PREINAČUJE SE odluka o troškovima parničnog postupka sadržana u stavovima petom i šestom izreke presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 4129/21 od 30.11.2021. godine tako što se ODBIJA zahtev tuženih za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJU SE tuženi da tužiocu solidarno naknade troškove celog parničnog postupka u iznosu od 1.018.400,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od nastupanja uslova za izvršnost presude do isplate, u roku od 15 dana po prijemu pismenog prepisa ove presude.

ODBIJA SE zahtev tuženih AA, BB i VV za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu P 1879/17 od 06.03.2018.godine, stavom prvim izreke nije dozvoljeno preinačenje tužbe učinjeno podneskom tužioca od 14.02.2018.godine. Stavovima drugim, trećem, četvrtom i petom izreke usvojeni su tužbeni zahtevi tužioca kako je to bliže izloženo u tim stavovima. Stavom šestim izreke, odbijen je prigovor stvarne nenadležnosti prvostepenog suda za postupanje u toj parnici. Stavom sedmom izreke, obavezani su svi tuženi da tužiocu solidarno naknade troškove parničnog postupka u iznosu bliže navedenom u tom stavu.

Rešenjem Apelacionog suda u Beogradu Gž 3929/18 od 20.09.2018. godine ukinuta je presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P 1879/17 od 06.03.2018.godine i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 9887/18 od 29.05.2019. godine, stavom prvim izreke, stavljeno je van snage rešenje tog suda Gž 3929/18 od 20.09.2018. godine. Stavom drugim izreke, ukinuta je presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P 1879/17 od 06.03.2018. godine u stavovima drugom, trećem, četvrtom, petom i sedmom izreke. Stavovima trećim, četvrtim, petim i šestim izreke odbijeni su tužbeni zahtevi kako je to bliže izloženo u tim stavovima izreke. Stavovima sedmim i osmim izreke odlučeno je o troškovima parničnog postupka.

Rešenjem Vrhovnog kasacionog suda Rev 728/20 od 25.03.2021.godine, ukinuta je presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 9887/18 od 29.05.2019. godine u stavovima trećem, četvrtom, petom, šestom, sedmom i osmom izreke i predmet vraćen tom sudu na ponovno suđenje.

Pobijanom presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 4129/21 od 30.11.2021. godine, donetom nakon održane rasprave, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je stekao pravo susvojine na stanu tipa dupleks, nivo prizemlja i sprata, po strukturi petosoban ukupne građevinske površine 135,84m2, korisne površine 112m2, koji se nalazi u desnom krilu stambene zgrade ulaz ...-..., u ulici ..., ..., ..., upisanom u list nepokretnosti broj ... KO ..., na kat. parceli .../..., pod rednim brojem ..., sa udelom (idealnim delom) 6812/13584 sa pravom korišćenja zajedničih prostorija, i pravom korišćenja 1/4 parcele .../... KO ..., što bi tuženi bili dužni da priznaju i trpe da se tužilac na osnovu ove presude uknjiži kao suvlasnik predmetnog stana sa navedenim udelom kod RGZ - Službe za katastar nepokretnosti Beograd 2, sa odgovarajućim pravom korišćenja parcele, srazmerno svom suvlasničkom udelu. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je ništav, bez pravne važnosti i da ne proizvodi pravno dejstvo ugovor o poklonu, zaključen u Beogradu dana 13.01.1992. godine između tuženih AA i BB, overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu I Ov. .../... od 22.01.1992. godine u visini udela od 6812/13584 idealnih delova jednog stana, tipa dupleks, nivo prizemlje i sprat, po strukturi petosobni, građevinske površine 135,84 m2, u ulici ..., ulaz ...-..., ...-..., upisan u list nepokretnosti broj ... KO ..., na kat. parceli .../..., pod rednim brojem ... . Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahev kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je ništav, bez pravne važnosti i da ne proizvodi pravno dejstvo ugovor o poklonu, zaključen u ... dana 25.06.2001. godine između tuženih BB i mal. VV, overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu pod Ov. .../... od 26.06.2001. godine u visini istog udela istog stana bliže opisanog u prethodnim stavovima izreke. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se tuženi mal. VV obaveže da mu preda u suposed 6812/13584 idealnih delova istog stana, bliže navedenog u prethodnim stavovima izreke, oslobođenog od lica i stvari i omogući mu slobodno korišćenje navedenog suvlasničkog udela. Stavom petim izreke, tužilac je obavezan da na ime naknade troškova parničnog postupka pred prvostepenim sudom, isplati tuženoj Gradskoj opštini Čukarica iznos od 336.750,00 dinara, tuženoj AA iznos od 407.150,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana presuđenja do konačne isplate i tuženima BB i mal. VV, iznos od 655.300,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom šestim izreke, tužilac je obavezan da na ime naknade troškova parničnog postupka pred drugostepenim sudom isplati tuženoj Gradskoj opštini Čukarica iznos od 36.000,00 dinara, tuženoj AA iznos od 160.950,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana nastupanja uslova za izvršnost presude do konačne isplate i tuženima BB i VV iznos od 195.450,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi AA, BB i VV su podneli odgovore na reviziju, tražeći opredeljeno troškove odgovora na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 3. i člana 506. stav 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...10/23-drugi zakon) Vrhovni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema činjeničnom stanju utvrđenom nakon otvaranja rasprave pred drugostepenim sudom, rešenjem SO Čukarica od 07.04.1971. godine neparničaru GG odobrena je izgradnja porodične stambene zgrade visine P+1 sprat sa dva stana i dve garaže, na kat. parcelama .../... i ... KO ... . U cilju izgradnje navedenog objekta, dana 23.04.1971. godine GG, kao član zadruge, zaključio je ugovor o zajedničkoj izgradnji sa Stambenom zadrugom „Naš stan“ iz Beograda, čiji je pravni sledbenik tužena Gradska opština Čukarica (nakon odlaska stambene zadruge u stečaj), kojim je ugovoreno je da će, po završetku izgradnje, ugovarači biti suvlasnici na zajedničkoj zgradi sa po ½, i to tako da njemu pripadne leva polovina zgrade sa levom polovinom građevinske parcele, a stambenoj zadruzi desna polovina zgrade sa desnom polovinom građevinske parcele. Dana 28.07.1971. godine tužena AA je kao član zadruge sa Stambenom zadrugom „Naš stan“ zaključila ugovor o izgradnji stana, kojim se zadruga obavezala da joj izgradi dvoiposoban komforni stan od 86 m2 u parteru stambene zgrade u ulici ... broj ..., sa nusporstorijama u suterenu, za fiksnu cenu od 300.000,00 dinara, kao i da joj prenese pravo korišćenja ¼ placa na kome je zgrada izgrađena. Ugovoreno je da se izgradnja predmetnog stana izvrši u svemu prema glavnom projektu i tehničkom opisu, koji dokumenti predstavljaju sastavni deo tog ugovora. Zadruga se obavezala da predmetni stan izgradi i člana zadruge useli najdalje do 30.11.1971. godine. Navedeni ugovor overen je pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu, pod Ov. .../... dana 02.04.1986. godine. Dana 03.09.1971. godine Stambena zadruga „Naš stan“, u svojstvu prodavca zaključila je sa tužiocem, kao kupcem, ugovor o kupoprodaji sa aneksom, kojim mu prodaje jedan trosoban komforan stan sa nusprostorijama na prvom spratu u ulici ... br. ... ..., u površini od 70m2, koji će biti izgrađen prema revidiranom glavnom projektu, sa pravom korišćenja ¼ zemljišta. Ugovoreno je da će kupoprodajna cena u iznosu od 240.000,00 dinara biti isplaćena garantnim pismom izdatim od strane Beogradske banke. Prodavac se obavezao da predmetni stan izgradi i preda kupcu u posed najkasnije do 01.06.1972. godine. Aneksom ugovora je preciziran stan koji je predmet kupoprodaje, tako da se isti nalazi na desnom krilu zgrade, da predstavlja jedan trosoban komforni stan koji se nalazi kao izdvojena građevinska celina na prvom spratu, površine definisane u projektu i ugovoru, da stanu pripada celo potkrovlje na desnom krilu zgrade sa stepeništem od prvog sprata pa naviše ka potkrovlju, jedna prostorija od 8m2 u podrumu zgrade sa unutrašnjim ulazom i jednim prozorom otvorenim u dvorištu. Navedeni ugovor i aneks istog nisu overeni pred sudom. Na ime kupoprodajne cene stana (po ugovoru zaključenim sa tužiocem) stambenoj zadruzi je uplaćen iznos od 199.200,00 dinara (garantno pismo „Beogradske banke“ od 16.07.1971. godine i obaveštenje tužioca banci od 23.05.1975. godine), dok je preostali iznos od 40.800,00 dinara tužilac prijavio kao svoje potraživanje u stečajnom postupku koji je pokrenut protiv stambene zadruge (na ime nedostataka na stanu).

Rešenjem SO Čukarica od 16.05.1975. godine dozvoljena je GG upotreba predmetne porodične stambene zgrade izgrađene na osnovu odobrenja za izgradnju od 07.04.1971. godine (sa dva stana). Nakon toga, zadruga je predala ugovoreni stan tužiocu u državinu, na uslovno korišćenje sa obavezom zadruge da ga završi u potpunosti, uz predaju svih ključeva od ulaza u zgradu i za sva vrata na stanu i nusprostorijama (zapisnik o primopredaji od 20.05.1975.godine i iskazi svedoka), a komisijskim pregledom stana i nusprostorija konstatovano je više nedostataka u stanu, uključujući i nedostatak pregrade između donjeg i gornjeg stana, koju je potrebno postaviti kako bi stan predstavljao celinu (zapisnik od 21.05.1975. godine i iskazi svedoka). Zadruga je ugovoreni stan predala tuženoj AA 27.05.1974.godine (dopis od 20.05.1974. godine). Nakon primopredaje stanova, između zaposlenih kod tužioca (koji su koristili stan odnosno prostorije na spratu) i tužene AA vođeno je više sporova zbog smetanja državine, u kojima je utvrđeno da ih je ona smetala u korišćenju tih prostorija na način bliže izložen u tim odlukama. Vođen je i spor za naknadu štete između tužioca i tužene AA, koji je okončan pravnosnažnom presudom kojom je ona obavezana da tužiocu isplati štetu na ime sprovođenja prinudnog izvršenja sudskog rešenja (kojim joj je naloženo da uspostavi dovod električne energije i vode u stan koji je koristio radnik tužioca na prvom spratu navedene zgrade). Prema tehničkoj dokumentaciji na osnovu koje je izdato odobrenje za gradnju– predmetna porodična stambena zgrada je trebalo da bude spratnosti Po+Pr+1, sa dva stana i dve garaže, ulica ... br. ... ..., tako da se levi deo sastoji od nivoa podruma- garaže 19,88 m2, podrumske prostorije 15,84 m2, ostale površine 11,80 m2, kotlarnice 3m2, hodnika 7,60 m2, nivoa prizemlja - stan tipa dupleks na nivou prizemlja 55,80 m2, sa balkonima 67,72 m2 i sprata 56,20 m2, po strukturi petosoban, sa četiri terase ukupne površine 23,84 m2; a desni deo (koji je predmet ovog spora) od podrumskog prostora 37m2, garaže 19,20 m2, jednog dvoetažnog stana – prizemlje i sprat površine 133,71 m2, tavan površine 44,22 m2, ukupne površine 241,12 m2. Veštačenjem je utvrđeno da u prizemlju desne polovine predmetnog objekta ne postoji dvoiposoban stan koji je bio predmet ugovora zaključenog između Stambene zadruge i drugotužene AA, već postoji donji nivo dvoetažnog stana površine 66,59 m2, i da na prvom spratu ne postoji trosoban komforan stan sa nusprostorijama, koji je bio predmet ugovora o kupoprodaji između Stambene zadruge „Naš stan“ i tužioca, već postoji gornji nivo dvoetažnog stana ukupne površine 67,12 m2. Odnos površine stana na prvom spratu i ukupne površine stana na desnoj polovini zgrade je 6812/13584. Revidirani glavni projekat nikada nije izrađen. Stambena zadruga „Naš stan“ (od 1990.godine) bila je upisana u zemljišnim knjigama kao korisnik jednog stana i garaže koji se nalaze na desnoj strani predmetne kuće u ulici ... br. ... ... . Pravnosnažnom presudom Privrednog suda u Beogradu P 52181/89 od 23.06.1994. godine, utvrđeno je da je „Invest-Import“ AD Beograd, tužilac u toj parnici, pribavio osnov za sticanje prava korišćenja na trosobnom stanu na desnom krilu zgrade sa potkrovljem (tavan) na desnom krilu zgrade, sa stepeništem od prvog sprata pa naviše ka potkrovlju (tavanu) i jednoj prostoriji od 8 m2 u podrumu zgrade, sa izdvojenim unutrašnjim ulazom, i jednim prozorom ka dvorištu u ulici ... broj ...-..., koja je izgrađena na kat. parceli .../... zk.ul. ... KO ..., sa obavezom tužene Opštine Čukarica iz Beograda, kao pravnog sledbenika Stambene zadruge „Stan“ iz Beograda, tuženoj u toj parnici, da trpi da se tužilac na osnovu ove presude bez njene dalje izjave uknjiži kao nosilac prava korišćenja na opisanoj nepokretnosti. Tužilac nije uspeo da se uknjiži kao vlasnik predmetnog stana. Od 21.02.2004. godine na celoj spornoj nepokretnosti kao vlasnik uknjižena je tužena AA. Osporenim ugovorom o poklonu Ov. .../... od 22.01.1992. godine izvršeno je besteretno raspolaganje navedenom nepokretnošću sa tužene AA kao poklonodavca na tuženu BB kao poklonoprimca, a zatim osporenim ugovorom o poklonu Ov. .../... od 26.06.2001. godine besteretno raspolaganje navedenom nepokretnošću sa BB kao poklonodavca na tuženog VV kao poklonoprimca. Tuženi VV je od 29.01.2018. godine u LN ... KO ... upisan kao vlasnik cele sporne nepokretosti.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je odbio u celosti tužbene zahteve tužioca, na osnovu članova 10. i 62. Zakona o prometu nepokretnosti („Službeni glasnik RS“, br. 15/74...43/81, koji je stupio na snagu 21.04.1984. godine), člana 8. Zakona o stambenim odnosima („Službeni list SFRJ“, br. 11/66 i 32/68), važećim u vreme zaključenja ugovora o kupoprodaji između tužioca i stambene zadruge, članova 3, 13. stavovi 1. i 2., 14., 20., 33. i 37. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa i člana 454. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO), zaključivši da tužilac nema aktivnu legitimaciju za utvrđenje prava svojine na spornoj nepokretnosti, a time ni osnov da traži utvrđenje ništavosti predmetnih ugovora o poklonu zaključenih između tuženih, kao ni predaju ove nepokretnosti u sudržavinu. Ovo stoga što je tužilac svoju aktivnu legitimaciju zasnovao na ugovoru o kupoprodaji od 03.09.1971. godine koji nije overen kod suda, niti je ispunjen u celosti, u kom slučaju bi bio pravno valjan i bez sudske overe. Ocenom izvedenih dokaza drugostepeni sud je utvrdio da stan na prvom spratu nije izgrađen kao posebna stambena jedinica, sa posebnim ulazom, odvojen od preostalog stambenog dela na desnoj strani porodične stambene zgrade, kako je bilo ugovoreno, niti je kao takav predat tužiocu kao kupcu u posed. Pored toga, drugostepeni sud je zaključio da tužilac nije dokazao da je kupopoprodajna cena stana u celosti isplaćena, jer je iz garantnog pisma „Beogradske banke“ od 16.07.1971. godine i obaveštenja tužioca banci od 23.05.1975. godine utvrdio da je stambenoj zadruzi uplaćen iznos od 199.200,00 dinara, a da je preostali iznos od 40.800,00 dinara tužilac prijavio kao svoje potraživanje u stečajnom postupku koji je pokrenut protiv stambene zadruge. Nalazeći da je iz navedenih razloga ugovor o kupoprodaji ništav i bez pravnog dejstva, ocenio je da tužilac nema valjani pravni osnov za utvrđenje prava svojine na spornoj nepokretnosti i zato je odbio tužbene zahteve u celosti. Ceneći značaj presude Privrednog suda u Beogradu P 52181/89 od 23.06.1994. godine (shodno nalogu iz prethodne odluke Vrhovnog kasacionog suda Rev 728/20 od 25.03.2021. godine), zaključio je da nije od uticaja na drugačije presuđenje jer je tom sudskom odlukom utvrđeno samo tužiočevo pravo korišćenja i to na nepokretnosti koja nikad nije izgrađena kao takva, pa ne može predstavljati pravni osnov za sticanje prava susvojine, niti drugog prava na postojećoj nepokretnosti (u vezi sa ovim imao je u vidu i da je prema tadašnjem zemljišno-knjižnom stanju Stambena zadruga „Naš stan“ - pravni prethodnik tužene Gradske opština Čukarica, bila upisana kao nosilac prava korišćenja). Po nalaženju drugostepenog suda stambena zadruga „Naš stan“, nije mogla preneti pravo svojine na kupca - ovde tužioca na predmetnoj nepokretnosti na prvom spratu desne polovine porodične stambene zgrade u ulici ... broj ...-..., s obzirom na to da je isti predstavljao skup prostorija koji nije činio zasebnu stambenu jedinicu u smislu tada važećih zakonskih propisa.

Po nalaženju Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tužioca pobija drugostepena presuda zbog pogrešne primene materijalnog prava. .

Odredbom člana 7. stav 2. Osnovnog Zakona o stambenim zadrugama („Službeni list SFRJ“, br. 1/68 i 50/68), važećeg u vreme zaključenja predmetnog ugovora o kupoprodaji između tužioca i Stambene zadruge „Naš stan“, pravnog prethodnika tužene opštine, bilo je propisano da stanovima u zgradi u društvenoj svojini koju je podigla zadruga, raspolaže zadruga. Odredbom stava 3. bilo je propisano da zadruga može na osnovu svog prava raspolaganja prodavati stanove građanima i društvenim pravnim licima.

Prema odredbi člana 13. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa ("Sl. list SFRJ", br. 6/80 i 36/90, "Sl. list SRJ", br. 29/96 i "Sl. glasnik RS", br. 115/2005 - dr. zakon), susvojina postoji kada na nepodeljenoj stvari više lica ima pravo svojine, ali tako da je deo svakog titulara svojine određen srazmerno celini. To znači, da na jednoj stvari pravo svojine pripada većem broju lica, a pošto stvar nije podeljena, to niko od suvlasnika, nema isključivu vlast na fizički određenom delu stvari, nego svaki suvlasnik vrši svoja vlasnička ovlašćenja srazmerno svom suvlasničkom delu, na celoj stvari (član 14.). Članom 20. ovog zakona propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanja. Pravo svojine se stiče i odlukom državnog organa, na način i pod uslovima određenim zakonom. Članom 21. istog zakona propisano je da se po samom zakonu pravo svojine stiče stvaranjem nove stvari, spajanjem, mešanjem, građenjem na tuđem zemljištu, odvajanjem plodova, održajem, sticanjem svojine od nevlasnika, okupacijom i u drugim slučajevima određenim zakonom.

Predmet tužbenog zahteva je utvrđenje stvarnog prava – tužiočevog prava susvojine na petosobnom stanu tipa dupleks, koji se nalazi na prizemlju i spratu u desnom krilu porodične stambene zgrade, sa pravom korišćenja zajedničkih prostorija i pravom korišćenja parcele srazmerno suvlasničkom udelu, kao i utvrđivanje ništavosti zaključenih ugovora o poklonu kojima su tuženi međusobno raspolagali predmetnom nepokretnošću. Veličinu suvlasničkog udela od 6812/13584 tužilac je opredelio prema odnosu površine prvog sprata odnosno stana na tom spratu, koju je kupio i koji mu je predat u državinu (utvrđeno nalazom veštaka) prema ukupnoj površini cele desne strane zgrade (utvrđenoj nalazom veštaka). To svoje pravo tužilac zasniva pre svega na pravnom poslu – realizovanom ugovoru o kupoprodaji od 30.09.1971. godine, sa aneksom, zaključenim sa stambenom zadrugom „Naš stan“ kao prodavcem i na pravnosnažnoj presudi Privrednog suda u Beogradu P 52181/89 od 23.06.1994. godine.

Stambena zadruga je bila nosilac prava korišćenja i raspolaganja na celoj desnoj lameli ove zgrade, odnosno ½ idealna dela cele (dvojne) porodične stambene zgrade na osnovu prethodno zaključenog ugovora o zajedničkoj izgradnji ovog objekta sa nosiocem prava gradnje i na osnovu izgradnje kao originarnog načina sticanja prava svojine u smislu pravnih pravila Srpskog građanskog zakoika iz 1844 (paragrafi 723,724 i 725. koji regulišu ortački ugovor), koja se primenjuju na osnovu Zakona o nevažnosti pravnih propisa donesenih pre 6. aprila 1941. godine („Službeni list FNRJ“, broj 86/46), a koja je tužiocu i tuženoj AA ugovorima prodala posebne delove te celine - stanove u prizemlju i na spratu desne polovine (lamele) zgrade. Pravo korišćenja u ranijim društvenim okolnostima, kada je postojala društvena svojina na nepokretnostima na kojima su pravna lica (društvena preduzeća, banke i dr.) mogla imati samo pravo korišćenja, može se upodobiti pravu svojine u sadašnjem pravnom sistemu, posebno kada je nepokretnost stečena teretnim pravnim poslom i izgradnjom. Po oceni Vrhovnog suda, navedeni ugovor o kupoprodaji, sa aneksom, je po svojoj pravnoj prirodi predstavljao ugovor o izgradnji jer je prodavac tek trebalo da izgradi stan koje je bio predmet tog ugovora, pa nije ništav pravni posao, kako to pogrešno smatra drugostepeni sud. U vreme njegovog zaključenja na snazi je bio Zakon o prometu zemljišta i zgrada („Službeni list FNRJ“, br. 43/65, 57/65 i 17/67), koji nije propisivao overu potpisa ugovarača kao uslov punovažnosti takvog pravnog posla, već samo da ugovor na osnovu kojeg se prenosi pravo korišćenja ili pravo svojine na zemljištu ili zgradi mora biti pismen, te da ugovor koji nije zaključen u pismenom obliku koji ne proizvodi nikakvo pravno dejstvo (član 9.). Činjenica da je stambena zadruga (iz čijeg prava tužilac i tužena AA izvode svoja prava na spornom stanu) u međuvremenu otišla u stečaj, tako da nije revidiran glavni projekat i izvršeno etažiranje stanova, već je u javnim knjigama ostao upis jednog petosobnog stana sa strukturom kao u glavnom projektu i tehničkoj dokumentaciji nije od značaja. Prema članu 5. ovog zakona promet zemljišta i zgrada na kojima postoji pravo svojine bio je slobodan između građana, između građanskih i pravnih lica i između jednih i drugih, a prema članu 7. u prometu su mogli biti pojedini delovi zgrade (stanovi, poslovne prostorije). U konkretnom slučaju, po oceni Vrhovnog suda, raspolaganje desnom lamelom od strane zadruge kao isključivog nosioca prava korišćenja i raspolaganja koja je umesto jednog stana – dupleks, izgradila dva stana planirajući reviziju glavnog projekta (što usled stečaja nije učinjeno), ne čini ugovore zaključene sa tužiocem i tuženom AA ništavima. U tom kontekstu, ni činjenica da u vreme primopredaje, stan tužioca na spratu nije imao pregradu u odnosu na stan ove tužene u prizemlju (što je konstatovano u zapisniku o primopredaji od 21.05.1974.godine) nije od uticaja na punovažnost ovog pravnog posla, jer je zadruga preuzela obavezu da taj nedostatak otkloni (kao i još neke nedostatke), što je i bio razlog da tužilac ne isplati kupopoprodajnu cenu u celosti. Bez sumnje je da je taj nedostatak bio otklonjen u vreme veštačenja (kojim je utvrđeno postojanje dva stana na desnoj lameli predmetnog objekta) na kojem je zasnovana pravnosnažna presuda Privrednog suda u Beogradu P 52181/89 od 23.06.1994. godine.

Shodno iznetom, navedeni ugovor o kuporodaji bio je izvršen u pretežnom delu u smislu člana 484. ZOO kako od strane stambene zadruge kao prodavca, tako i od strane tužioca kao kupca koji je, suprotno stanovištu drugostepenog suda, isplatio ugovorenu kupoprodajnu cenu, a prijavljeni novčani iznos od 40.800,00 dinara prema zadruzi kao prodavcu, odnosno graditelju u stečajnom postupku, odnosio se na zapisnički konstatovane nedostatke u stanu, što za zadrugu kao nosioca prava raspolaganja nije bila smetnja da izvrši predaju stana tužiocu i da se stan koristi od strane radnika tužioca za stanovanje. Nema dokaza o postojanju bilo kakvog potraživanja zadruge, odnosno njenog pravnog sledbenika Opštine Čukarica prema tužiocu iz ovog ugovornog odnosa. Kako je taj ugovor bio izvršen u pretežnom delu, to potpisi ugovarača nisu morali da budu overeni ni prema članu 62. u vezi člana 10. kasnije donetog Zakona o prometu nepokretnosti („Službeni glasnik SRS“ br. 15/74 od 13.04.1974. godine, br. 14/77 od 09.04.1977. godine, br. 43/81 od 01.08.1981. godine), na koji se pozvao drugostepeni sud, a kojim je bilo predviđeno da ugovori o prometu nepokretnosti koji su zaključeni pre stupanja na snagu ovog zakona ako nisu izvršeni među strankama (što ovde nije slučaj) ostaju na snazi ako ugovorači izvrše overu potpisa na ugovoru u roku od 3 meseca od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Pravnosnažnom presudom Privrednog suda u Beogradu P 52181/89 od 23.06.1994. godine, utvrđeno je da je tužilac „Invest-Import“ AD Beograd (u toj parnici) prema tuženoj Opštini Čukarica iz Beograda, kao pravnom sledbeniku Stambene zadruge „Naš stan“ iz Beograda, pribavio osnov za sticanje prava korišćenja na trosobnom stanu na desnom krilu zgrade sa potkrovljem (tavan) na desnom krilu zgrade, sa stepeništem od prvog sprata pa naviše ka potkrovlju (tavanu) i jednoj prostoriji od 8 m2 u podrumu zgrade, sa izdvojenim unutrašnjim ulazom, jednim prozorom ka dvorištu u ulici ... broj ...-..., koja je izgrađena na kat. parceli .../..., zk.ul. ... KO ..., sa obavezom tužene da trpi da se tužilac na osnovu ove presude bez njene dalje izjave uknjiži kao nosilac prava korišćenja na opisanoj nepokretnosti. Po oceni Vrhovnog suda, a suprotno stanovištu drugostepenog suda, ova sudska odluka proizvodi pravno dejstvo jer je doneta na osnovu veštačenja koje je obavljeno u vreme kada su na desnoj lameli predmetnog objekta već postojala dva izgrađena stana sa zasebnim ulazima u smislu člana 8. Zakona o stambenih odnosima („Službeni list SFRJ“, br. 11/66 i 32/68), važećeg u vreme zaključenja ugovora o kupoprodaji i primopredaje između tužioca i stambene zadruge „Naš stan“, kojim je bilo propisano da se stanom smatra skup prostorija namenjenih stambenim potrebama jednog korisnika, koji po pravilu čini jednu građevinsku celinu i ima zaseban glavni ulaz i članova 2. i 3. Zakona o svojini na posebnim delovima ("Službeni list SFRJ", br. 43/65 – prečišćen tekst i 67/65). Suprotno od ovoga, veštačenje na kojem je drugostepeni sud zasnovao svoju odluku obavljeno je u novom postupku znatno kasnije, kada su ta dva stana pretvorena u jedan stan (u vreme kada tužilac nije više bio u pritežanju stana na spratu). Pravni značaj ove sudske odluke je u tome što je njome rešeno kao prethodno pitanje pitanje tužiočevog prava korišćenja na stanu na spratu desne lamele predmetnog objekta kao posebnog dela, shodno članu 12. stav 1. Zakona o parničnom postupku (ZPP), odnosno pitanje punovažnosti ugovora o kuoprodaji zaključenog između tužioca i zadruge. Prema tome, kako je o ovom pravnom pitanju sud odlučio pravnosnažnom presudom, to nije bilo osnova da se o tom pitanju ponovo odlučuje kao o prethodnom pitanju, na šta revident osnovano ukazuje.

Prema tome, s obzirom da tužilac svoje stvarno pravo zasniva na ugovoru o kupoprodaji zaključenim sa stambenom zadrugom, pravnim prethodnikom tužene Gradske opštine Čukarica, kao učesnika tog materijalnopravnog - ugovornog odnosa i na pravnosnažnoj sudskoj odluci, osnovano se revizijom tužioca ukazuje da on ima aktivnu legitimaciju za vođenje ovog spora u odnosu na sve postavljene zahteve prema tuženima, koji su nepokretnošću kasnije međusobno besteretno raspolagali ugovorima o poklonu. Osim toga, i tužena AA koja je od Stambene zadruge kupila samo stan u prizemlju desne lamele ovog objekta kao posebni deo, ishodovala je 2004.godine, nakon odlaska zadruge u stečaj, upis prava svojine u evidenciju o nepokretnostima na celoj desnoj lameli, odnosno na celom dupleks stanu (parter i sprat), iz čega proizilazi njena pasivna legitimacija u ovoj parnici, kao i njenih pravnih sledbenika.

Kod ovih iznetih razloga, na temelju tvrdnje da je od Stambene zadruge „Naš stan“, pravnog prethodnika tužene Gradske opštine Čukarica, kupio trosoban stan na prvom spratu zgrade u ..., u ulici ... broj ... ... kao posebnu stambenu jedinicu koja mu je i predata u državinu, a da je tužena AA bez valjanog pravnog osnova upisala svoje pravo svojine na celoj površini desne vertikale (lamele) – petosobnom dupleks stanu, samo zbog toga što nije izvršeno etažiranje stanova, iako je po ugovoru o kupoprodaji sa stambenom zadrugom stekla pravo svojine samo na stanu u prizemlju, u daleko manjoj površini, po stanovištu Vrhovnog suda tužilac osnovano zahteva utvrđenje prava susvojine na celoj nepokretnosti u odgovarajućim idealnim udelima shodno članu 20. Zakona o osnovama svojinsko - pravnih odnosa, važećeg u vreme podnošenja tužbe, a sledstveno tome utvrđenje ništavosti oba ugovora o poklonu kojima su tužena fizička lica raspolagala predmetnim stanom u označenom udelu shodno članu 103. Zakona o obligacionim odnosima, i upis tog svog prava u javne knjige, kao i predaju suvlasničkog udela na stanu u sudržavinu na osnovu čalna 14. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Sledom izloženog, Vrhovni sud je preinačio drugostepenu presudu tako što je usvojio tužbeni zahtev, a odbio zahtev tuženih za naknadu troškova postupka.

Imajući u vidu konačan uspeh stranaka u sporu, tužiocu primenom članova 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova celog parničnog postupka (prvostepenog, drugostepenog i revizijskog) za radnje preduzete preko punomoćnika iz reda advokata u ukupnom iznosu od 1.018.400,00 dinara i to: za sastav 7 obrazloženih podnesaka po 16.000,00 dinara, za zastupanje na 11 održanih ročišta (7 pred prvostepenim sudom i dva pred drugostepenim sudom) po 18.600,00 dinara, za pristup na 6 neodržanih ročišta po 9.750,00 dinara, sastav dve revizije od strane punomoćnika advokata po 33.000,00 dinara, sve prema važećoj Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata u vreme presuđenja („Službeni glasnik“ 37/21 od 14.04.2021. godine), i troškovi veštačenja 126.000,00 dinara, kao i za sudske takse: na prvostepenu presudu 61.300,00 dinara, na dve revizije po 97.500,00 dinara i na dve odluke po reviziji po 97.500,00 dinara, sve odmereno prema tarifnim brojevima 1. i 2. važeće taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, broj 28/94...95/18), sa zakonskom zateznom kamatom od nastupanja uslova za izvršnost presude do isplate shodno.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Na osnovu člana 165. stav 2. Zakona o parničnom postupku odlučeno je kao u stavovima drugom i trećem izreke.

Zahtev tuženih AA, BB i VV za naknadu troškova za sastav odgovora na reviziju je odbijen kao u stavu četvrtom izreke, jer nisu bili nužni za vođenje ove parnice, u smislu člana 154. stav 1. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković