U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Dobrile Strajina, predsednika veća, Gordane Komnenić i Dragane Mirosavljević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Nebojša V. Avlijaš, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Miša Petrovski, advokat iz ..., radi predaje u državinu po tužbi i utvrđenja svojine po protivtužbi, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4763/20 od 10.03.2021. godine, u sednici održanoj 06.07.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4763/20 od 10.03.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 972/14 od 02.03.2020. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je objektivno preinačenje tužbe učinjeno podneskom od 01.03.2018. godine. Stavom drugim izreke, odbijen je predlog tužene za učešće u ovoj parnici Republike Srbije, Grada Beograda i Gradske opštine Savski venac, u svojstvu umešača na strani tužene. Stavom trećim izreke, odbijen je, kao neosnovan zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tužena da preda tužiocu u državinu katastarsku parcelu broj .../... površine 00 ha 25 a 77 m2, upisanu u list nepokretnosti broj ... KO ... i to na delu od 18 a 43 m2, koji je omeđan katastarskim parcelama .../..., .../..., .../..., .../... i .../..., sve gledano prema ulici ... u ..., kao i katastarskim parcelama .../... i .../... gledano prema ulici ... u ..., oslobođenu od svih lica i stvari. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tužena da mu na ime propuštanja ubiranja plodova (zakupnine) sa dela katastarske parcele broj .../... površine 00ha 25a 77m2, upisane u list nepokretnosti ... KO ... i to sa dela od 18a 43 m2 koji je omeđan katastarskim parcelama .../..., .../..., .../..., .../... i .../..., sve gledano prema ulici ... u ..., kao i katastarskim parcelama .../... i .../..., gledano prema ulici ... u ... za period od 1993. godine zaključeno sa 2017. godinom, isplati po 288.000 evra, sa domicilnom kamatom Centralne evropske banke na isti iznos počev od dana presuđenja do isplate, sve u dinarskoj protivvrednosti na dan isplate. Stavom petim izreke, odbijen je, kao neosnovan protivtužbeni zahtev tužene kojim je tražila da se utvrdi da je vlasnik parkinga površine 7,5 ari sa potpornim zidovima i pomoćnim objektom koji se nalazi na raskrsnici ulica ... i ... na delu katastarske parcele broj .../... upisane u list nepokretnosti ... KO ..., što je tužilac dužan da prizna i trpi da tužena na osnovu ove presude upiše svoje pravo svojine pred Republičkim geodetskim zavodom – Službom za katastar nepokretnosti. Stavom šestim izreke odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4763/20 od 10.03.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijene je su, kao neosnovane žalbe stranaka i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom, drugom, trećem i petom izreke. Stavom drugim izreke, ukinuta je prvostepena presuda u stavu četvrtom i šestom izreke i u tom delu predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio revizije, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...18/20), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijiski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac i VV su u vreme podnošenja tužbe (28.11.2014. godine) bili upisani kao nosioci prava korišćenja na katastarskoj parceli broj .../... površine 25 a 77 m2, a kao nosilac prava svojine na istoj bila je upisana Republika Srbija – državna svojina.

Prilikom osnivanja zemljišnih knjiga 1934. godine, katastarska parcela broj .../... površine 25 a 76 m2 bila je upisana u A listu ZKUL ... KO ... i ista je na osnovu prijavnog lista katastarskog ureda rešenjem Dn 9458/67 od 30.10.1967. godine pocepana na katastarske parcele broj .../... i .../... KO ... . Od katastarskih parcela broj .../... i .../... KO ... starog premera formirana je katastraska parcela broj .../... novog premera. Na osnovu rešenja od 06.06.2002. godine i 18.03.2004. godine dozvoljeno je sprovođenje promene u katastarskom operatu za KO Savski venac na zemljištu označenom u starom stanju na katastarskoj parceli broj .../... i broj .../... tako da se novo stanje odnosi na spajanje istih u katastrsku parcelu broj .../... KO ... kao građevinska parcela (po zahtevu tužioca).

U pogledu svojinskih prava na katastarskim parcelama broj .../... i .../.. KO ... starog premera, a prema stanju u zemljišnoj knjizi, rešenjem Drugog opštinskog suda u Beogradu Dn 9730/03 od 04.07.2003. godine dozvoljen je upis promene titulara ovog prava sa do tada upisanih korisnika navedenih parcela – GG sa 1/8, DD sa 1/8, ĐĐ sa ¼, EE sa ¼ i ŽŽ sa ¼ u korist Stambene zadruge „Trudbenik“ u culju stambene izgradnje. Stambena zadruga „Trudbenik“ je ugovorom od 23.11.1964. godine članovima zadruge ZZ i II uz naknadu prenela pravo korišćenja na katastarskoj parceli broj .../... KO ..., isključivo kao pripadajuće pravo uz stanove koje zidaju po osnovu ugovora sa zadrugom. Zadruzi je prethodno rešenje NOO Savski venac navedeno zemljište dodeljeno na korišćenje.

Stupanjem na snagu katastra nepokretnosti katastarska parcela broj ../... upisana je u list nepokretnosti broj ... KO ... . Rešenjem Službe za katastar nastale katastarske parcele broj .../... i .../... . Rešenjem RGZ-SKN Savski venac od 31.03.2016. godine dozvoljena je konverzija prava korišćenja u pravo svojine na katastarskoj parceli broj .../... upisanoj u list nepokretnosti broj ... KO ... ukupne površine 7a 34m2 i konverzija prava korišćenja u pravo svojine na katastarskoj parceli broj .../... ukupne površine 18a 43m2 sa upisanim pravom u korist vlasnika objekata upisanih u V listu prvi deo –tužioca i VV. Katastarske parcele su upisane u list nepokretnosti broj ... KO ... . Prema stanju u vreme donošenja prvostepene odluke katastarsku parcelu broj ... čine katastarska parcela broj .../..., površine 18a 43m2 i katastarska parcela broj .../..., površine 7a 34m2, ukupno 25a 77m2 i ista je privatna svojina vlasnika objekata upisanih u V list prvi deo, kao zajednička svojina tužioca i VV, koji su i suvlasnici porodične stambene zgrade na navedenoj katastarskoj parceli sa obimom udela po ½ dela. Na katastarskoj parceli broj .../... upisana je porodična stambena zgrada u ... broj ... u suvlasništvu tužioca i VV sa po ½ dela i dve pomoćne zgrade izgrađene bez odobrenja za gradnju, neutvrđenog vlasnika. Na katastarskoj parceli broj .../... upisana je pomoćna zgrada uz kuću broj ..., kao objekat bez odobrenja za gradnju, neutvrđenog vlasnika.

Tužena i njen sada pokojni suprug su na delu sadašnje katastarske parcele broj .../... (koji je tada bio posebna katastarska parcela broj .../...), u periodu od 1993. godine do 1997. godine zajedničkim sredstva izgradili parking površine 7,50 sa potpornim zidovima i pomoćnim objektom, koji su koristili za sopstvene potrebe i koji je nakon smrti supruga tužene, tužena nastavila da koristi. Tužena i njen suprug nisu imali saglasnost tadašnjeg korisnika i vlasnika te katastarske parcele za gradnju. Prema iskazu tužioca, tadašnji korisnik sporne katastarske parcele broj .../..., ZZ1 nije htela da se protivi gradnji, a on je u to vreme bio korisnik susedne katastarske parcele. Tužilac je postao korisnik sporne parcele 2003. godine, nasleđem.

Prema nalazu i mišljenju sudskog veštaka za oblast geodezije, katastarska parcela broj .../... sastoji se iz dva dela, južnog i severnog, južni deo katastarske parcele površine je 18a 27m2 i koristi ga tužilac, a severni deo katastarske parcele površine je 7a 50m2 i koristi ga tužena u merama i granicama kako je to bliže navedeno u nalazu i mišljenju sudskog veštaka. Na ovoj parceli, prema stanju u katastru upisano je četiri objekata, a katastarsko stanje odgovara faktičkom u pogledu mera i granica, osim što na parceli postoji i objekat tužene koji nije evidentiran na katastarskom planu. Na parceli su identifikovani objekti tužene i to objekat za smeštaj generatora površine 23 m2, kameni potporni zid dimenzija 22,95 h 34,46 h 0,5 h 4,20 m, betonski parapet dužine 22,90 m i plato od armiranog betona površine 727 m2. Opisani objekti se pojavljuju na zvaničnim fotogrametrijskim snimcima 2001. godine, pre toga objekti nisu ni snimani ni evidentirani na ovaj način u katastarskom operatu.

Polazeći od tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio, kao neosnovan zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tužena da mu preda u državinu katastarsku parcelu broj .../... oslobođenu od svih lica i stvari u zauzetom delu, sa obrazloženjem da kada se pođe od sadržine i obima tražene pravne zaštite da je zahtev neodrediv, jer se iz istog ne može zaključiti koje su mere i granice nepokretnosti koju bi tužena trebala da preda tužiocu.

Drugostepeni sud je odlučujući o žalbi tužioca istu odbio kao neosnovanu i svojinskopravnih odnosa, smatrajući da je tužilac protekom roka od 3 godine od izvršene gradnje izgubio pravo izbora, a time i pravo na vraćanje zemljišta, s obzirom da je od završetka izgradnje građevinskih objekata 1997. godine pa do podnošenja tužbe 28.11.2014. godine protekao rok od 3 godine.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je odlučio drugostepeni sud, pravilnom primenom materijalnog prava.

Članom 20. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa („Službeni list SFRJ“ br. 6/80 i 36/90, „Službeni list SRJ“ br. 29/96), propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem. Članom 21. istog zakona propisano je da se po samom zakonu pravo svojine stiče stvaranjem nove stvari, spajanjem, mešanjem, građenjem na tuđem zemljištu, odvajanjem plodova, održajem, sticanjem svojine od nevlasnika, okupacijom i u drugim slučajevima određenim zakonom. Pravni institut gradnje na tuđem zemljištu propisan je članom 24. – 26. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Navedenim odredbama propisani su slučajevi u kojima lice koje može biti nosilac prava svojine (graditelj) izgradi zgradu ili drugi objekat na zemljištu na kojem drugi ima pravo svojine, u zavisnosti od savesnosti, odnosno nesavesnosti graditelja i vlasnika zemljišta. Članom 25. stav 1. istog zakona propisano je da ako je graditelj znao da gradi na tuđem zemljištu ili ako to nije znao a vlasnik se tome odmah usprotivio, vlasnik zemljišta može tražiti da mu pripadane pravo svojine na građevinski objekat ili da graditelj poruši građevinski objekat i vrati mu zemljište u prvobitno stanje ili da mu graditelj isplati prometnu cenu zemljišta, stavom 2. istog člana da u slučajevima iz stava 1. ovog člana vlasnik zemljišta ima pravo i na naknadu štete, stavom 3. istog člana, da ako vlasnik zemljišta zahteva da mu pripadne pravo svojine na građevinski objekat, dužan je naknaditi graditelju vrednost objekta u visini prosečne građevinske cene objekta u mestu u kome se nalazio u vreme donošenja sudske odluke, dok je stavom 4. propisano da pravo izbora iz stava 1. ovog člana vlasnik zemljišta može ostvariti najkasnije u roku od tri godine od dana završetka izgradnje građevinskog objekta a po proteku ovog roka vlasnik može zahtevati isplatu prometne cene zemljišta.

Imajući u vidu napred citirane odredbe Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i utvrđeno činjenično stanje, prema kome su tužena i njen sada pokojni suprug gradnju građevinskog objekta – betonskog platoa površine 727m2 sa kamenim potpornim zidovima visine 4,2m debljine 0,5m i ukupne dužine oko 60m, sa betonskim parapetom dužine oko 23m i objektom površine 23m2 završili 1997. godine na predmetnoj katastarskoj parceli koja je tada nosila broj .../..., da nisu imali saglasnost tadašnjeg vlasnika odnosno korisnika te parcele za gradnju i da su znali da grade na tuđem zemljištu, da tužilac u to vreme nije bio ni vlasnik ni korisnik te parcele već je to pravo stekao 2003. godine, da je u to vreme pravo korišćenja bilo upisano na treća lica, koja se, kao i vanknjižni korisnici po ugovoru sa SZ „Trudbenik“, ZZ1 (koja je znala za gradnju), nisu usprotivila gradnji, pa kako je tužilac tužbu podneo 28.11.2014. godine, to sledi da je pravilan zaključak drugostepenog suda da je neosnovan zahtev tužioca za predaju u državinu dela predmetne katastarske parcele broj .../..., pravilnom primenom člana 25. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa. Naime, članom 25. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa propisana je mogućnost sticanja prava svojine građenjem na tuđem zemljištu u situaciji ako je graditelj znao da gradi na tuđem zemljištu ili ako to nije znao a vlasnik se tome odmah usprotivio, te stim u vezi prava vlasnika zemljišta, i to da može tražiti da mu pripadane pravo svojine na građevinski objekat ili da graditelj poruši građevinski objekat i vrati mu zemljište u prvobitno stanje ili da mu graditelj isplati prometnu cenu zemljišta, koje pravo izbora je vremenski ograničeno, s obzirom na to da vlasnik zemljišta pravo izbora može ostvariti najkasnije u roku od tri godine od dana završetka izgradnje građevinskog objekta, a po proteku ovog roka samo može zahtevati isplatu prometne cene zemljišta. Kod utvrđenog da su tužena i njen sada pokojni suprug gradnju građevinskog objekta završili 1997. godine na predmetnoj katastarskoj parceli koja je tada nosila broj .../..., da nisu imali saglasnost tadašnjeg vlasnika odnosno korisnika te parcele za gradnju i da su znali da grade na tuđem zemljištu, pa kako je tužilac tužbu podneo 28.11.2014. godine, po proteku roka od tri godine od dana završetka izgradnje građevinskog objekta, to tužilac ne može da traži da se obaveže tužena da mu preda u državinu predmetnu katastarsku parcelu broj .../... oslobođenu od svih lica i stvari u zauzetom delu, s obzorom da je od dana završene izgradnje građevinskog objekta pa do podnošenja tužbe protekao rok od tri godine, u kom je roku tužilac to mogao tražiti. Stoga je neosnovan zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tužena da mu preda u državinu predmetnu katastarsku parcelu broj .../... oslobođenu od svih lica i stvari u zauzetom delu i stoga je pravilno odlučio drugostepeni sud kada je potvrdio prvostepenu presudu u ovom delu i odbio, kao neosnovanu žalbu tužioca, pravilnom primenom materijalnog prava, pri tome dajući razloge koje u svemu, kao pravilne i dovoljne prihvata Vrhovni kasacioni sud. Sa napred navedenih razloga nisu osnovani navodi revizije kojima se ukazuje da je drugostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo.

Navodima revizije osporava se zaključak prvostepenog suda o neosnovanosti zahteva tužioca, jer je prvostepeni sud smatrao da je zahtev neodrediv, budući da se iz istog ne može zaključiti koje su mere i granice nepokretnosti koje bi se imale predati u posed tužiocu, a što je bez uticaja, s obzirom da je drugostepeni sud odlučujući o žalbi tužioca pravilnom primenom materijalnog prava odbio žalbu tužioca i potvrdio prvostepenu presudu, jer je utvrdio da nisu ispunjeni uslovi za predaju predmetnog zemljišta shodno članu 25. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Sa napred navedenih razloga, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić