U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branke Dražić, predsednika veća, Marine Milanović i Vesne Mastilović, članova veća, u parnici tužioca-protivtuženog AA iz ..., čiji su punomoćnici Duško Pačariz i Uroš Petrović, advokati iz ..., protiv tužene-protivtužilje BB iz ..., čiji je punomoćnik Marko Radivojević, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tužioca-protivtuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 53/25 od 12.02.2025. godine, u sednici održanoj dana 11.06.2025. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužioca-protivtuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 53/25 od 12.02.2025. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Despotovcu P2 39/23 od 26.11.2024. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca da se tužilac odredi za roditelja koji će samostalno vršiti roditeljsko pravo nad zajedničkim mal. detetom iz vanbračne zajednice stranaka, mal. sinom VV rođenim ...2018. godine u ..., s tim što će prebivalište mal. deteta biti na adresi tužioca u ..., kao neosnovan; stavom drugim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev da se uredi model ostvarivanja ličnih kontakata tužene- protivtužilje kao majke sa zajedničkim maloletnim detetom na način opisan u tom stavu; stavom trećim izreke usvojen je protivtužbeni zahtev tužene-protivtužilje pa je određena tužena-protivtužilja za roditelja koji će samostalno vršiti roditeljsko pravo nad zajedničkim maloletnim detetom stranaka i maloletno dete stranaka poverava se tuženoj-protivtužilji na čuvanje, podizanje, vaspitanje i obrazovanje, zastupanje, upravljanje i raspolaganje imovinom, te delimično izdržavanje; stavom četvrtim izreke naređeno je tužiocu da zajedničko maloletno dete stranaka, VV, preda tuženoj- protivtužilji kao roditelju koji je određen da samostalno vrši roditeljsko pravo; stavom petim izreke uređen je način održavanja ličnih odnosa tužioca sa maloletnim detetom VV na način opisan u tom stavu; stavom šestim izreke delimično je usvojen protivtužbeni zahtev tužene-protivtužilje pa je obavezan tužilac-protivtuženi da na ime svog doprinosa u izdržavanju mal. deteta plaća mesečno iznos od po 35.000,00 dinara počev od dana pravnosnažnosti presude pa ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi putem poštanske uplatnice ili uplatom na tekući račun tužene; stavom sedmim izreke odbijen je kao neosnovan deo protivtužbenog zahteva kojim je traženo da se obaveže tužilac da na ime svog doprinosa izdržavanju mal. deteta isplati tuženoj mesečni iznos od po 15.000,00 dinara počev od dana podnošenja tužbe pa do pravnosnažnosti presude; stavom 8. izreke odlučeno je da privremena mera određena rešenjem suda P2 br.39/23 od 12.05.2023. godine ostaje na snazi do pravnosnažnog okončanja postupka; stavom 9. izreke odlučeno je da se troškovi postupka ne dosuđuju.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 53/25 od 12.02.2025. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužioca-protivtuženog i potvrđena presuda Osnovnog suda u Despotovcu P2 39/23 od 26.11.2024. godine u stavovima jedan, dva, tri, četiri, pet, šest i devet izreke.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac-protivtuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. Zakona parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 10/23 – drugi zakon) Vrhovni sud je utvrdio da je revizija neosnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zasnovale vanbračnu zajednicu 2015. godine a ...2018. godine rodio im se sin VV. U početku odnosi između stranaka bili su skladni. Kada je VV napunio 7 meseci, tužena je u dogovoru sa tužiocem prešla da živi u ... i tamo je sa detetom živela sve do VV druge godine. Za to vreme tužilac je retko dolazio a njegovi roditelji nikada nisu došli niti su viđali dete za to vreme. Kada je VV navršio dve godine tužiočevi roditelji su rekli tuženoj da mora da se vrati na posao jer je bila zaposlena u njihovoj porodičnoj firmi. Jula meseca 2021. godine zbog lošeg opšteg zdravstvenog stanja, trnjenja u rukama i nogama i malaksalosti tužena je smeštena u Opštu bolnicu Ćuprija, Odeljenje neurologije i tamo je bila 8-9 dana nakon čega su je otpustili kući, ali već sledećeg dana joj je ponovo pozlilo pa je opet smeštena u bolnicu gde je provela mesec dana, a po otpustu otišla u ... u stan koji je u suvlasništvu stranaka. Nakon toga stranke više nisu uspostavile zajednicu života a maloletni VV ostao je da živi sa ocem, dok ga majka viđa po modelu koji je uređen rešenjem suda o određivanju privremene mere uz dopuštajući, korigujući stav. Tužilac živi u porodičnoj kući u ... površine oko 200 m2, domaćinstvo čine njegov otac, majka, maloletni VV i on. Otac i majka tužioca su kao i tužilac zaposleni u firmi „GG“ ..., a tužiočevi roditelji su suvlasnici navedene firme. Zarada tužioca u firmi je oko 50.000,00 dinara a zarade oca i majke preko 2.000 evra ali nemaju odvojene kase već je kasa zajednička. Tužilac nema druge imovine na svoje ime od koje ostvaruje prihode a njegovi roditelji imaju lokale, firme, hale i po tom osnovu ostvaruju dodatna izuzetno visoka primanja. Tužilac poseduje stan u suvlasništvu sa tuženom sa udelima od po ½ a u tom stanu živi tužena sa maloletnim VV kada je dete kod nje. Tužilac nema obavezu izdržavanja drugih lica kao ni tužena. Kod činjenice da je jako dobrog materijalnog stanja tužilac je naveo da u slučaju da maloletno dete bude povereno njemu na samostalno vršenje roditeljskog prava da ne bi od tužene potraživao doprinos u izdržavanju maloletnog deteta. Tužena živi u ... u stanu koji je suvlasništvo sa tužiocem, zaposlena je u „...“ banci i njena mesečna zarada iznosi oko 100.000,00 dinara. Njeni roditelji žive u ..., penzioneri su, pomažu joj oko VV, ali ne i finansijski. Nema dodatnu imovinu od koje bi ostvarivala prihode, ni dodatnu finansijsku pomoć. Potrebe maloletnog ... iznose oko 50.000,00 dinara. Maloletni VV je 2023. godine krenuo u vrtić „DD“ u ... a pohađa i vrtić u ... počev od 31.01.2024. godine, kada ga tužena vodi samo petkom, s obzirom da tužena VV po privremenoj meri preuzima iz ... četvrtkom popodne. Komisija veštaka sudsko-psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Novom Sadu u nalazu od 21.11.2023. godine je mišljenja da su oba roditelja podobna za vršenje roditeljskog prava, što znači da su sposobni da na zadovoljavajući način prepoznaju i zadovolje potrebe maloletnog VV, globalno uviđajući značaj uloge drugog roditelja i potrebu da dete održava kontakt sa drugim roditeljem. Međutim, dali su prednost majci u odnosu na oca iz razloga što majka u odnosu na oca ne istrumentalizuje dete u meri i na način kako je dete izloženo instrumentalizovanim pritiscima u domaćinstvu oca, da usled toga majka u odnosu na oca ima veći kapacitet za roditeljsku saradnju i može da omogući nesmetanu relaciju maloletnom detetu sa drugim roditeljem i u budućnosti i u daljem toku razvoja deteta; da iako postoje povremeno instrumentalnizovani sadržaji i od strane majke koji se ne mogu isključiti u potpunosti, evidentno je da je dečak u značajno većoj meri izložen instrumentalizovanim pritiscima od oca i njegovih roditelja koji sa detetom nastoje da formiraju koaliciju protiv majke, izlažući dete krajnje negativnim kvalifikacijama majke, uplićući dete u sudski postupak, te otvoreno vršeći pritisak da se dete izjasni da želi da živi sa ocem, čime se ugrožava emocionalna sigurnost deteta na način da maloletni VV u domaćinstvu oca nema dozvolu da slobodno izražava emocije i naklonost prema majci, te se tako dete stavlja u konflikt lojalnosti u kome je prinuđeno da bira između roditelja, da je posebno zabrinjavajuće što u verbalnom iskazu dečak reflektuje instrumentalizovan sadržaj od oca i njegovih roditelja, gde na verbalnom planu pokazuje elemente otuđivanja od majke, zbog čega bi ostanak deteta u domaćinstvu oca predstavljao rizik za narušavanje relacije sa majkom u budućnosti i pojavu otuđenja od majke, te je iz svih tih razloga (potrebe deteta, dominantna upućenost na majku u ranijem razvoju, kvalitet relacije sa roditeljima, personalne i roditeljske kompetencije roditelja i njihov kapacitet za međuroditeljsku saradnju) komisija veštaka dala mišljenje da samostalno roditeljsko pravo nad maloletnim VV treba da vrši majka, odnosno ovde tužena.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je osnovan protivtužbeni zahtev za poveravanje deteta na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, kao i odluka o načinu održavanja ličnih odnosa oca sa maloletnim detetom na način kako je to bliže navedeno u stavu petom izreke prvostepene presude uz obavezu tužioca da doprinosi izdržavanju maloletnog deteta, kao roditelja kome dete nije povereno iznosom od 35.000,00 dinara mesečno, kako je odlučeno u stavu šestom izreke prvostepene presude.

Vrhovni sud je ocenio da se revizijom tužioca neosnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije o pravu deteta (Zakon o ratifikaciji konvencije Ujedinjenih Nacija o pravima deteta „Službeni list SFRJ“ – Međunarodni ugovori br. 15/90 i „Službeni list SRJ“ – Međunarodni ugovori br. 4/96 i 2/97), propisano je da u svim aktivnostima koje se tiču dece od primarnog značaja interesi deteta, bez obzira na to da li ga sprovode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni organi ili zakonodavna tela. U smislu odredbe člana 6. stav 1. Porodičnog zakona svako je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta. Dužnost suda da se u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vrešenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, rukovodi najboljim interesom deteta, propisana je odredbom člana 266. stav 1. istog zakona. Pre nego što donese odluku o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava u smislu člana 270. tog zakona, sud je dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje o organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima.

Porodični zakon u odredbi člana 67. propisuje da je roditeljsko pravo izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta. Sadržina roditeljskog prava koja se sastoji u dužnosti i staranju o detetu, čuvanja i podizanja, vaspitanja i obrazovanja, zastupanja izdržavanja deteta, kao i upravljanja i raspolaganja njegovom imovinom, regulisano je odredbom člana 68. – 74. Porodičnog zakona, a suština svih dužnosti i prava roditelja je dobrobit i najbolji interes deteta, što je imperativ kojim su dužni da se rukovode.

Saglasno navedenom, najbolji interes deteta je pravni standard koji se ceni prema okolnostima svakog konkretnog slučaja, a elementi za procenu su između ostalog uzrast i pol deteta, želje i osećanja deteta s obzirom na uzrast i zrelost, potrebe deteta i to: vaspitne, zatim potrebe stanovanja, ishrane, odevanja, zdravstvene brige i drugo kao i sposobnost roditelja da zadovolji utvrđene potrebe.

Prema odredbi čl. 76. i 77. stav 3. Porodičnog zakona, roditelji roditeljsko pravo vrše zajednički i sporazumno i kada ne vode zajednički život ako zaključe sporazum o zajedničkom vršenju roditeljskog prava kojim se pismeno saglašavaju da će roditeljska prava i dužnosti obavljati zajednički, međusobnim sporazumevanjem, koje mora biti u najboljem interesu deteta i ako sud proceni da je taj sporazum u najboljem interesu deteta. Ukoliko roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava, kao u konkretnom slučaju ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljem donosi sud.

Po oceni Vrhovnog suda, pravilno su nižestepeni sudovi primenili materijalno pravo i utvrdili najbolji interes maloletnog deteta odlučujući shodno nalazu i mišljenju Komisije veštaka sudsko-psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Novom Sadu da majka samostalno vrši roditeljsko pravo, a da sa ocem maloletno dete održava redovne lične kontakte prema utvrđenom modelu predloženom u stručnom mišljenju organa starateljstva – Centra za socijalni rad u Despotovcu i Centra za socijalni rad u Jagodini i to prema predloženom najširem modelu viđanja, uz ocenu svih okolnosti konkretnog slučaja i uz obavezu tužioca za izdržavanje mal. deteta kao roditelja kome dete nije povereno.

Procena najboljeg interesa maloletnog deteta, utvrđena na osnovu stručnog mišljenja Komisije veštaka psihijatrijskog odbora Medicinskog fakulteta u Novom Sadu, koji je ocenjen u sklopu ostalih izvedenih dokaza, ne dovodi se u sumnju navodima revizije, da je dati nalaz suprotan interesu maloletnog deteta. Stručno mišljenje prihvaćeno od strane nižestepenih sudova dato je na osnovu aktuelne porodične situacije i porodičnih prilika parničnih stranaka, činjenice da se majka u ovom momentu smatra kompetentnijim roditeljem, svesnija roditeljske odgovornosti upravo iz razloga što ne instrumentalizuje dete u meri i na način kako je dete izloženo instrumentalizovanim pritiscima u domaćinstvu oca, da je dete na niskom kalendarskom uzrastu i njemu je neophodno prisustvo negujućeg roditelja tj. majke a posebno kada se ima u vidu da je prve godine života dete provelo u stalnom prisustvu samo majke, te da je naknadno prešlo da živi u domaćinstvo oca ali se u tom domaćinstvu negativno govori o majci, što može imati loše posledice na maloletno dete, jer dete nema mogućnost da u domaćinstvu oca slobodno izražava emocije i naklonost prema majci i stalno se stavlja u konflikt lojalnosti u kome je prinuđeno da bira između roditelja, te je posebno zabrinjavajuće što u verbalnom iskazu dečaka se reflektuju instrumentalizovani sadržaji od oca i njegovih roditelja, gde dečak na verbalnom planu pokazuje momente otuđivanja od majke, zbog čega bi ostanak deteta u domaćinstvu oca predstavljao rizik za narušavanje relacije vezanosti za majku u budućnosti i pojavu otuđenja od majke.

Zbog navedenog, revizijski navodi kojima se osporava nalaz i mišljenje navedene komisije veštaka, ukazivanjem da je interes maloletnog deteta nije pravilno utvrđen su neosnovani, kao i revizijski navodi da je osporavani nalaz i mišljenje potpisan od strane spec. psihijatrije i psihologije a ne i dečije psihologije, sa razloga što se navedena komisija sudsko-psihijatrijskog odbora prvenstveno bavila pitanjem roditeljske podobnosti i najboljeg okruženja za rast i razvoj deteta, a ne utvrđivanjem mišljenja deteta, s obzirom da je dete u vreme izrade nalaza i mišljenja bilo na izuzetno niskom kalendarskom uzrastu (5 godina) što ukazuje da dete u tom periodu nije sposobno da formira svoje mišljenje, a što proizilazi iz nalaza i mišljenja komisije veštaka, zbog čega nije ni bilo nužno ni potrebno prisustvo dečijeg psihologa. Naime, polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, najbolji interes maloletnog deteta stranaka pravilno je utvrđen shodno Porodičnom zakonu, jer su nižestepeni sudovi prilikom odlučivanja navedeni nalaz i mišljenje, da se maloletno dete poveri majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, cenili sveobuhvatno u pogledu bitnih činjenica dovoljnih za odluku o vršenju roditeljskog prava i u sklopu svih okolnosti konkretnog slučaja, a za svoju odluku dali su jasne i dovoljne razloge, koje prihvata i ovaj sud.

Ostalim revizijskim navodima se neposredno ili posredno osporava činjenično stanje, što nije dozvoljen razlog u smislu člana 407. stav 2. ZPP, ni sa izuzetkom da se u smislu člana 403. stav 2. ovog Zakona radi o reviziji izjavljenoj u porodičnom sporu za vršenje roditeljskog prava. Činjenični navodi tužioca ne dovode u sumnju pravilnost primenjenog materijalnog prava sadržanog u odredbama Porodičnog zakona, a revizijskim navodima pobija se samo odluka o vršenju roditeljskog prava dok se ostale odluke nižestepenih sudova u pogledu odluke o održavanju ličnih odnosa i odluka o izdržavanju ne pobijaju konkretnim revizijskim navodima.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija,

Branka Dražić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković