U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branke Dražić, predsednika veća, Marine Milanović, Vesne Mastilović, Mirjane Andrijašević i Ivane Rađenović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik dr Marija Joksović, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije – Ministarstvo odbrane Republike Srbije, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo u Beogradu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Novom Sadu Gž 13009/2021 od 06.12.2023. godine, u sednici održanoj 27.03.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Višeg suda u Novom Sadu Gž 13009/2021 od 06.12.2023. godine u preinačenom – usvajaućem delu stava prvog izreke i u stavu drugom izreke.

PREINAČUJE SE presuda Višeg suda u Novom Sadu Gž 13009/2021 od 06.12.2023. godine u preinačenom - usvajaućem delu stava prvog izreke i u stavu drugom izreke, tako što se ODBIJA žalba tužioca i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 5050/2020 od 07.07.2021. godine, u stavu prvom i drugom izreke.

OBAVEZUJE SE tužilac da na ime troškova postupka po reviziji isplati tuženoj 18.000,00 dinara u roku od 8 dana od dostavljanja prepisa presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 5050/2020 od 07.07.2021. godine, stavom prvim izreke, tužbeni zahtev tužioca kojim je predložio da sud obaveže tuženu da tužiocu po osnovu nematerijalne štete za duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti isplati iznos od 340.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana podnošenja tužbe do isplate je odbijen kao neosnovan; stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova postupka isplati iznos od 133.000,00 dinara, a stavom trećim izreke, tužilac je oslobođen obaveze plaćanja sudske takse u ovoj pravnoj stvari.

Presudom Višeg suda u Novom Sadu Gž 13009/2021 od 06.12.2023. godine, stavom prvim izreke, žalba tužioca je delimično usvojena, pa je presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 5050/2020 od 07.07.2021. godine preinačena u delu odluke o glavnom zahtevu i delu odluke o troškovima postupka, tako što je obavezana tužena da tužiocu po osnovu naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog umanjenja životne aktivnosti isplati iznos od 340.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja pa do isplate kao i da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 127.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate, dok je zahtev tužene za naknadu troškova postupka odbijen; u preostalom delu žalba tužioca je odbijena, a prvostepena presuda u preostalom pobijanom a nepreinačenom delu potvrđena; obavezana je tužena da tužiocu na ime troškova žalbenog postupka isplati iznos od 21.600,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u preinačenom – usvajajućem delu stava prvog i u stavu drugom izreke, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, iz svih zakonom propisanih razloga, iz čije sadržine proizilazi da se radi o ujednačavanju sudske prakse i pravilnoj primeni materijalnog prava, odnosno o reviziji propisanoj odredbom člana 404. Zakona parničnom postupku (posebna revizija).

Odlučujući o dozvoljenosti revizije u smislu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni sud je ocenio da su ispunjeni uslovi za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse, pa je na osnovu člana 404. stav 2. ZPP odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20) i ocenio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je živeo na prostoru bivše Jugoslavije, u ..., gde je sa 28 godina mobilisan od strane policije, te je do 1991. godine bio u pripravnosti, a kada su te godine počeli ratni sukobi na tim prostorima, kao pripadnik Vojske Jugoslavije učestvovao je u ratnim dejstvima protiv Hrvata i Muslimana. Tokom rata preživeo je vrlo teške trenutke, naročito jak utisak na njega ostavila je borba u operaciji „Medački džep“ 1993. godine i njegovo ranjavanje 1994. godine, kada je pogođen u levu preponu, i bio paralisan od stomaka na dole, dok se oko njega pucalo. Tužilac je prilikom operacije „Oluja“ 1995. godine sa porodicom došao u Srbiju gde su promenili mesto prebivališta. Godinu dana nakon završetka rata tužilac je osećao tegobe u psihičkom smislu, sanjao je ratne događaje, nije mogao da spava bez upaljenog svetla, čak je jednom u snu davio suprugu. Na nagovor prijatelja krenuo je kod psihijatra 2019. godine (02.10.2019. godine) kada mu je postavljena dijagnoza posttraumatski stresni poremećaj F 43.1 i trajna promena ličnosti posle katastrofičnog iskustva F 62.0. Lečenje tužioca je završeno 2019. godine s tim da je nastavio da ide na kontrole i uzima terapiju jer završetak lečenja ne podrazumeva i izlečenje. Simptomatika trajnih promena ličnosti kod tužioca je dovela do neadekvatnog ličnog, porodičnog, društvenog, profesionalnog, funkcionalnog i jasnog pada kvaliteta života i urušavanja psihičkog funkcionisanja zbog čega kod tužioca postoji umanjenje životne aktivnosti od 20%. Navedeni mentalni poremećaj je posledica tužiočevih proživljenih stresova visokog intenziteta koji su nastupili tokom ratnih dešavanja u periodu 1991. – 1994. godine. Simptomi posttraumatskog stresnog poremećaja su se kod tužioca javili par meseci nakon ranjavanja u novembru 1994. godine. Između ratnih dešavanja i nastupanja psihičkog poremećaja kod tužioca postoji uzročno-posledična veza.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zauzeo stanovište da je potraživanje tužioca zastarelo, jer je tužbu u ovoj parnici podneo 17.03.2020. godine – po isteku objektivnog i subjektivnog roka iz člana 376. stav 1. i 2. Zakona o obligacionim odnosima računajući početak roka od 1995. godine, jer je mentalni poremećaj posledica tužiočevih proživljenih stresova visokog intenziteta koji su nastupili tokom ratnih dešavanja u periodu od 1991. do 1994. godine i simptomi posttraumatskog sresnog poremećaja su se kod tužioca javili par meseci nakon njegovog ranjavanja 1994. godine, dakle u 1995. godini, a reč je o hroničnom oboljenju, pa od tada počinje teći rok iz člana 376. stav 1. i 2. ZPP, zbog čega je odbijen tužbeni zahtev tužioca za naknadu tražene nematerijalne štete.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev tužioca, zauzimajući pravni stav da se tužilac prvi put javio lekaru 02.10.2019. godine i tada mu je postavljena dijagnoza PTSP F 4.31 i trajna promena ličnosti posle katastrofičnog iskustva F 62a, kada je lečenje i završeno (jer je nastupila trajna promena ličnosti, ali završetak lečenja ne podrazumeva izlečenje), kada je tužilac i saznao za pun obim štete, što je od značaja za početak toka subjektivnog roka, pa kako je tužbu podneo 12.03.2020. godine to nisu protekli rokovi iz člana 376. stav 1. i 2. ZOO.

Po oceni Vrhovnog suda osnovani su navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava od strane drugostepenog suda.

Odredbom člana 376. stav 1. ZOO propisano je da potraživanje naknade prouzrokovane štete zastareva za tri godine od kada je oštećenik doznao za štetu i za lice koje je štetu učinilo. Stavom 2. istog člana propisano je da u svakom slučaju ovo potraživanje zastareva za pet godina od kada je šteta nastala. Protekom objektivnog roka zastarelosti potraživanje u svakom slučaju prestaje, nezavisno od toga da li je i kada oštećeni saznao da su posledice oboljenja trajne i da se njegovo zdravstveno stanje daljim lečenjem neće poboljšati. Pod saznanjem za štetu podrazumeva se saznanje da je šteta nastala kao i saznanje o njenom obimu i visini. Međutim, zahtev za naknadu štete u svakom slučaju zastareva protekom objektivnog roka od pet godina od nastanka štete.

Tužilac zahtev za naknadu nematerijalne štete zbog umanjenja životne aktivnosti zasniva na uzročno-posledičnoj vezi između učestvovanja u ratu u periodu od 1991. – 1994. godine kada je bio izložen jakim i intenzivnim stresovima i nastalom oboljenju usled koga je kod tužioca imanjena životna aktivnost 20%. Kod utvrđenog da su se godinu dana nakon okončanja rata, dakle već od 1995. godine kod tužioca pojavili simptomi PTSP i da je simptomatska promena ličnosti kod tužioca postojala godinama pre prvog javljanja neuropsihijatru (utvrđeno na osnovu nalaza i mišljenja veštaka medicinske struke) 02.10.2019. godine i imala hroničan oblik, to je pravilan zaključak prvostepenog suda da je tada počeo da teče kako subjektivni tako i objektivni rok zastarelosti propisan članom 376. Zakona o obligacionim odnosima, pa kako je tužba podneta 17.03.2020. godine, po isteku roka propisanog navedenim članom, to je prvostepeni sud pravilno cenio prigovor zastarelosti tužiočevog potraživanja istaknut od strane tužene, jer je tužilac zahtev za naknadu štete za pretrpljene duševne bolove zbog umanjene životne aktivnosti usled nastupanja posttraumatskog stresnog poremećaja morao podneti u roku od tri godine od nastupanja prvih pojavnih oblika ovog poremećaja (saznanja za štetu), a u okviru objektivnog roka od pet godina od samog nastanka štete računajući od 1995. godine kada je prestao uticaj štetnog događaja koji je doveo do nastanka psihičkog poremećaja.

Sa iznetih razloga, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Tuženoj su dosuđeni troškovi postupka po reviziji u iznosu od 18.000,00 dinara za sastav tog pravnog leka, te je primenom člana 165. stav 2. u vezi sa članom 153. stav 1. i 154. ZPP odlučeno kao u trećem stavu izreke.

Predsednik veća-sudija,

Branka Dražić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković