Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2621/21 od 27.06.2021. godine, donetom nakon rasprave održane u drugostepenom postupku, delimično je usvojena žalba tužene BB, pa je presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 500/18 od 20.04.2018. godine, ispravljena rešenjem istog suda P 500/18 od 05.07.2018. godine, preinačena tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev u delu kojim je traženo utvrđenje tužiočevog prava vlasništva preko 1/3 idealnog dela na nepokretnosima upisanim u LN br. .. KO Novi Sad 1 i to na porodičnoj stambenoj zgradi br. 1, prizemlje i na zgradi br. 2, prizemlje, obe na adresi Novi Sad, ... br. .. i obe sagrađene na k.p. br. .. upisane u LN nepokretnosti ... KO Novi Sad 1, po osnovu ulaganja sopstvenih sredstava u gradnju na tuđem zemljištu, čiji je vlasnik bila GG, pa je obavezana tužena BB da tužiocu izda ispravu podobnu radi prenosa prava vlasništva preko 1/3 idealnog dela sa svog imena na ime tužioca, a u suprotnom upis u RGZ – SKN Novi Sad izvršiće se na osnovu ove presude, te je obavezana tužena BB da tužiocu naknadi parnične troškove u iznosu od 468.033,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate, dok je u preostalom usvajajućem delu prvostepena presuda potvrđena, a žalba tužene BB odbijena kao neosnovana. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj BB naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 24.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je, shodno članu 407. stav 1. tačka 3. i 4. i članu 407. stav 2. ZPP, izjavio reviziju zbog bitnih povreda parničnog postupka učinjenih u drugostepenom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava i zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja, utvrđenog na raspravi održanoj u drugostepenom postupku.

Tužena BB je dostavila odgovor na tužiočevu reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/2011, sa izmenama i dopunama), Vrhovni sud je ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Neosnovano se ukazuje na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, kao posledicu bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP, učinjenih na raspravi pred drugostepenim sudom. Shodno članu 228. ZPP, stranka je dužna da iznese činjenice i predloži dokaze na kojima zasniva svoj zahtev ili kojim osporava navode i dokaze protivnika, ali je odluka o tome koji će od predloženih dokaza biti izvedeni radi utvrđivanja bitnih činjenica članom 229. stav 2. ZPP, poverena sudu. Saglasno navedenim odredbama procesnog zakona drugostepeni sud je pravilnom ocenom dokaza u smislu člana 8. ZPP utvrdio činjenice relevantne za primenu materijalnog prava i na njima je zasnovao svoju odluku.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak tužioca AA i sada pok. DD trajao je od 1985. godine do razvoda 2007. godine. U braku je 1985.godine rođena VV. Tužena BB, rođena 1974.godine, ćerka je DD iz prvog braka i sestra po majci VV, dok je sada pok. GG majka DD. U brak sa DD tužilac je uneo svoju posebnu imovinu vrednu 65.000 DEM, koju su činili putnički automobil marke ''Golf'', dizel, star dve godine, garaža površine 12 m2 u Novom Sadu i 30.000 DEM, nasleđenih od svoje babe. Nakon venčanja tužilac i DD su živeli u stanu koji je DD dobila od svog poslodavca DDOR Novi Sad, koji je svojoj firmi vratila 1988. godine, kako bi dobila stambeni kredit. Od sredstava obezbeđenih kroz tri DD kredita, od kredita koji je podigao tužilac i od njegove ušteđevine, supružnici su 1988. godine kupili stan u ... ulici br. .., površine 76 m2, koji je bio uknjižen kao njihovo suvlasništvo sa po 1/2 idealnog dela. Tokom 1993. godine supružnici su ovaj stan zamenili za dva manja, tako što je DD u svojinu pripao stan površine 37 m2 u Ul. ... br. .., a tužiocu stan površine 33 m2 u ... ulici br. .. . U navedeni stan DD uselila se njena majka GG, koja je do tada stanovala u svojoj kući u Ul. ... u Novom Sadu. U periodu od 1993. godine do 1996. godine, tužilac je svoj stan u ... ulici br. .. izdavao, a zakupninu je uneo u finansiranje gradnje nove kuće.

GG je bila titular prava korišćenja kat.parc. br. .. površine 2 ara 24 m2, upisane u LN .. KO Novi Sad 1, na kojoj su se nalazile porodična stambena zgrada br. 1 i pomoćna zgrada br. 2, obe vlasništvo GG. Uz saglasnost GG tužilac i njegova supruga DD su u periodu od 1993. godine do 1998. godine na navedenoj kat.parceli finansirali rušenje stare kuće i izgradnju nove porodične kuće sa pratećim pomoćnim objektima u Novom Sadu, ... . U tom periodu supružnici su bili zaposleni i ostvarivali su redovne zarade koje su trošili na svakodnevni život i potrebe domaćinstva. Novosagrađena stambena zgrada ima površinu 90,56 m2, što zajedno sa pokrivenom terasom čini 118,68 m2. Izgrađeni pomoćni objekti od tvrdog materijala su letnja kuhinja, ostava i šupa sa pržionicom, koja je tokom 1988. godine adaptirana u garsonjeru površine 19 m2. Za gradnju novih objekata stari materijal od porušene kuće iskorišćen je u zanemarljivom obimu. U finansiranju izgradnje navedenih objekata nisu učestvovale GG, koja je bila penzioner i živela u zasebnom domaćinstvu, niti tužena BB, koja je bila učenica.

Prema nalazu sudskog veštaka građevinska vrednost navedenih objekata iznosi 75.383 evra, a njihova tržišna vrednost 100.000,00 evra, odnosno 11.800.000,00 dinara na dan 27.03.2018. godine, pri čemu parcela ..-zemljište pod zgradom i zemljište oko zgrade, ulaze u vrednost navedenih objekata. VV, zajednička kćerka supružnika AA- DD, u vreme gradnje je bila učenica i sa roditeljima je živela do 2005. godine. U periodu od 1993. godine do 2005. godine GG je živela u stanu svoje kćerke u Ul. ... br. .., a zatim se uselila u zasebnu garsonjeru u Novom Sadu, ... br. .. . Posle razvoda pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Novom Sadu P 6461/07 od 25.09.2007. godine DD se uselila u stan u Ul. ... br. .., a tužena BB se u međuvremenu udala i odselila. U kući u Ul. ... br. .., ostali su da žive tužilac i njegova i DD kćerka VV, a GG je u zasebnoj garsonjeri na istoj adresi živela do svoje smrti dana ...2017. godine. DD preminula je dana ...2010. godine.

Dana 30.01.2012. godine GG je sa svojom unukom, tuženom BB, zaključila i kod suda overila predmetni ugovor o kupoprodaji, koji je za predmet imao porodičnu stambenu zgradu br. 1 i pomoćnu zgradu br. 2 u Novom Sadu, ... br. .. . Na osnovu ovog ugovora tužena BB je kod Službe za katastar nepokretnosti u Novom Sadu uknjižila svoje pravo svojine. Presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 3592/18 od 04.10.2018. godine, preinačena je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev 1485/19 od 13.09.2019. godine i potvrđena prvostepena odluka u delu kojim je utvrđeno da je taj kupoprodajni ugovor ništav. U ostalom delu drugostepena presuda je ukinuta i vraćena istom sudu na ponovno odlučivanje.

Polazeći od toga da je kupoprodajni ugovor zaključen dana 30.01.2012. godine između GG i njene unuke, tužene BB, kao simulovan pravni posao zaključen u cilju osujećenja tužiočevih prava, ništav, te da je nakon rušenja starih trošnih objekata, uz saglasnost GG kao titulara prava korišćenja na zemljištu, gradnju novih objekata u celosti finansirao tužilac svojim sredstvima – imovinom nasleđenom iza pok. babe, ličnom ušeteđevinom i novcem dobijenim prodajom automobila i garaže, prvostepeni sud je tužbeni zahtev u celosti usvojio i utvrdio isključivo tužiočevo pravo svojine na predmetnim nepokretnostima.

Nakon rasprave održane shodno članu 383. stav 3. ZPP, drugostepeni sud je žalbu tužene BB delimično usvojio, tako što je prvostepenu presudu preinačio i utvrdio tužiočevo pravo svojine na spornim nepokretnostima u obimu od 1/3 idealnog dela. U obrazloženju svoje odluke taj sud je naveo da je od ukupno procenjene vrednosti zemljišta i objekata na dan 27.03.2018. godine od 11.800.000,00 dinara, vrednost zemljišta na kome je GG bila nosilac prava korišćenja 3.838.525,00 dinara (dinarska protivvrednost iznosa od 32.424 evra), odnosno 32,37%, dok preostali deo čini vrednost objekata sagrađenih tokom zajednice života u braku tužioca i DD, što shodno članu 171. stav 1. Porodičnog zakona čini njihovu zajedničku imovinu. Supružnici AA-DD su bili u radnom odnosu i doprinosili su izgradnji objekata, a protivno članu 180. stav 2. Porodičnog zakona, priloženim dokazima tužilac nije doveo u sumnju oborivu zakonsku pretpostavku o jednakim udelima supružnika.

Prema stanovištu Vrhovnog suda, revizijom pobijana odluka je zasnovana na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 171. stav 1. Porodičnog zakona (''Službeni glasnik RS'', br. 18/05 sa izmenama i dopunama), propisano je da imovina koju su supružnici stekli radom u toku trajanja zajednice života u braku predstavlja njihovu zajedničku imovinu.

Odredbom člana 178. Porodičnog zakona, propisano je da se deoba zajedničke imovine može vršiti za vreme trajanja braka i posle njegovog prestanka.

Odredbom člana 180. stav 2. Porodičnog zakona, propisano je da se pretpostavlja da su udeli supružnika u sticanju zajedničke imovine jednaki.

Odredbom člana 181. Porodičnog zakona, propisano je da pravo na deobu zajedničke imovine pripada, između ostalog, supružnicima.

Primenom navedenih zakonskih odredbi nižestepeni sudovi su pravilno zaključili da predmetne nepokretnosti, stečene zajedničkim sredstvima supružnika AA-DD, čine njihovu zajedničku imovinu, te da je po utvrđenju ništavosti ugovora o kupoprodaji istih zaključenog između GG i tužene BB, tužilac aktivno legitimisan da traži utvrđenje svog prava vlasništva na istima.

Odredbom člana 7. stav 1. i člana 228. ZPP, propisano je da je stranka dužna da iznese činjenice i predloži dokaze koji idu u prilog njenim navodima i kojima se osporavaju dokazi i navodi protivnika.

Odredbom člana 308. stav 1. ZPP, propisano je da je stranka dužna da najkasnije na pripremnom ročištu, odnosno na prvom ročištu za glavnu raspravu ako pripremno nije obavezno (član 302), iznese sve činjenice potrebne za obrazloženje svojih predloga, da predloži dokaze kojima se potvrđuju iznete činjenice, da se izjasni o navodima i ponuđenim dokazima protivne strane, kao i da predloži vremenski okvir za sprovođenje postupka.

Odredbom člana 384. stav 5. u vezi sa članom 383. stav 4. ZPP, propisano je da na raspravi pred drugostepenim sudom stranka može da iznosi činjenice i predlaže dokaze iz žalbe u smislu člana 372.ovog Zakona, a članom 372.stav 1. ZPP, propisano je da u žalbi ne mogu da se iznose nove činjenice i predlažu novi dokazi osim ako podnosilac žalbe učini verovatnim da bez svoje krivice nije mogao da ih iznese, odnosno predloži do zaključenja glavne rasprave.

Postupajući po žalbi tužene BB izjavljenoj protiv presude Osnovnog suda u Novom Sadu P 500/18 od 20.04.2018. godine, ispravljene rešenjem istog suda donetim dana 05.07.2018. godine, Apelacioni sud u Novom Sadu je otvorio raspravu i po izvođenju blagovremeno predloženih i priloženih dokaza, shodno članu 8. ZPP, ocenio je rezultat dokaznog postupka i na tako pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje, primenom materijalnog prava, našao da je tužbeni zahtev osnovan do 1/3 idealnog dela tužiočevog prava svojine na predmetnim nepokretnostima.

Odredbom člana 24. stav 1. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, propisano je da lice koje izgradi zgradu ili drugu građevinu (građevinski objekat) na zemljištu na koje drugi ima pravo svojine (graditelj) stiče pravo svojine na zemljištu na kome je izgrađen građevinski objekat, kao i na zemljištu koje je neophodno za redovnu upotrebu tog građevinskog objekta, ako nije znalo niti je moglo znati da gradi na tuđem zemljištu, a vlasnik zemljišta je znao za gradnju i nije se odmah usprotivio.

Tužilac je sa svojom suprugom DD na k.p. br. .. KO Novi Sad 1 gradio predmetne objekte uz saglasnost GG, kao korisnice zemljišta, koja se u jedan od novosagrađenih objekata – garsonjeru površine 19 m2, uselila nakon okončanja gradnje i tokom trajanja braka svoje kćerke i tužioca, a ni do kćerkine smrti nakon razvoda braka, nije osporavala njihovo pravo na stambenim zgradama i pomoćnim objektima koje su sagradili sopstvenim sredstvima. Do toga je došlo naknadno, posle smrti DD, preminule dana ...2010. godine, kada je GG dana 19.12.2012. godine, sa svojom unukom, tuženom BB, DD kćerkom iz prvog braka, zaključila ugovor o kupoprodaji novosagrađenih objekata, raspolažući njima protivnoj volji tužioca i zanemarajući njegovo vlasničko pravo stečeno na osnovu zakona originarnim načinom pribavljanja svojine gradnjom na tuđem zemljištu, što je sankcionisano utvrđivanjem ništavosti ugovora o navedenoj kupoprodaji.

Protivno revizijskim navodima drugostepeni sud je pravilno odbio da prihvati dokazne predloge tužioca koji su usledili na četvrtom ročištu zakazanom po ukidanju prethodno donete drugostepene presude, a u čemu je shodno članu 308., u vezi sa članom 372. ZPP, tužilac bio prekludiran. Postojećim dokazima drugostepeni sud je pravilno utvrdio doprinos tužioca u sticanju shodno članu 24. stav 1. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, na novosagrađenim objektima, imajući u vidu da je po zameni stana u ... ulici br. .., površine 76 m2, stečenog iz tri kredita odobrena DD, jednog kredita odobrenog tužiocu i od tužiočevih postojećih ličnih sredstava, između supružnika realno izvršena deoba tako stečene zajedničke imovine, na način da je svaki od njih u isključivu svojinu stekao po jednu stambenu jedinicu – DD postala je vlasnica stana u Ul. ... br. .., a tužilac vlasnik stana u ... ulici br. .. . Navedeno je verifikovano i kroz pravnosnažnu presudu o razvodu braka Opštinskog suda u Novom Sadu P 6461/07 od 25.09.2007. godine, u kojoj je navedeno da zajedničke imovine nema. U naknadno pribavljenoj imovini - spornim objektima stečenim gradnjom sopstvenim sredstvima na tuđem zemljištu – udeli supružnika utvrđeni su u jednakom obimu, uz uračunavanje vrednosti zemljišta na kome je GG, tužiočeva tašta, bila korisnik, a koja je nalazom veštačenja utvrđena u visini od 32,37% od ukupne vrednosti svih nepokretnosti.

Zakonska pretpostavka o jednakim udelima supružnika u sticanju zajedničke imovine oborive je prirode, ali kod primene pravnog instituta regulisanog članom 24. stav 1. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, neophodno je uvažavanje i prava trećeg lica, konkretno vlasnika zemljišta, za obim čijeg prava se redukuje ukupno vlasništvo graditelja. Saglasno tome, a kod odsustva relevantnih dokaza kojima bi se tužiočevo ulaganje utvrdilo u obimu većem od 1/3 idealnog dela, pravilno je drugostepeni sud primenom citiranih odredbi materijalnog prava odlučio o osnovanosti istaknutog zahteva.

Na osnovu izložene pravne argumentacije, shodno članu 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Primenom člana 154. stav 1. ZPP, stavom drugim izreke je kao neosnovan odbijen zahtev tužene BB za naknadu troškova revizijskog postupka u visini nagrade advokatu za sastav odgovora na reviziju, jer taj trošak nije bio potreban.

Predsednik veća – sudija

Jelica Bojanić Kerkez,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković