Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Jelice Bojanić Kerkez, predsednika veća, Vesne Stanković i Radoslave Mađarov, članova veća, u pravnoj stvari predlagača AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“, sa sedištem u Beogradu, čiji je punomoćnik Branislav Popović, advokat iz ..., radi određivanja naknade za eksproprisanu nepokretnost, odlučujući o reviziji protivnika predlagača, izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 400/22 od 24.02.2022. godine, u sednici veća održanoj 17.05.2023. godine, doneo je

R E Š E NJ E

ODBIJA SE kao neosnovana revizija protivnika predlagača, izjavljena protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 400/22 od 24.02.2022. godine.

ODBIJA SE zahtev predlagača za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Osnovnog suda u Valjevu R1 83/20 od 30.11.2021. godine, stavom prvim izreke, određena je novčana naknada za eksproprisano zemljište i to za kat. parcele br. .. površine 0.41.04 ha i br. .. površine 0.06.40 ha, obe upisane u LN br. .. KO ..., na kojima je predlagaču pravo na novčanu naknadu priznato rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva – Odeljenja za imovinske poslove i opštu upravu br. 465-63/2020-08 od 07.09.2020. godine, a po ceni od 1.200,00 dinara po 1 m2, što za površinu kp. .. KO ..., a shodno vlasničkom udelu predlagača iznosi 4.924.800,00 dinara i za površinu kp. .. KO ..., shodno vlasničkom udelu predlagača iznosi 768.000,00 dinara, odnosno ukupno 5.692.800,00 dinara. Stavom drugim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za eksproprisano zemljište isplati ukupan iznos od 5.692.800,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 30.11.2021 do isplate. Stavom trećim izreke određena je novčana naknada za biljne kulture na ekproprisanim kat. parcelama br. .. površine 0.41.04 ha u iznosu od 53.398,13 dinara i br. .. površine 0.06.40 ha u iznosu od 6.758,40 dinara, obe upisane u LN br. .. KO ... . Stavom četvrtim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za biljne kulture na označenim kat. parcelama isplati iznos od ukupno 60.153,53,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 30.11.2021. godine pa do konačne isplate. Stavom petim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime ime naknade troškova postupka isplati 143.250,00 dinara.

Rešenjem Višeg suda u Valjevu Gž 400/22 od 24.02.2022. godine odbijena je žalba protivnika predlagača i potvrđeno prvostepeno rešenje u stavu prvom, drugom, trećem i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke preinačeno je prvostepeno rešenje u stavu petom izreke i obavezan protivnik predlagača da predlagaču na ime troškova vanparničnog postupka isplati iznos od 191.700,00 dinara. Stavom trećim izreke obavezan je protivnik predlagača da predlagaču naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 6.000,00 dinara.

Protiv navedenog pravosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, protivnik predlagača je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Predlagač je podneo odgovor na reviziju.

Vrhovni sud je ispitao pobijano rešenje u smislu člana 408. u vezi člana 420. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11 ... 18/20), i u vezi odredbe člana 27 stav 2 i 30. stav 2. Zakona o vanparničnom postupku – ZVP („Službeni glasnik SRS“, br.25/82, 48/88 i „Službeni glasnik RS“, br.46/95 ... 106/15) i našao da revizija protivnika predlagača nije osnovana.

U postupku donošenja pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stava 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču su pravnosnažnim rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva – Odeljenja za imovinske poslove i opštu upravu br. br. 465-63/2020-08 od 07.09.2020. godine eksproprisane kat. parcele i to: kat. parcele br. .. površine 0.41.04 ha i br. .. površine 0.06.40 ha, obe upisane u LN br. .. KO ..., u korist protivnika predlagača za potrebe izgradnje državnog puta, a na osnovu rešenja Vlade RS od 28.05.2020. godine kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju i administrativni prenos nepokretnosti u skladu sa Prostornim planom područja za posebne namene. Uredbom Vlade RS o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Auto putem E-763 Beograd – Južni Jadran, deonica Beograd – Požega) objavljenom u „Sl. glasniku RS“, br.2/20 koja je stupila na snagu 15.01.2020. godine, obuhvaćene su i predmetne kat. parcele radi izgradnje ovog državnog puta. Pred nadležnim organom uprave nije postignut sporazum o određivanju pripadajuće novčane naknade za eksproprisane nepokretnosti, s tim što je u tom postupku utvrđena visina naknade za biljne zasade na predmetnim kat. parcelama na osnovu nalaza i mišljenja Gradskog zavoda za veštačenje koji je prihvaćen od strane učesnika ovog vanparničnog postupka. Prema izveštaju Poreske uprave - Odeljenje Valjevo, procenjena tržišna vrednost navedenih kat. parcela kao poljoprivrednog zemljišta iznosi 400,00 dinara po 1 m2. Procenjena tržišna vrednost istih tretirana kao građevinsko zemljište, iznosi 1.000,00 dinara po 1 m2. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke od 18.05.2021. godine i dopune nalaza i mišljenja , utvrđeno je da tržišna vrednost eksproprisanih kat. parcela kao građevinskog zemljišta iznosi 1.200,00 dinara po 1m2, što za predmetne kat. parcele iznosi ukupno 5.692.800,00 dinara. Pri utvrđivanju ove tržišne vrednosti sudski veštak je, nakon izlaska na lice mesta, imao u vidu da se navedene katastarske parcele nalaze na ravnom terenu u blizini puta Vljevo-Lakovac- Beograd, da je u njihovoj neposrednoj blizini izvedena infrastruktura i da iskazanu tržišnu vrednost od 1.000,00 din/m2 datu od strane poreske uprave, treba podići za 20%, tako da ona iznosi 1.200,00 din/m2.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je protivnik predlagača kao korisnik eksproprijacije u obavezi da predlagaču isplati odgovarajuće novčane naknade i to za biljne kulture u iznosu utvrđenom nalazom i mišljenjem Gradskog zavoda za veštačenje i tržišnu vrednost za eksproprisane kat. parcele u iznosu utvrđenom na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka koji je izašao na lice mesta i primenio sve kriterijume neophodne za utvrđivanje visine naknade za eksproprisane nepokretnosti.

Svoje stanovište o tome da se naknada za eksproprisane kat. parcele utvrđuje u skladu sa stvarnim statusom tog zemljišta kao građevinskog zemljišta (a ne kao poljoprivrednog kako su iste upisane u katastru nepokretnosti) nižestepeni sudovi su zasnovali na činjenici da su stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 (opisane deonice) na osnovu citirane Uredbe koja je stupila na snagu dana 15.01.2020. godine, što znači pre eksproprijacije (na osnovu pravnosnažnog rešenja nadležnog organa uprave Opštine Valjevo od 17.09.2020. godine) ove katastarske parcele promenile namenu i postale građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa zemljišta nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, to je zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. ovog zakona proizlazi da u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, da je organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena. Primenom navedenog materijalnog prava, nižestepeni sudovi su zaključili da su nadležni organi propustili da izvrše prenamenu eksproprisanog zemljišta u katastru nepokretnosti iz statusa poljoprivrednog u građevinsko zemljište, ali da bez obzira na to, njihov vlasnik (ovde predlagač) ima pravo na odgovarajuću novčanu naknadu prema stvarnom statusu ovog zemljišta u vreme eksproprijacije.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, odluke nižestepenih sudova zasnovane su na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 11. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i prostorni plan područja posebne namene. U članu 2. isto zakona namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom, pa iz ovih zakonskih odredbi proizlazi da Prostorni plan područja posebne namene državnog puta prvog reda 1B, br.27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Autoputem E 763) ima karakter planskog dokumenta. Uredbom Vlade RS o utvrđivanju prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac obuhvaćene su i predmetne kat. parcele radi izgradnje ovog državnog puta.

Sledom izloženog, a imajući u vidu da je odredbom člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) građevinsko zemljište definisano kao zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, navedeno zemljište je po sili zakona postalo građevinsko zemljište. Stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2). U pogledu promene statusa zemljišta u katastru (osim obaveze donosioca planskog dokumenta) i nadležni organ uprave Grada Valjeva su bili dužni da u smislu člana 117. stav 1. Zakona o državnom premeru i katastru („Sl. glasnik RS“, br.72/2009...27/2018) podnesu zahtev (u roku od 30 dana od nastanka promene) za sprovođenje promene službi za katatstar nepokretnosti. Prikupljanje podataka o nastalim promenama na nepokretnostima obavlja geodetski organ u smislu člana 115. stav 1. istog zakona, što u konkretnom slučaju nije učinjeno.

Tačni su revizijski navodi protivnika predlagača da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Međutim, isti nisu od značaja za pravilnost pobijane odluke jer ovde nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji promenjen status zemljišta stupanjem na snagu planskog dokumenta (koji ga je odredio kao građevinsko zemljište), zbog čega je novčana naknada pravilno određena u skladu sa stvarnim statusom, bez obzira što ta promena nije sprovedena i evidentirana u katastru. U tom smislu su bez značaja odredbe Zakona o poljoprivrednom zemljištu koje definišu pojam poljoprivrednog zemljišta i zabranu korišćenja istog u druge svrhe.

Takođe, pravilno su nižestepeni sudovi zaključili da iz sadržine odredaba članova 41. i 42. Zakona o eksproprijaciji ("Službeni glasnik RS", br. 53/95...106/16) proizlazi da zadatak Poreske uprave nije da određuje tržišnu vrednost eksproprisane nepokretnosti, već da vrši njenu procenu, a ukoliko se ne postigne sporazum o naknadi, jedino je sud nadležan da odredi naknadu za eksproprisanu nepokretnost i da se visina tržišne vrednosti eksproprisanih nepokretnosti može utvrditi na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, koji prilikom utvrđivanja uzima u obzir sve relevantne parametre. U ovom vanparničnom postupku sud je upravo u skladu sa pomenutim zakonskim odredbama, predlagaču odredio naknadu za eksproprisanu nepokretnost na osnovu nalaza i mišljenja veštaka, koji je izlazio na lice mesta i primenio sve kriterijume neophodne za utvrđivanje visine naknade za eksproprisanu nepokretnost, i to položaj parcela, njihov status, položaj u odnosu na infrastrukturne objekte i sve ostale parametre, budući da se radi o građevinskom zemljištu opremljenom odgovarajućom infrastrukturom.

Iz iznetih razloga, Vrhovni sud je, na osnovu člana 414. stava 1. ZPP u vezi člana 420. ZPP i odredbe člana 30. stav 2. ZVP, odlučio kao u stavu prvom izreke.

Odbijen je zahtev predlagača za naknadu troškova za sastav odgovora na reviziju, budući da sastav odgovora na reviziju ne predstavlja potreban trošak radi vođenja parnice u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je na osnovu člana 165. ZPP, odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća-sudija

Jelica Bojanić Kerkez, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić