U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić, Dragane Boljević, Gordane Džakula i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Slavica Radoičić, advokat iz ..., protiv tuženih Republike Srbije koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Valjevu i Grada Valjeva, koga zastupa Zajedničko pravobranilaštvo Grada Valjeva i Opštinā Lajkovac, Ljig i Osečina, radi naknade za eksproprisano zemljište, odlučujući o reviziji tuženog Grada Valjeva, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3967/21 od 09.09.2021. godine, na sednici održanoj 01.12.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog Grada Valjeva izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3967/21 od 09.09.2021. godine.

DELIMIČNO SE USVAJA revizija tuženog Grada Valjeva i preinačuju presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3967/2021 od 09.09.2021. godine i Osnovnog suda u Valjevu P 958/20 od 07.06.2021. godine u pogledu odluke o kamati, tako što se u odnosu na tuženog Grad Valjevo ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos za period od 11.01.2019. do 06.06.2021. godine.

U preostalom delu revizija tuženog Grada Valjeva, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 3967/2021 od 09.09.2021. godine, ODBIJA SE kao neosnovana.

ODBIJA SE zahtev tuženog Grada Valjeva za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Valjevu P 958/20 od 07.06.2021. godine usvojen je tužbeni zahtev i obavezani tuženi da isplate tužiocu solidarno: 1.468.700,00 dinara na ime naknade za faktički oduzetu k.p. .. povr. 0.07.73 ha upisanu u l.n. .. k.o. Valjevo sa zakonskom zateznom kamatom od 11.01.2019. godine do isplate (stav prvi izreke) i 300.788,00 dinara na ime troškova postupka (stav drugi izreke).

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 3967/21 od 09.09.2021. godine odbijene su žalbe tuženih, potvrđena navedena prvostepena presuda (stav prvi izreke) i odbijen zahtev tužene Republike Srbije za naknadu troškova drugostepenog postupka (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi Grad Valjevo je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda ispunjeni su uslovi za odlučivanje o reviziji tužilje kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP, jer su osnovani revizijski navodi o različitom postupanju sudova u istoj pravnoj stvari, što ukazuje na potrebu odlučivanja radi ujednačavanja sudske prakse, pa je odlučeno kao u prvom stavu izreke, na osnovu člana 404. stav 2. ZPP.

Odlučujući o izjavljenoj reviziji u skladu sa članom 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tuženog Grada Valjeva delimično osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Vrhovni kasacioni sud nije razmatrao revizijske navode kojima se ukazuje na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje o vrednosti predmetne nepokretnosti, jer to nije razlog za izjavljivanje revizije prema članu 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je vlasnik k.p. .. površine 0.07.73 ha što je i upisano u l.n. .. k.o. Valjevo – zemljište pod zgradom – objektom. Na licu mesta ta parcela privedena je nameni i predstavlja nekategorisani put - ulicu ... upisanu u registru ulica grada Valjeva na osnovu Odluke o određivanju naziva ulica od 15.09.1975. godine, upisanu kao vlasništvo tužene Republike Srbije, korisnik Grad Valjevo. Navedeno putno zemljište je tuženi Grad Valjevo, sredstvima svog budžeta, upodobio za korišćenje kao nekategorisani javni put, označio ga nazivom Ulica ..., delimično ga asfaltirao a delimično nasuo tvrdom podlogom, njegovom dužinom postavio vodovodne cevi i izgradio ga kao javni put koji povezuje ulice ... i ... put. Sve to je učinjeno bez prethodne provere da li je u odgovarajućem postupku zemljište eksproprisano i da li je njegovom vlasniku isplaćena naknada za eksproprijaciju. Tužilac je u celosti deposediran, s tim što je zemljište i neupotrebljivo za vršenje prava svojine. Tržišna vrednost predmetnog zemljišta, koje se nalazi se u široj urbanoj zoni grada Valjeva, na oko 1,5 km od centra grada i po svojoj lokaciji i nameni predstavlja lokalnu gradsku ulicu, umanjena za vrednost komunalnog i infrastrukturnog opremanja, iznosi 1.468.700,00 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepenim presudama je pravilno primenjeno materijalno pravo kada su tuženi obavezani da isplate tužiocu naknadu zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta u njegovoj svojini, čija je visina pravilno utvrđena.

Pravo na nesmetano uživanje svoje imovine i zabrana da ga bilo ko bude lišen, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava, garantovano je Protokolom broj 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda (član 1. stav 1) i članom 58. Ustava Republike Srbije kojim je propisano i da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom zakonom, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2).

Zakonom o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“, br. 72/11) propisano je da se dobrima o opštoj upotrebi smatraju (član 10. stav 2) one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, mostovi i tuneli na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo), da su dobra u opštoj upotrebi u svojini Republike Srbije, izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo auto-puta ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze (član 10. stav 7).

Iz citiranih odredaba proizlazi da dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je oduzimanje učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Izgradnjom objekta (putevi, infrastrukturni ili drugi objekti u javnom interesu) od javnog interesa na zemljištu nekog lica, vrši se oduzimanje prava svojine bez obzira na to što pravo svojine tog lica nije formalno oduzeto u postupku eksproprijacije. U konkretnom slučaju, na tužiočevoj parceli je izgrađena ulica kao javni put u naselju koji povezuje delove naselja, zbog čega se tužiočeva parcela ne može više smatrati privatnom svojinom, niti privatnim putem. U situaciji kakva je u konkretnom slučaju, kada je zemljište privedeno nameni i postalo javna svojina tuženih, tužilac kao vlasnik ne može trpeti štetne posledice zbog toga što nadležni organ tuženog Grada Valjeva nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o izuzimanju zemljišta iz poseda koje bi bilo osnov za isplatu naknade za izuzeto zemljište. Pošto su ulice javno dobro u opštoj upotrebi i u svojini su jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze tuženi su odgovorni, a Grad Valjevo pasivno legitimisan za isplatu naknade, na osnovu odredbe člana 10. stav 2. i 7. Zakona o javnoj svojini. S obzirom na izloženo, nemaju uticaja na pravilnost pobijane presude navodi revizije da taj tuženi nijednom pravno ili faktičkom radnjom nije deposedirao tužioca, da tužilac ima korist od ulice, da je štaviše napustio pravo svojine.

Iz izloženih razloga, stavom trećim ove presude odbijena je revizija tužene na odluku o njenom obavezivanju na plaćanje naknadu za faktički oduzeto zemljište, primenom člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Međutim, nižestepeni sudovi su pogrešno primenili materijalno pravo kada su na dosuđeni iznos dosudili tužiocu zakonsku zateznu kamatu od podnošenja tužbe. Tržišna vrednost oduzetog zemljišta utvrđuje se prema cenama u vreme presuđenja, pa bi dosuđivanje kamate na period pre toga bilo suprotno načelu jednake vrednosti davanja iz člana 15. Zakona o obligacionim odnosima. U tom delu je revizija tuženog osnovana, te su stavom drugim izreke ove presude preinačene nižestepene presude i, u odnosu na tuženog Grad Valjevo, odbijen zahtev tužioca za isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđeni iznos naknade za period pre presuđenja primenom člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Tuženi je u postupku po reviziji uspeo neznatno, pa je njegov zahtev za naknadu troškova, koji je i neopredeljen, odbijen četvrtim stavom izreke, na osnovu čl. 153. stav 1. 165. i 163. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija

Branislav Bosiljković s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić