Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena Republika Srbija je putem zakonskog zastupnika blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešnog i nepotpunog utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju, a nije tražila naknadu troškova za sastav odgovora.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ 72/11,...18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tužene Republike Srbije dozvoljena i osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni drugih povreda postupka koje mogu biti razlog za izjaljivanje revizije, dok bitna povreda iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP na koju se ukazuje revizijom ne može biti revizijski razlog u smislu člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, katastarska parcela broj .. KO ... upisana je u list nepokretnosti broj .. KO ... kao šumsko zemljište, po kulturi šuma četvrte klase, ukupne površine 14.13,38 ha, s tim što je na realnom delu od 4 ha (koji je predmet spora) upisana svojina Republike Srbije - pravo korišćenja JP „Srbija šume“, na realnom delu od 5.13,38 ha pravo korišćenja BB iz ... i na realnom delu od 5 ha pravo svojine BB iz ... . Prilikom revizije katastra 1948. godine, sporni deo ove parcele u površini od 4 ha upisan je kao društvena svojina, nakon što je tužiljinom ocu, sada pokojnom BB, oduzeta ta površina. Kada je ovaj deo predmetne parcele upisan kao društvena svojina, tužiljin otac je podnosio žalbe nadležnim državnim organima, ali ni sa jednom nije uspeo. Pokojni BB je i dalje nastavio da koristi celu parcelu broj ..(na kojoj je delom ostao upisan kao korisnik, a delom kao vlasnik), iako su on i njegova ćerka, ovde tužilja, kao i njen suprug i sin sve vreme korišćenja znali da je deo parcele u površini od 4 ha oduzet i da je postao najpre društvena svojina, a kasnije svojina Republike Srbije sa pravom korišćenja JP „Srbija šume“. Pokojni BB je usmenim ugovorom poklonio celu parcelu br. .. KO ... tužilji prilikom udaje (krajem 1947. godine ili početkom 1948. godine). Tužiljin otac je preminuo 1967. godine i nakon njegove smrti nije raspravljena njegova zaostavština jer je prema navodima tužilje isti celokupnu svoju imovinu raspodelio za života svojim ćerkama na osnovu usmenih sporazuma sa njima, pa je tako tužilji kao miraz pripala cela parcela br. .. KO ... . Na osnovu izveštaja Službe za katastar nepokretnosti Žagubica utvrđeno je da nema dokumenata na osnovu kojih bi se utvrdilo po kom pravnom osnovu je prvobitno kao vlasnik u celosti, a kasnije delom vlasnik, a delom korisnik na spornoj parceli upisan tužiljin pokojni otac.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev zaključujući da tužilja nije dokazala da je stekla pravo svojine održajem na realno opredeljenom delu od 4 ha sporne parcele br. .. KO ..., jer ni ona ni njeni pravni prethodnik nisu imali savesnu državinu sporne površine u smislu član 72. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, niti je pravo svojine stekla po pravilima imovinskog prava koja su sadržana u paragrafu 2. Zakona o šumama Kraljevine Jugoslavije od 21.12.1929. godine.

Drugostepeni sud nije prihvatio stanovište prvostepenog suda i usvojio je tužbeni zahtev tužilje, smatrajući da tuženi nisu dokazali da postoji odluka nadležnog organa uprave i da je sproveden zakonit postupak na osnovu kojih je vlasništvo na spornoj površini od 4 hektara predmetne parcele prešlo sa pravnog prethodnika tužilje na tužene, odnosno prvobitno u društvenu svojinu 1948. godine, a kasnije u javnu svojinu tužene Republike Srbije sa pravom korišćenja JP „Srbija šume“. Prema stanovištu drugostepenog suda savesnost pravnog prethodnika tužilje i same tužilje nije mogla biti izgubljena nesavesnim upisom prava svojine i korišćenja od strane tuženih, koji su, prema mišljenju drugostepenog suda, u vreme tog upisa (1948. godine) imali takav mehanizam vlasti da su taj upis mogli izvršiti i bez pravnog osnova.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pobijana odluka drugostepenog suda zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

U konkretnom slučaju, tužilja zahtev za utvrđenje svojine na spornih četiri hektara parcele br. .. KO ... (koja je u prirodi šuma 4.klase) bazira na navodima tužbe da su ona i njen pravni prethodnik svojinu stekli održajem.

Prema odredbama člana 28. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa („Sl.list SFRJ“ br. 6/80 i 36/90, „Sl.list SRJ“ br. 29/96 i „Sl.glasnik RS“ br. 115/2005), savestan i zakonit držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom 10 godina (stav 2.), dok savestan držalac nepokretne stvari, na koju drugi ima pravo svojine, stiče pravo svojine na tu stvar održajem protekom 20 godina (stav 4.). Članom 30. stavom 1. istog zakona propisano je da vreme potrebno za održaj počinje teći onog dana kada je držalac stupio u državinu stvari, a završava se istekom poslednjeg dana vremena potrebnog za održaj, dok je odredbom stava 2. istog člana propisano da se u vreme potrebno za održaj uračunava i vreme za koje su prethodnici sadašnjeg držaoca držali stvar kao savesni i zakoniti držaoci, odnosno kao savesni držaoci.

Citiranim zakonskim odredbama regulisano je sticanje prava svojine na nepokretnosti održajem. Održaj je način originarnog sticanja subjektivnih stvarnih prava na osnovu državine određenog kvaliteta i protekom određenog roka. Za sticanje prava svojine održajem potrebna je zakonita i savesna državina nepokretne stvari i protek roka od deset godina (redovni održaj) ili savesna državina nepokretne stvari i protek roka od 20 godina (vanredni održaj). Zakon u članu 72. bliže određuje zakonitu i savesnu državinu, pa tako propisuje da je zakonita ona državina koja se zasniva na punovažnom pravnom osnovu koji je potreban za sticanje prava svojine i ako nije pribavljena silom, prevarom ili zloupotrebom poverenja. To je državina koja je stečena na osnovu punovovažnog pravnog posla, što u konkretnom slučaju nije bilo ispunjeno jer pravni prethodnik tužilje nije imao punovažan pravni osnov za sticanje sporne površine parcele nakon oduzimanja. Državina potrebna za sticanje prava svojine održajem mora biti savesna. Nužni uslov za sticanje prava svojine vanrednim održajem je savesnost državine, a nesavesna državina ne može nikada, pa ni protekom vremena da dovede do sticanja prava svojine. Zakon određuje da savesna državina postoji ako držalac ne zna ili ne može znati da stvar koju drži nije njegova. Držalac mora biti savestan za sve vreme trajanja održaja.

Pravilan je zaključak prvostepenog suda da ni pravni prethodnik tužilje, a potom ni tužilja nisu bili savesni držaoci. Ovo iz razloga što je kod činjenice da sporna parcela predstavlja šumsko zemljište, odnosno šumu 4. klase, proizlazi da je pravnom prethodniku tužilje od oduzimanja bilo poznato da sporna površina ne može da mu se vrati odnosno dodeli i da ne može steći pravo vlasništva na istoj, zbog čega je bio nesavestan držalac, što su tuženi dokazali, zbog čega nisu ni ispunjeni uslovi propisani članom 28. stav 4. u vezi člana 72. stav 2. ZOSPO za sticanje svojine održajem.

Iako je tužilja sa svojim pravnim prethodnikom u državini sporne površine šumskog zemljišta u vremenskom periodu dužem od 20 godina, koji rok se u konretnom slučaju računa tek od 04.07.1996. godine kada su stupile na snagu izmene Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa od kada je dozvoljeno sticanje prava svojine putem održaja i na sredstvima u društvenoj svojini, isti nisu imali savesnu državinu jer je u postupku utvrđeno da je cela njihova porodica znala još od 1948. godine da je 4 hektara oduzete šume od tužiljinog pravnog prethodnika „podržavljeno“. Od tada oni znaju da ovaj realni deo šume nije njihov, ali su i pored toga nastavili da je samovlasno koriste. Pri tome, tužilja nije dokazala da je njen pravni prethodnik posle oduzimanja sporne površine podnosio bilo kakav zahtev prema tada važećim propisima da mu se prizna (vrati) pravo svojine na predmetnom šumskom zemljištu, koje je i posle oduzimanja nastavio samovlasno da koristi. Isto nije učinila ni tužilja posle njegove smrti, iako je u momentu kada joj je otac usmeno poklonio spornu parcelu kao miraz znala da je isti samovlasni držalac jer je lišen poseda površine od 4 ha predmetne parcele još 1948. godine, koja je tada postala društvena svojina, a kasnije svojina RS sa pravom korišćenja JP „Srbijašume“. Tužilja je zahtev bazirala na tvrdnjama da je njen pravni prethodnik bio vlasnik cele parcele – šume i da mu je ova imovina oduzeta 1948. godine bez pravnog osnova i akta o podržavljenju, ali nije dokazala da je to bila nedržavna šuma prema paragrafu 4. Zakona o šumama Kraljevine Jugoslavije („Sl. Novine Kraljevine Jugoslavije“br. 307/29 i 301/30), jer su se prema pravnim pravilima imovinskog prava sadržanim u paragrafu 2 ovog Zakona sve šume smatrale vlasništvom države, izuzev onih šuma na kojima je fizičko lice zakonitim putem steklo pravo svojine. U konkretnom slučaju, tužilja nije dokazala da je njen pravni prethodnik u skladu sa tada važećim propisima stekao pravo svojine na predmetnoj šumi zakonskim putem i da li je ostvario osnov za ponovo uspostavljanje svojine na spornoj površini šumskog zemljišta prema Zakonu o organima i postupku za raspravljanje samovlasnih zauzeća zemljišta opštenarodne imovine iz 1954. godine ili prema Zakonu o raspravljanju imovinskih odnosa nastalih samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj svojini iz 1992. godine.

Iz navedenih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić