U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa Biljana Kralj Radin, advokat iz ..., protiv tuženih BB iz ..., koga zastupa Štefanija Pacek, advokat iz ..., VV iz ... i GG iz ..., koje zastupa Stanislav Životić, advokat iz ... i DD iz ..., koju zastupa Radmila Tomić, advokat iz ..., radi utvrđenja prava svojine, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2955/20 od 18.05.2021. godine, u sednici održanoj dana 26.01.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2955/20 od 18.05.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 1063/17 od 29.09.2020. godine, stavom prvim i drugim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca i utvrđeno da je pok. ĐĐ, rođena ..., po osnovu sticanja u bračnoj zajednici sa tuženim BB stekla pravo svojine na ½ idealnih delova nepokretnosti, upisanih u izvod iz lista nepokretnosti broj ... K.O. ... i to na: dvosobnom stanu broj ... koji se nalazi na prvom spratu stambene zgrade za kolektivno stanovanje PO+P+1+PK, broj zgrade 1, br.ulaza 4, površine 49m2 i dvosobnom stanu broj ... koji se nalazi na prvom spratu iste stambene zgrade površine 47m2, na parceli broj ... u ..., ..., što su tuženi dužni priznati i trpeti. Stavom trećim izreke, obavezani su tuženi prvog do trećeg reda da tužiocu solidarno naknade troškove postupka u iznosu od 334.274,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je tužbeni zahtev u delu kojim tužilac potražuje isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos na ime parničnih troškova u visini od 334.274,00 dinara za period od 29.09.2020. godine kao dana presuđenja do dana izvršnosti presude. Stavom petim izreke, oslobođen je tuženi BB plaćanja sudskih taksi u ovom postupku.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2955/20 od 18.05.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojena je žalba tuženih BB, VV i GG i preinačena je presuda Višeg suda u Novom Sadu P 1063/17 od 29.09.2020. godine u usvajajućem delu odluke o glavnom zahtevu i u delu odluke o troškovima postupka, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je pok. ĐĐ, po osnovu sticanja u bračnoj zajednici sa tuženim BB stekla pravo svojine na ½ idealnog dela nepokretnosti upisanih u list nepokretnosti broj ... k.o. ... i to na dvosobnom stanu broj ... površine 49 m2 i na dvosobnom stanu broj ... površine 47 m2, koji se nalaze na prvom spratu stambene zgrade za kolektivno stanovanje broj zgrade ..., broj ulaza 4, na parceli broj ... u ..., ... Tužilac da tuženima naknadi troškove postupka i to: tuženom BB iznos od 106.500,00 dinara, tuženima VV i GG iznos od 168.750,00 dinara i tuženoj DD iznos od 106.500,00 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženima naknadi troškove žalbenog postupka i to: tuženom BB iznos od 45.000,00 dinara i tuženima VV i GG iznos od 60.000,00 dinara. Stavom trećim izreke, odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi BB je podneo odgovor na reviziju sa predlogom da se revizija tužioca odbije.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/20), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. U postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene odredabe člana 8. ZPP, jer je činjenino stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi, pa nema povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom neosnovano ukazuje ukazuje. Isticanje povrede iz tačke 12. navedene zakonske odredbe je bez značaja, jer to nije razlog za izjavljivanje revizije na osnovu člana 407. stav 1. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, između tuženog BB i sada pok. ĐĐ zaključen je brak 04.12.1982. godine. Tokom trajanja bračne zajednice njihova zajednička deca tužilac AA i tužena ĐĐ, kao i tužena VV ćerka pok. ĐĐ iz njenog prvog braka (u periodu od 1985. godine do 1992. godine) i roditelji tuženog BB, otac EE i majka ŽŽ, živeli su u zajedničkom domaćinstvu, u stanu u ..., ..., s tim što tuženi GG sin sada pok. ĐĐ iz njenog prvog braka, nikada nije živeo u njihovom porodičnom domaćinstvu. Na navedenom stanu nosilac stanarskog prava bio je EE, koji je 09.02.1973. godine sa Stambenim preduzećem Novi Sad, zaključio ugovor o korišćenju navedenog stana površine 80 m2, na kome je prethodno ZZ, majka EE (baba tuženog BB) bila nosilac stanarskog prava. Dana 05.04.1979. godine EE je podneo zahtev Opštinskom sekretarijatu za urbanizam, stambene poslove i zaštitu životne sredine Novi Sad, da mu se dodeli na korišćenje i sustanarski stan koji je do tada zajedno sa njim koristila ZZ, te je dana 19.11.1979. godine doneto je rešenje kojim se ZZ sa članovima domaćinstva, suprugom ŽŽ i sinom BB, daje na korišćenje stan koji je do tada koristila ZZ i istim rešenjem je obavezan da u roku od 30 dana zaključi pisani ugovor o korišćenju stana sa SIZ-om, što je on i učinio dana 10.12.1979. godine, kao nosilac stanarskog prava na stanu ukupne površine od 130 m2. Tokom 1991. godine EE je podneo zahtev za otkup tog stana, te je kao nosilac stanarskog prava, preneo na prvotuženog BB kao člana svog porodičnog domaćinstva, pravo na otkup stana, nakon čega je 05.12.1991. godine, u toku trajanja bračne zajednica sa sada pok. ĐĐ, zaključen Ugovor o kupoprodaji stana iz društvene svojine broj 464-2983/90 između Opštine Novi Sad kao prodavca i tuženog BB kao kupca trosobnog stana broj 5 sa nus prostorijama u ..., ... prvi sprat površine 130 m2, upisan u zemljišnoknjižni uložak broj ... za kupoprodajnu cenu u iznosu od 1.393.119,40 dinara, koja cena predstavlja njegovu revolarizovanu građevinsku vrednost prema Zakonu o stambenim odnosima. U članu 12. je navedeno da kupac izjavljuje da je saglasan da se u zemljišnu ili posebnu knjigu prodatih društvenih stanova upiše pravo doživotnog plodouživanja na stanu u korist EE i ŽŽ. Ovaj ugovor je overen 06.12.1991. godine pred Opštinskim sudom u Novom Sadu. Radi izmirivanja obaveza po navedenom ugovoru o otkupu, zaključen je ugovor o kreditu sa Novosadskom bankom – Osnovna banka Novi Sad, na ime tuženog BB i dana 18.12.1992. godine uplaćen je iznos od 134.500,00 dinara, na ime konačne otplate duga, čime je kredit u celosti isplaćen. Dana 22.12.1992. godine od strane Sekretarijata za urbanizam, stambene poslove i zaštitu životne sredine, podnet je predlog radi brisanja hipoteke, nakon čega je tuženi BB istog dana podneo zahtev za upis svog prava vlasništva na stanu.

Nakon otkupa i uknjižbe navedenog stana, dana 26.06.2006. godine u Novom Sadu zaključen je Ugovor o zameni nepokretnosti između BB, kao ustupioca i vlasnika stana u ..., .... i JJ i KK, kao kupca (investitora), overen pred Opštinskom sudom u Novom Sadu Ov1.30739/2006 od 29.06.2006. godine, po kom osnovu je BB stekao predmetne stanove i to dvosoban stan broj ... u površini od 49 m2 i dvosoban stan broj ... u površini od 47 m2, koji se nalaze na prvom spratu stambene zgrade za kolektivno stanovanje br. ..., ulaz 4, na parceli broj ... u ..., ..., upisani u LN ... k.o. ..., kao svojina tuženog BB, sa obimom udela 1/1. Pokojna ĐĐ je preminula 01.07.2014. godine, a o njoj se dok je bila bolesna, starala LL koja je pomagala tuženom BB oko njene brige i nege. LL je nakon smrti ĐĐ nastavila da se stara o tuženom BB. Između BB i LL dana 27.03.2017. godine zaključen je ugovor o doživotnom izdržavanju o čemu je u G listu nepokretnosti br. ... k.o. ..., upisana 21.04.2017. godine zabeležba postojanja navedenog ugovora. Iza pokojne ĐĐ okončan je ostavinski postupak i doneto je rešenje o nasleđivanju pred Osnovnim sudom u Novom Sadu O.br. 3651/14 dana 23.04.2015. godine kojim su za naslednike na njenoj zaostavštini oglašeni ovde tuženi.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je primenom odredaba člana 171, 177, 178. i 180. stava 1. i 2. Porodičnog zakona, ocenio da tužilac osnovano zahteva da se utvrdi da je pok. ĐĐ po osnovu sticanja u bračnoj zajednici, stekla pravo svojine na jednoj idealnoj polovini predmetnih stanova, obzirom da je od 1982. godine, od zasnivanja bračne zajednice sa tuženim prvog reda, ostvarivala prihode, živela i vodila računa o zajedničkom domaćinstvu, da se starala o potrebama dece, njihovom odrastanju i školovanju, imajući pritom u vidu da se radi o otkupu stana pod netržišnim uslovima. Iz iznetih razloga, zaključuje da je reč o zajedničkoj imovini bračnih drugova i utvrđenju bračne tekovine na jednake delove, bez obzira od čijih srodnika je pribavljeno pravo na otkup stana ... broj ..., čijom razmenom su u toku bračne zajednice, (na osnovu ugovora o zameni nepokretnosti iz 2006. godine), stečeni stanovi koji su predmet ove parnice, te je usvojio tužbeni zahtev.

Pobijanom odlukom, preinačena je prvostepena presuda i tužbeni zahtev odbijen, s obzirom da je drugostepeni sud ocenio da je prema članu 6. stav 1. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, br. 12/90, 47/90 i 55/90 i „Službeni glasnik RS“, br. 3/90 i 7/90), nosilac stanarskog prava na stanu u odnosu na koji je preneteo pravo svojine u zamenu za vlasništvo na dva stana koji su predmet ovog spora, bio otac tuženog BB, EE od 19.11.1979. godine, da je tuženi BB živeo sa njim u porodičnom domaćinstvu i da je on imao pravo da otkupi stan, što je i učinio, zaključenjem ugovora o kupoprodaji stana iz društvene svojine sa Opštinom Novi Sad, kao prodavcem. Pri takvom stanju stvari, drugostepeni sud nalazi da je tuženi BB isključivi vlasnik otkupljenog stana na osnovu navedenog ugovora, a samim tim i predmetnih stanova, s obzirom da su sporni stanovi stečeni zamenom za stan koji je otkupljen. Imajući u vidu da su pored nosioca stanarskog prava, stan u društvenoj svojini mogli da otkupe i članovi njegovog porodičnog domaćinstva, ali ne i pokojna ĐĐ, jer nije pripadala tom krugu lica, to ona nije stekla pravo susvojine na predmetnim stanovima zajedno sa tuženim BB, već eventualno samo obligaciono pravo u odnosu na njega, u visini sredstava datih za otkup stana iz društvene svojine.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 6. Zakona o stambenim odnosima („Službeni glasnik SRS“, br. 12/90, 47/90 i 55/90) koji je važio u vreme zaključenja ugovora o kupoprodaji stana iz društvene svojine (otkupa), propisano je da nosilac stanarskog prava, zakupac stana i članovi njegovog porodičnog domaćinstva mogu u celini ili u idealnim delovima da kupe stan u društvenoj svojini koji koriste. Odredbom člana 15. istog zakona propisano je da kad nosilac stanarskog prava po drugom osnovu (smrt, napuštanje stana i drugo), osim u slučajevima iz stava 1. ovog člana, prestane trajno da koristi stan, nosilac stanarskog prava na tom stanu postaje član njegovog porodičnog domaćinstva i to njegov bračni drug, a ako njega nema, njegovo dete (rođeno u braku ili van braka, usvojeno i pastorak), a ako njega nema, njegov roditelj, a ako njega nema, roditelj njegovog bračnog druga, koji je zajedno sa njim stanovao u stanu. U slučaju da je u stanu ostalo više navedenih lica istog stepena srodstva sa ranijim nosiocem stanarskog prava, oni će sporazumno između sebe da odrede nosioca stanarskog prava, a ako ne postignu sporazum, o tome će da odluči davalac stana na korišćenje, odnosno sud u vanparničnom postupku, na zahtev zainteresovanog lica.

Prema navedenim zakonskim odredbama, pravo na otkup stana u društvenoj svojini ustanovljeno je kao lično pravo u korist nosioca stanarskog prava, koji može to pravo da ustupi na zakonom određeni krug lica. Zaključenjem ugovora o kupoprodaji stana iz društvene svojine, stiče se pravo svojine po samom zakonu i takav ugovor ima stvarnopravno dejstvo, obzirom da dolazi da preobražaja ličnog stvarnog prava- prava stanovanja, u drugo stvarno pravo- pravo svojine.

U konkretnom slučaju, sada pok. EE je bio nosilac stanarskog prava na stanu površine od 130 m2 i imao je pravo na otkup stana koji nije iskoristio, već je to pravo preneo na sina BB, koji je koristeći zakonsko pravo na otkup stana kao član njegovog porodičnog domaćinstva na osnovu člana 15. citiranog Zakona o stambenim odnosima i zaključio ugovor o o kupoprodaji stana iz društvene svojine.

S obzirom na to da tuženi BB nije bio nosilac stanarskog prava na stanu koji je bio premet otkupa, već član porodičnog domaćinstva nosioca stanarskog prava, to ni pok. ĐĐ kao njegov bračni drug, nije mogla biti sunosilac stanarskog prava na istom u vreme otkupa, zbog čega stan ne ulazi u režim zajedničke imovine bračnih drugova. Taj stan predstavlja posebnu imovinu tuženog BB na osnovu člana 168. stav 2. Porodičnog zakona. Ukoliko je stan otkupljen zajedničkim sredstvima supružnika, to može biti samo osnov za obligaciono potraživanje u delu isplaćene kupoprodajne cene stana, ali nema osnova za svojinski udeo po osnovu sticanja u bračnoj ili porodičnoj zajednici na tom stanu, niti sledom toga za sticanje udela na predmetnim stanovima, stečenih njegovom zamenom, kako to pravilno zaključuje drugostepeni sud.

Iz ovih razloga, nisu osnovani revizijski navodi o pogrešno primenjenom materijalnom pravu isticanjem da pravo na stan ulazi u režim zajedničke imovine supružnika kada je jedan od njih u toku trajanja braka ugovorom o otkupu, stekao pravo svojine na stanu.

Preostali revizijski navodi kojima se ukazuje na nepotpuno i pogrešno utvrđeno činjenično stanje, ne mogu biti razlog za izjavljivnje revizije, na osnovu člana 407. stav 2. ZPP.

Pravilno je doneta i odluka troškovima postupka na osnovu člana 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, shodno članu 414. stav 1 ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić