Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u pravnoj stvari predlagača AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“ Beograd, kojeg u revizijskom postupku zastupa punomoćnik Branislav Popovac, advokat iz ..., radi naknade za eksproprisane nepokretnosti, odlučujući o reviziji protivnika predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 646/22 od 17.03.2022. godine, u sednici održanoj dana 12.10.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

ODBIJA SE kao neosnovana revizija protivnika predlagača izjavljena protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 646/22 od 17.03.2022. godine.

ODBIJA SE zahtev  predlagača za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

 

Rešenjem Osnovnog suda u Valjevu R1 106/20 od 24.11.2021. godine, stavom prvim izreke, određena je novčana naknada za eksproprisano zemljište i to za kat. parcele br. .../... površine 0.34.86 ha  i br. .../... površine 0.22.43 ha,  obe upisane u LN br. ... KO ... na kojima je predlagač suvlasnik sa udelom od 30/40 i za kat. parcele br. .../... površine 0.39.59 ha i br. .../... površine 0.33.34 ha, obe upisane u LN br. ... KO ... na kojima je predlagač suvlasnik sa udelom od 28/40, kome je  pravo na novčanu naknadu priznato rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva – Odeljenja za imovinske poslove i opštu upravu br. ...-.../...-... od 17.09.2020. godine, a po ceni od 1.200,00 dinara po 1 m2, što za suvlasničke udele predlagača na opisanim kat. parcelama ukupno iznosi 11.282.220,00 dinara, kao i novčana naknada na ime biljnih kultura na kat. parcelama br. .../..., .../... i .../... od ukupno  134.109,00 dinara. Stavom drugim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za eksproprisano zemljište (označene kat. parcele) srazmeno njegovom suvlasničkom udelu isplati ukupan iznos od 11.282.220,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja rešenja do isplate. Stavom trećim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za biljne kulture na označenim kat. parcelama isplati iznos od ukupno 134.109,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana donošenja rešenja pa do konačne isplate. Stavom četvrtim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime ime naknade troškova ovog postupka isplati 283.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti ovog rešenja pa do isplate.

Rešenjem Višeg suda u Valjevu Gž 646/22 od 17.03.2022. godine odbijene su kao neosnovane žalbe predlagača i protivnika predlagača pa je potvrđeno navedeno prvostepeno rešenje, a odlučeno da se troškovi drugostepenog postupka ne dosuđuju.

Protiv navedenog pravosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, protivnik predlagača je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Predlagač je podneo odgovor na reviziju, zahtevajući naknadu troškova odgovora na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijanog rešenja, na osnovu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“ br.72/11...18/20) u vezi člana 420. stav 6. ZPP i člana 30. stav 2. ZVP, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

Donošenjem pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, predlagaču su pravnosnažnim rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva – Odeljenja za imovinske poslove i opštu upravu br. ...- .../...-... od 17.09.2020. godine eksproprisane kat. parcele i to: kp.br. .../..., površine 0.34.86 ha i br. .../... površine 0.22.43 ha obe upisane u LN br. ... KO ... kao livade druge klase, na kojima je on suvlasnik sa udelom od 30/40 delova, kat. parcela br. .../... površine 0.33.34 ha i kat. parcela kp br. .../..., površine 0.39.59 ha, obe upisane u LN br. ... KO ..., kao livade druge klase, na kojima je suvlasnik sa udelom od 28/40 sa zasadima, u korist protivnika predlagača za potrebe izgradnje državnog puta, a na osnovu rešenja Vlade RS od 28.05.2020. godine kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju i administrativni prenos nepokretnosti u skladu sa Prostornim planom područja za posebne namene. Uredbom Vlade RS o utvrđivanju Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Auto putem E-763 Beograd – Južni Jadran, deonica Beograd – Požega) objavljenom u „Sl. glasniku RS“, br.2/20 koja je stupila na snagu 15.01.2020. godine, obuhvaćene su i predmetne četiri kat. parcele radi izgradnje ovog državnog puta. Pred nadležnim organom uprave nije postignut sporazum o određivanju pripadajuće novčane naknade za eksproprisane nepokretnosti, s tim što je u tom postupku utvrđena visina naknade za biljne zasade na kat. parcelama broj .../..., .../... i .../... u iznosu od ukupno 134.109,00 dinara na osnovu nalaza i mišljenja Gradskog zavoda za veštačenje koji je prihvaćen od strane učesnika ovog vanparničnog postupka.

Prema izveštaju Poreske uprave - Odeljenje Valjevo, procenjena tržišna vrednost navedenih kat. parcela kao poljoprivrednog zemljišta iznosi 400,00 dinara po 1 m2. Procenjena tržišna vrednost istih tretirana kao građevinsko zemljište, data na osnovu osnovice za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava iz pravnosnažnih rešenja ove Poreske uprave iznosi 1.000,00 dinara po 1 m2. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke od 01.06.2001. godine i njegovog izjašnjenja na ročištu, utvrđeno je da tržišna vrednost eksproprisanih kat. parcela kao građevinskog zemljišta iznosi 1.200,00 dinara po 1m2, što srazmerno suvlasničkim udelima predlagača iznosi ukupno 11.282.220,00 dinara. Pri utvrđivanju ove tržišne vrednosti sudski veštak je imao u vidu da su navedene katastarske parcele većim delom privedene nameni, da je u njihovoj neposrednoj blizini izvedena infrastruktura i da se tržišna cena takvog zemljišta u istom reonu kreće i do 1.811,77 dinara po 1 m2 (po dostupnim podacima RGZ) ali da je on procenio realnu tržišnu cenu.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je protivnik predlagača kao korisnik eksproprijacije u obavezi da predlagaču isplati odgovarajuće novčane naknade i to za biljne kulture u iznosu utvrđenom nalazom i mišljenjem Gradskog zavoda za veštačenje i tržišnu vrednost za eksproprisane kat. parcele (srazmerno njegovom suvlasničkom udelu) u iznosu utvrđenom na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka koji se koristio komparativnom metodom uzimajući u obzir sve relevantne parametre, a s obzirom na to da Poreska uprava vrši samo procenu tržišne vrednosti.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Sl. glasnik RS“, br.53/95... 20/09 i 55/13) propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drukčije propisano. Stavom 2. istog člana, propisano je da procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima. Prema odredbi člana 41. stav 2. istog zakona, visina naknade u novcu za eksproprisanu nepokretnost određuje se po tržišnoj ceni prema okolnostima u vreme zaključenja sporazuma o visini naknade, odnosno u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi. Saglasno navedenom, procenu tržišne cene daje organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno Poreska uprava. Međutim, visina tržišne vrednosti eksproprisanih nepokretnosti može se utvrditi i na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, koji prilikom utvrđivanja uzima u obzir sve relevantne parametre i korektivne faktore.

Svoje stanovište o tome da se naknada za eksproprisane kat. parcele utvrđuje u skladu sa stvarnim statusom tog zemljišta kao građevinskog zemljišta (a ne kao poljoprivrednog kako su iste upisane u katastru nepokretnosti) nižestepeni sudovi su zasnovali na činjenici da su stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 (opisane deonice) na osnovu citirane Uredbe koja je stupila na snagu dana 15.01.2020. godine, što znači pre eksproprijacije (na osnovu pravnosnažnog rešenja nadležnog organa uprave Opštine Valjevo od 17.09.2020. godine) ove katastarske parcele promenile namenu i postale građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa zemljišta nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, to je zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. ovog zakona proizlazi da u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, da je organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena.

Primenom navedenog materijalnog prava nižestepeni sudovi su zaključili da su nadležni organi propustili da izvrše prenamenu eksproprisanog zemljišta u katastru nepokretnosti iz statusa poljoprivrednog u građevinsko zemljište, ali da bez obzira na to, njihov vlasnik (ovde predlagač) ima pravo na odgovarajuću novčanu naknadu prema stvarnom statusu ovog zemljišta u vreme eksproprijacije.

Vrhovni kasacioni sud u potpunosti prihvata izloženo pravno stanovište nižestepenih sudova jer je zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava. Osim toga, članom 11. Zakona o planiranju i izgradnji je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i prostorni plan područja posebne namene. U članu 2. isto zakona namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom, pa iz ovih zakonskih odredbi proizlazi da Prostorni plan područja posebne namene državnog puta prvog reda 1B, br.27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Autoputem E 763) ima karakter planskog dokumenta. Tačkom 3.1 navedene Uredbe o utvrđivanju prostornog plana, područja posebne namene državnog puta 1B br.27 predviđeno je da se istom formiraju građevinske parcele javne namene za izgradnju deonica državnog puta, raskrsnica i pratećih sadržaja. Sledom izloženog, a imajući u vidu da je odredbom člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) građevinsko zemljište definisano kao zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, navedeno zemljište je po sili zakona postalo građevinsko zemljište. Stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2).

U pogledu promene statusa zemljišta u katastru (osim obaveze donosioca planskog dokumenta) i nadležni organ uprave Grada Valjeva su bili dužni da u smislu člana 117. stav 1. Zakona o državnom premeru i katastru („Sl. glasnik RS“, br.72/2009...27/2018) podnesu zahtev (u roku od 30 dana od nastanka promene) za sprovođenje promene službi za katatstar nepokretnosti. Prikupljanje podataka o nastalim promenama na nepokretnostima obavlja geodetski organ u smislu člana 115. stav 1. istog zakona, što u konkretnom slučaju nije učinjeno.

Tačni su revizijski navodi protivnika predlagača da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Međutim, isti nisu od značaja za pravilnost pobijane odluke jer ovde nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji promenjen status zemljišta stupanjem na snagu planskog dokumenta (koji ga je odredio kao građevinsko zemljište), zbog čega je novčana naknada pravilno određena u skladu sa stvarnim statusom, bez obzira što ta promena nije sprovedena i evidentirana u katastru.

U tom smislu su bez značaja odredbe Zakona o poljoprivrednom zemljištu koje definišu pojam poljoprivrednog zemljišta i zabranu korišćenja istog u druge svrhe.

Kako troškovi odgovora na reviziju ne predstavljaju troškove potrebne radi vođenja parnice to je o njima odlučeno na osnovu člana 154. stav 1. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke na osnovu člana 414. stav 1. u vezi člana 420. stav 6. ZPP, a shodno članu 30. stav 2. ZVP- a.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić