U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Dragane Mirosavljević, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Smiljka Ninić, advokat iz ..., radi izmene odluke u vršenju roditeljskog prava i potpunog lišenja roditeljskog prava i po protivtužbi mal. VV i mal. GG čiji je zakonski zastupnik majka BB iz ..., koju zastupa punomoćnik Smiljka Ninić, advokat iz ..., protiv tuženog AA iz ..., radi delimičnog lišenja roditeljskog prava, uređenja načina viđanja i izmene odluke o visini izdržavanja, odlučujući o reviziji tužene i mal. tužilaca po protivtužbi, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 768/18 od 20.05.2021. godine, u sednici veća održanoj dana 25.11.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

DELIMIČNO SE ODBIJA kao neosnovana, revizija mal. tužilaca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž2 768/18 od 20.05.2021. godine u pogledu delimičnog lišenja roditeljskog prava AA iz ... nad svojom maloletnom decom i održavanja ličnih odnosa sa maloletnom decom (stav 10. izreke) i troškova postupka (stav 14. izreke).

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž2 768/18 od 20.05.2021. godine u stavu 13. izreke tako što se obavezuje tuženi AA iz ... da obavezu izdržavanja zajedničke maloletne dece u iznosu od po 10.000,00 dinara za svako dete plati i za period od 16.10.2015. godine do 28.07.2016. godine i od 01.10.2018. godine do 19.05.2021. godine, dok se u preostalom delu za period od 29.07.2016. godine do 30.09.2018. godine revizija mal. tužilaca ODBIJA kao neosnovana.

OBAVEZUJE SE tužilac-protivtuženi AA iz ... da tuženoj BB iz ... i mal. tužiocima VV i GG, oboje iz ..., čiji je zakonski zastupnik majka BB iz ..., isplati troškove revizijskog postupka u iznosu od 37.300,00 dinara, u roku od 15 dana po prijemu presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Mladenovcu P2 455/16 od 13.06.2018. godine ispravljenom rešenjem istog suda P2 455/16 od 04.09.2018. godine, delimično je lišena roditeljskog prava tužena BB iz ..., nad svojom maloletnom decom VV i GG, u pogledu vršenja prava i dužnosti čuvanja i podizanja, vaspitavanja i zastupanja dece; zajednička maloletna deca stranaka VV i GG, rođeni ...2006. godine povereni su tužiocu AA iz ..., kao ocu, na samostalno vršenje roditeljskog prava, a prebivlište dece biće na adresi oca, te je tužena BB iz ..., kao majka, obavezana da decu preda ocu odmah, a najkasnije u roku od 48 časova od prijema presude; uređen je način viđanja majke BB sa svojom maloletnom decom, na način bliže naveden u izreci presude; obavezana je tužena da po osnovu zakonske obaveze izdržavanja i svog dela doprinosa za izdržavanje mal. dece VV i GG, plaća mesečno 20% od svoje neto zarade za svako dete, na način bliže naveden u izreci presude; odbijen je tužbeni zahtev tužioca AA iz ... protiv tužene BB iz ..., za potpuno lišenje roditeljskog prava tužene nad maloletnom decom; ovom presudom je izmenjena presuda P 238/06 od 07.05.2007. godine Opštinskog suda u Mladenovcu i presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu, Sudke jedinice u Mladenovcu P2 1468/10 od 18.04.2011. godine, u pogledu poveravanja zajedničke maloletne dece, izdržavanja i načina viđenja roditelja sa maloletnom decom: određena je, na predlog tužioca, privremena mera, kojom se zajednička mal. deca stranaka poveravaju tužiocu, kao ocu, na samostalno vršenje roditeljskog prava, te se majka dece obavezuje da decu preda ocu, odmah, a najkasnije u roku od 48 časova od prijema presude; određena je privremena mera kojim je uređen način viđanja majke sa svojom maloletnom decom na način bliže naveden u izreci presude: određena je privremena mera kojom je obavezana tužena da po osnovu zakonske obaveze izdržavanja i svog dela doprinosa za izdržavanje mal. dece plaća mesečni iznos od 20% za svako dete od svoje neto zarade, na način bliže naveden u izreci presude; trajanje privremenih mera je određeno do pravnosnažnog okončanja ovog spora; ovim privremenim merama su promenjene privremene mere Osnovnog suda u Mladenovcu P2 22/15 od 01.10.2015. godine i P2 455/16 od 17.03.2017. godine, a koje se odnose na način viđanja roditelja sa decom; odbijen je protivtužbeni zahtev mal. tužilaca VV i GG protiv tužioca-protivtuženog AA iz ... kojim je traženo delimično lišenje roditeljskog prava tužioca-protivtuženog AA iz ... nad svojom maloletnom decom VV i GG u pogledu vršenja prava i dužnosti čuvanja i podizanja, vaspitavanja i zastupanja dece, kao i protivtužbeni zahtevi mal. tužilaca protiv tužioca-protivtuženog za uređenje načina viđanja sa svojom maloletnom decom, na način bliže određen u izreci presude, kao neosnovan; odlučeno je da svaka stranka u sporu snosi svoje troškove postupka.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž2 768/18 od 20.05.2021. godine ukinuta je presuda Osnovnog suda u Mladenovcu P2 455/16 od 13.06.2018. godine u stavovima prvom, drugom, trećem, četvrtom, šestom, sedmom, osmom, devetom, desetom, jedanaestom, dvanaestom i trinaestom izreke, ispravljena rešenjem Osnovnog suda u Mladenovcu P2 455/16 od 04.09.2018. godine; odbačena je žalba tužene izjavljena protiv stava petog izreke prvostepene presude, kao nedozvoljena; odbijen je zahtev tužioca da se liši roditeljskog prava tužena BB iz ... nad maloletnom decom VV i GG, rođenim ...2006. godine u pogledu vršenja prava i dužnosti čuvanja i podizanja, vaspitanja i zastupanja dece; odbijen je zahtev tužioca da se zajednička mal. deca stranaka povere tužiocu, kao ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, a prebivalište dece bude na adresi oca i da se tužena, kao majka, obaveže da decu preda ocu odmah, a najkasnije u roku od 48 časova od prijema presude, kao neosnovan. Odbijen je tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se uredi način viđanja BB iz ... sa svojom mal. decom na način bliže naveden u izreci presude, kao neosnovan; odbijen je zahtev tužioca da se obaveže tužena da po osnovu zakonske obaveze izdržavanja i svog dela doprinosa za izdržavanje mal. dece plaća mesečno 20% od svoje neto zarade za svako dete na način bliže naveden u izreci presude, kao neosnovan; odbijen je predlog tužioca da se odredi privremena mera kojom se zajednička mal. deca stranaka poveravaju tužiocu, kao ocu, na samostalno vršenje roditeljskog prava i da se majka dece obaveže da decu preda ocu odmah, a najkasnije u roku od 48 časova od prijema rešenja, kao neosnovana; odbijen je predlog za određivanje privremene mere kojom se uređuje način viđanja majke sa svojom mal.decom, na način bliže naveden u izreci presude, kao neosnovan; odbijen je predlog za određivanje privremene mere kojom je traženo da se obaveže tužena da po osnovu zakonske obaveze izdržavanja i svog dela doprinosa za izdržavanje mal. dece plaća mesečni iznos od 20% za svako dete od svoje neto zarade na način bliže određen izrekom presude; odbijen je tužbeni zahtev mal. tužilaca VV i GG da se delimično liši roditeljskog prava AA iz ... nad svojom mal. decom VV i GG u pogledu vršenja prava i dužnosti čuvanja i podizanja, vaspitanja i zastupanja dece i da se uredi način viđanja AA sa mal. decom, tako što bi otac viđao decu jednom nedeljno subotom u prostorijama Centra za socijalni rad u kontrolisanim uslovima u vremenu od 10,00 do 12,00 časova; obavezan je tuženi, kao otac da po osnovu zakonske obaveze izdržavanja zajedničke mal. dece plaća mesečno po 10.000,00 dinara za svako dete počev od 20.05.2021. godine i ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi svakog 01. do 10. u mesecu na tekući račun majke BB, kao zakonskog zastupnika dece, pa je ovom presudom izmenjena visina izdržavanja određena stavom četvrtim izreke presude Opštinskog suda u Mladenovcu P 238/06 od 07.06.2007. godine; odbijen je zahtev mal. tužioca da se obaveže tuženi da obavezu izdržavanja zajedničke mal. dece od po 10.000,00 dinara za svako dete, plaća počev od 16.10.2015. godine do 19.05.2021. godine, kao neosnovan; odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu mal. tužioci su izjavili reviziju, pobijajući presudu u delu koji se odnosi na delimično lišenje roditeljskog prava AA iz ..., na obavezu plaćanja izdržavanja tuženog počev od 16.10.2015. godine do 19.05.2021. godine i na odluku o troškovima postupka (stav 10, 13. i 14. izreke presude), zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...18/20), u vezi člana 202. Porodičnog zakona i ocenio da je revizija mal. tužilaca delimično osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju se u revizijskom postupku pazi po službenoj dužnosti, a nema ni bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ZPP učinjenih pred drugostepenim sudom na koju se u reviziji posebno ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak AA i BB razveden je presudom Opštinskog suda u Mladenovcu P 238/06 od ...2007. godine, zajednička maloletna deca VV i GG, rođeni ...2006. godine, povereni su majci na samostalno vršenje roditeljskog prava, viđanje oca sa decom je regulisano na način bliže naveden u izreci presude, a otac je obavezan da na ime izdržavanja mal. dece plaća svakog meseca 50% od redovnih mesečnih primanja počev od 15.03.2006. godine do 18.11.2006. godine, a od 19.11.2006. godine pa ubuduće na neodređeno vreme po 3.500,00 dinara za svako dete. Pravnosnažnom presudom Opštinskog suda u Mladenovcu P 63/08 od 04.02.2009. godine uređen je način održavanja ličnih odnosa oca sa decom na način bliže naveden u izreci presude, te je navedenom presudom izmenjena presuda Opštinskog suda u Mladenovcu P 238/06 od 07.05.2007. godine u pogledu načina viđanja oca sa maloletnom decom. Pravosnažnom presudom Osnovnog suda u Mladenovcu P2 1468/10 od 18.04.2011. godine uređen je način održavanja ličnih odnosa između dece i oca na način bliže naveden u izreci presude.

Pravnosnažnom presudom Višeg suda u Beogradu K 525/13 od 16.04.2014. godine tužilac je oslobođen od optužbe za krivično delo nedozvoljene polne radnje iz člana 172. stav 1. u vezi člana 181. stav 3. u vezi stava 1. i stava 2. KZ nad mal. detetom GG, dok je pravnosnažnom presudom K 77/11 od 20.10.2015. godine tužilac osuđen zbog dva krivična dela nedavanja izdržavanja iz člana 195. stav 1. KZ jer od oktobra 2009. godine do 31.03.2010. godine nije davao izdržavanje za maloletnu decu po presudi P 238/06 od 07.05.2007. godine. U toku je krivični postupak protiv tužene zbog dva krivična dela oduzimanja maloletnog lica iz člana 191. stav 2. KZ, zato što je od 30.04.2008. godine do 30.04.2010. godine onemogućavala izvršenje presude P 238/06 i P 63/08 kojim je uređen način održavanja ličnih odnosa dece sa ocem.

U prvostepenom postupku je izvršeno veštačenje od strane veštaka neuropsihijatra Dr Zorana Đurića, na okolnost postojanja uslova za potpuno lišenje roditeljskog prava tužene, kao majke, a na koji način su usaglašeni nalaz i mišljenja i predlog Centra za socijalni rad u Mladenovcu, na osnovu kojih je prvostepeni sud zaključio da postoje uslovi za delimično lišenje roditeljskog prava majke nad maloletnom decom. Na osnovu usaglašenih mišljenja i predloga Centra za socijalni rad i nalaza veštaka neuropsihijatra dr Zorana Đurića prvostepeni sud je zajedničku maloletnu decu stranaka poverio tužiocu, kao ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava, uredio način viđanja majke sa svojom maloletnom decom, obavezao majku da doprinosi izdržavanju mal. dece, odbio tužbeni zahtev tužioca za potpuno lišenje roditeljskog prava tužene nad maloletnom decom i odbio protivtužbeni zahtev mal. tužilaca za delimično lišenje roditeljskog prava tužioca nad svojom maloletnom decom, za uređenje načina viđenja sa svojom maloletnom decom i obavezu izdržavanja mal. dece.

Drugostepeni sud je, nakon održane rasprave, na kojoj je ponovo izveo sve dokaze koji su izvedeni u prvostepenom postupku, ponovo saslušao tužioca i tuženu kao parnične stranke, saslušao mal. decu parničnih stranaka i izveo dokaz veštačenjem od strane Instituta za mentalno zdravlje u Beogradu, ukinuo prvostepenu presudu, odbio tužbeni zahtev tužioca i predloge tužioca za određivanje privremenih mera, odbio tužbeni zahtev mal. tužilaca za delimično lišenje roditeljskog prava AA, kao oca nad svojom mal. decom u pogledu vršenja prava i dužnosti čuvanja i podizanja, vaspitanja i zastupanja dece i uređenje načina viđanja, obavezao tuženog kao oca, da po osnovu zakonske obaveze izdržavanja zajedničke mal. dece plaća mesečno po 10.000,00 dinara za svako dete počev od 20.05.2021. godine i ubuduće dok za to postoje zakonski uslovi, čime je izmenjena visina izdržavanja određena stavom četvrtim izreke presude Opštinskog suda u Mladenovcu P 238/06 od 07.05.2007. godine, odbio zahtev mal. tužilaca da se tuženi obaveže da obaveze izdržavanja zajedničke mal. dece od po 10.000,00 dinara za svako dete plaća počev od 06.05.2015. godine do 19.05.2021. godine i odlučio da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Prema oceni drugostepenog suda, prvostepeni sud je nekritički prihvatio nalaz i mišljenje Centra za socijalni rad u Mladenovcu i Dr Zorana Đurića i propustio da saslušanjem maloletne dece omogući deci da slobodno izraze svoje mišljenje, u smislu člana 65. Porodičnog zakona. Imajući u vidu nesumnjivo iskazanu želju maloletne dece da žive sa majkom, njene roditeljske kapacitete, posvećenost u odgajanju dece od njihovog rođenja do odluke kojom su poverene tužiocu na samostalno vršenje roditeljskog prava i motivisanost tužene da i dalje vrši roditeljsko pravo nad maloletnom decom, da su deca u domaćinstvu majke zbrinuta na adekvatan način, da redovno i sa uspehom pohađaju školu, da aktuelno odbijanje mal. dece da žive sa ocem proizilazi iz njihove vezanosti za majku i boljeg odnosa sa majkom nego sa ocem, te da tužena nije grubo zanemarila dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, odnosno nije nesavesno vršila roditeljsko pravo, da nije sprečavala održavanje ličnih odnosa dece i roditelja sa kojim deca ne žive, drugostepeni sud je zaključio da se nisu stekli uslovi da se tužena delimično liši roditeljskog prava nad svojom maloletnom decom, da je najbolji interes dece da i dalje budu poverana na samostalno vršenje roditeljskog prava majci i da tužilac treba da doprinosi izdržavanju dece u iznosu od po 10.000,00 dinara, prema potrebama dece i njegovim mogućnostima. Takođe, drugostepeni sud je zaključio da nema elemenata za delimično lišenje roditeljskog prava AA propisanih članom 82. u vezi člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, te da su maloletna deca do 2016. godine sa prekidima boravila kod oca, da je tužba radi izmene visine izdržavanja podneta 16.10.2015. godine, pa od tada otac treba da doprinosi izdržavanju maloletne dece.

Pravilno je drugostepeni sud, na utvrđeno činjenično stanje, primenio materijalno pravo donoseći odluku o protivtužbenom zahtevu za delimično lišenje roditeljskog prava oca nad svojom mal. decom i način viđanja mal. dece sa ocem, za svoju odluku u tom delu dao je dovoljno razloga, koje u svemu prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Suprotno navodima revizije, u postupku nije na pouzdan način utvrđeno da postoje zakonski uslovi za delimično lišenje roditeljskog prava oca nad mal. decom, bez obzira na činjenicu što se tužilac svojevoljno nije pojavio na veštačenju u Institutu za mentalno zdravlje. Mal. deca su rođena ...2006. godine, u vreme drugostepenog presuđenja su imala 15 godina, što znači da su se stekli uslovi, u smislu člana 61. stav 4. Porodičnog zakona, da mal. deca mogu samostalno da odlučuju o tome na koji način će održavati lične odnose sa ocem, pa s obzirom da nije dokazano da je otac nesavesno vršio svoje roditeljsko pravo nema razloga za delimično lišenje roditeljskog prava i uređenje načina viđanja oca sa svojom maloletnom decom.

Međutim, osnovani su navodi revizije u pogledu perioda u kome otac treba da doprinosi izdržavanju svoje maloletne dece. Naime, u postupku je utvrđeno da su mal. deca bez prekida boravila kod majke u periodu od 16.10.2015. godine do 28.07.2016. godine, kao i od oktobra 2018. godine, pa činjenica da su deca povremeno boravila kod oca u tom periodu ne znači da on zbog toga treba da bude oslobođen plaćanja doprinosa za izdržavanje mal. dece, zbog čega je pobijana presuda preinačena u odnosu na navedeni period, dok je za period od 29.07.2016. godine do 30.09.2018. godine protivtužbeni zahtev odbijen, kao neosnovan, jer su u tom periodu deca neprekidno boravila kod oca.

Odluka o troškovima postupka je potvrđena, jer punomoćnik tužene nije dovoljno opredelio tražene troškove, u smislu člana 163. stav 2. ZPP, pošto u dostavljenom troškovniku nije iskazan broj održanih i odloženih ročišta, broj podnesaka niti broj žalbi, kao ni iznos naknade za veštačenje.

Tužena je delimično uspela u revizijskom postupku, a zbog dela u kome nije uspela nisu nastali posebni troškovi zbog čega ima pravo na ukupno tražene troškove revizijskog postupka u smislu člana 153. stav 3. ZPP. Troškovi se odnose na sastav revizije u iznosu od 24.000,00 dinara, takse na reviziju u iznosu od 5.320,00 dinara i takse na revizijsku odluku u iznosu od 7.980,00 dinara (sve u smislu važeće Advokatske tarife i Taksene tarife), ukupno 37.300,00 dinara.

Iz navedenih razloga, odlučeno je kao u izreci presude, na osnovu člana 414. stav 1. člana 416. stav 1, te člana 165. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija
Vesna Subić,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić