Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž br.271/2014 od 05.06.2014. godine, odbijene su žalbe stranaka, kao neosnovane i potvrđena je prvostepena presuda u stavovima prvom, šestom, sedmom, osmom i devetom izreke (stav 1). Prvostepena presuda je preinačena u stavovima trećem i četvrtom izreke, tako što je obavezan tužilac da na ime svog doprinosa za izdržavanje zajedničke dece stranaka – plaća iznos od po 20.000,00 dinara mesečno za svako dete, počev od 28.11.2013. godine pa ubuduće, dok za to budu postojali zakonski uslovi, ili dok ova odluka ne bude izmenjena drugom sudskom odlukom, do 10. u mesecu za tekući mesec, uplatama na tekući račun zakonske zastupnice maloletne dece, s tim da zaostale iznose isplati odjednom u roku od 15 dana od prijema presude. U ostalom delu za iznos od još po 5.000,00 dinara mesečno za svako dete tužbeni zahtev je odbijen kao neosnovan (stav 2).

Protiv pravnosnažne drugosetepene presude u delu u kojem je odbijen traženi veći iznos izdržavanja maloletne dece, kao i u delu u kojem je utvrđen način održavanja ličnih odnosa oca i dece, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pravilnost pobijane presude u granicama ovlašćenja iz člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Sl. glasnik RS“, broj 72/11, sa izmenama i dopunama), i utvrdio da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nema ni bitne povrede iz člana 374. stav 1. u vezi člana 396. stav 2. ZPP, jer je drugostepeni sud prilikom odlučivanja o žalbama stranaka, u odnosu na pobijani deo presude koji se odnosi na odluku o visini izdržavanja i načinu viđanja oca i maloletne dece ocenio bitne žalbene navode i razloge koje je uzeo u obzir po službenoj dužnosti. Pri tome je u obrazloženju pobijane presude izneo žalbene navode koji su bili od značaja za odlučivanje, u skladu sa zakonskom obavezom iz člana 396. st.1. i 2. ZPP. Drugostepeni sud je prihvatio kao pravilno utvrđeno činjenično stanje, imajući u vidu i pravila iz člana 231. ZPP o teretu dokazivanja činjenica na kojima stranke zasnivaju svoje navode i zahteve i činjenica kojima osporavaju zahteve i navode protivne stranke, kao i pravilo o utvrđivanju činjenica na koje se stranke nisu pozvale a značajne su za rešavanje u postupku u vezi sa porodičnim odnosima, u smislu člana 205. Porodičnog zakona. Parnične stranke su učestvovale u parnici lično i preko svojih stručnih punomoćnika, angažovanih iz reda advokata, koristile su po slobodnoj dispoziciji svoje dokazne predloge u postupku raspravljanja, pa sa stanovišta pravilne primene materijalnog prava i zakonitog presuđenja nema povreda postupka, niti sumnje u potpuno utvrđeno činjenično stanje.

Pobijanje pravnosnažne presude revizijom zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja nije dozvoljeno u smislu člana 407. stav 2. pod uslovom da drukčije nije propisano posebnim zakonom (403. stav 2. tačka 1). Porodični zakon osim već pomenutog istražnog načela važećeg u porodičnim sporovima iz člana 205. ne sadrži posebne norme o dopuštenosti revizije, zbog ovog inače nedozvoljenog revizijskog razloga. Zato većina revizijskih navoda kojima se ukazuje na nedostatke dokaznog postupka i pogrešno utvrđeno činjenično stanje, nisu mogli biti uzeti u posebno razmatranje, i dovesti u sumnju činjeničnu osnovu i zakonitost donete odluke o izdržavanju i odvijanju ličnih odnosa oca i dece.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, brak stranaka zaključen je 09.09.2001. godine, a razveden pravnosnažno 05.06.2014. godine, s tim što je bračna zajednica trajno prestala još 2009. godine. U braku je rođeno njihovo dvoje dece, sin M. (... godine) i ćerka J. (... godine), koji su istom pravnosnažnom presudom povereni tuženoj kao majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. U tom delu se presuda ne pobija revizijom.

Tužilac živi sa majkom u njenom stanu od 42 m2, za koji ona snosi troškove. Kao viši konobar radi na brodu strane kompanije po ugovoru o delu, sa prekidima u smenama prosečnog trajanja od šest meseci. U tom periodu ostvaruje mesečno neto zaradu od 3.300 američkih dolara. U narednom periodu do novog ugovora odnosno smene je bez prihoda. Nije vlasnik nepokretnosti ni putničkog vozila. Ne ostvaruje dodatni prihod. Nema drugih obaveza izdržavanja osim prema maloletnoj deci.

Tužena živi sa decom u iznajmljenom stanu, sa zakupninom od 300 evra mesečno i ostalim troškovima od 10.000,00 do 12.000,00 dinara. Vlasnik je preduzetničke radnje sa prijavljenom mesečnom zaradom od 27.000,00 dinara. Roditelji je pomažu sa oko 50.000,00 dinara mesečno. Deca stranaka su učenici osnovne škole, sin je u … a ćerka u … razredu. Pohađaju časove engleskog jezika sa mesečnim troškovima od 10.000,00 dinara ukupno za oboje. Sin trenira golf,sa mesečnim troškovima od 4.000,00 dinara i 6.500,00 dinara za godinu dana. Ukupno izražene novčane potrebe i troškovi života dece, prema utvrđenju prvostepenog suda, iznose po 32.000,00 dinara mesečno. Tužilac doprinosi izdržavanju dece u redovnim mesečnim iznosima od 40.000,00 dinara, pa i većim a pored toga plaća i časove engleskog jezika za decu i kupuje im stvari za školu i sport.

Deca stranaka u domaćinstvu majke odrastaju u zadovoljavajućim uslovima i bezbednom i podržavajućem okruženju. Imaju razvijene tople i stabilne emotivne odnose sa oba roditelja, koji sa njima razgovaraju sa poštovanjem i uvažavaju njihovo mišljenje, vodeći računa o stimulaciji njihovog razvoja. Međusobno su saglasni oko vaspitnih i disciplinskih mera. Majka pruža podršku deci na polju obrazovanja, pomaže im oko učenja ali ih podstiče i na igru. Iako zbog posla često i u dužim vremenskim periodima odsustvuje iz zemlje, otac održava redovne kontakte sa maloletnom decom i dosta pažnje posvećuje školskom uspehu i sportskim aktivnostima sina, dok ćerku upućuje u razne socijalne aktivnosti. Sve ove okolnosti uslovile su i mišljenje stručnog tima organa starateljstva da se maloletna deca stranaka povere majci na samostalno vršenje roditeljskog prava. Specijalni uslovi života i rada oca i njegovog čestog i dugog boravišta van zemlje, uticali su i na određivanje modela viđanja i načina odvijanja njegovih ličnih odnosa sa decom, kada je u mestu stanovanja dece, koji je predložio tim organa starateljstva.

Polazeći od utvrđenih činjenica, prvostepeni sud je obavezao oca kao roditelja koji ne vrši roditeljsko pravo da za izdržavanje dece plaća po 25.000,00 dinara, odnosno za oboje 50.000,00 dinara mesečno, dok je način njegovog viđanja sa decom uredio prema modelu koji je predložio stručni tim organa starateljstva. Drugostepeni sud je odlučujući o žalbama preinačio prvostepenu odluku o izdržavanju i za izdržavanje dece dosudio po 20.000,00 dinara, odnosno ukupno 40.000,00 dinara mesečno, odbijajući zahtev u tom pogledu za još po 5.000,00 dinara za svako dete, dok je potvrdio prvostepenu odluku o određenom načinu odvijanja ličnih odnosa oca i dece.

Neosnovani su navodi i razlozi u reviziji tužene kojima se pobija pravnosnažna presuda u navedenom delu zbog pogrešne primene materijalnog prava. Nižestepeni sudovi su odluku o određenom načinu viđanja oca i maloletne dece obrazložili dovoljnim i jasnim razlozima, potkrepljenim objektivno postojećim okolnostima i mišljenjem stručnog tima organa starateljstva. Drugostepeni sud je za preinačujuću odluku o visini očevog doprinosa za izdržavanje maloletne dece dao dovoljne i pravilne razloge, koje prihvata i Vrhovni kasacioni sud.

Pravilno je drugostepeni sud u pobijanoj presudi odredio visinu novčanog mesečnog iznosa koji je tužilac kao roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo dužan da doprinosi za izdržavanje dece, u skladu sa odredbama člana 154. stav 1, 160, 161. i 162. Porodičnog zakona. Njegov doprinos, s obzirom na neredovnost njegovog radnog odnosa, periodičan smenski rad i način ostvarivanja zarade, određen je u novcu sumom od po 20.000,00 dinara za svako dete, ukupno 40.000,00 dinara mesečno, kojom se realizuje pretežni deo osnovnih potreba dece, uz istovremenu dužnost majke da i sama u tome novčano učestvuje. Prilikom utvrđivanja visine novčane sume očevog doprinosa za izdržavanje dece značajan uticaj su imale i činjenice da otac redovno plaća i troškove časova stranog jezika za decu i obezbeđuje im stvari potrebne za školu i sport, što je takođe vid doprinosa izdržavanju dece koji on kontinuirano kao svoju obavezu i pravo izvršava.

Dosuđena visina izdržavanja maloletne dece koja predstavlja obavezu tužioca kao oca u skladu je sa interesima i potrebama dece i svim okolnostima postojećim u vreme presuđenja. Takva odluka podložna je promenama u slučaju izmenjenih okolnosti, u skladu sa odredbom člana 164. Porodičnog zakona.

Neosnovano se revizijom pobija i odluka o utvrđenom načinu odvijanja ličnih odnosa oca i maloletne dece dok postoje okolnosti specifičnog načina života i dužeg periodičnog boravka oca u inostranstvu zbog obavljanja posla.

Model viđanja oca i dece određen je po predlogu i preporuci stručnog tima organa starateljstva u skladu sa najboljim interesom dece i životnim i stambenim prilikama oca, te objektivnim okolnostima, pravilnom primenom odredaba člana 272. stav 2. u vezi člana 6. stav 1, 60. stav 1, 61. stav 1, 77. stav 3, 266. stav 1. i 270. I ova odluka zavisi od promenljivih okolnosti značajnih za određivanje načina odvijanja ličnih odnosa dece i roditelja sa kojim ne žive, pa su s tim u vezi moguće njene izmene, prevashodno u interesu dece. Tom cilju služi i obaveza suda da po pitanju najboljeg načina za ostvarivanje ovog prava maloletne dece zatraži i pribavi nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva. U konkretnom slučaju sud je način viđanja odredio prema predloženom modelu viđanja od strane stručnog tima tog organa. Prema utvrđenom modelu viđanje dece i oca ostvaruje se na uobičajeni način u periodu boravka oca u zemlji i mestu u kojem deca žive. Sam način odvijanja tih odnosa ne remeti život i razvojne potrebe dece, kao ni njihovu komunikaciju i odnose sa majkom, sa kojom inače žive u domaćinstvu. Pravilnost odluke suda o viđanju oca i dece ne dovodi se u sumnju navodima revizije o nejasnosti upotrebljenog termina „adekvatni stambeni uslovi“. Pitanje adekvatnih stambenih uslova odnosi se na mogućnost redovnog boravka dece u domaćinstvu oca preko celog vikenda ili u dužem vremenskom periodu za vreme odmora, a vezano je za udobnost tih uslova i pogodnost za boravak dece, što je uzeo u obzir stručni tim centra za socijalni rad prilikom davanja svog mišljenja i predloga i sud prilikom odlučivanja. Doneta odluka ne remeti postojeće odnose između dece i majke kao roditelja koji vrši roditeljsko staranje, i sa kojim deca žive u domaćinstvu a samo omogućava volju i prilagodljivost, komunikaciju i odnose između oca i dece.

Kako ne postoje razlozi na koje se ukazuje revizijom, niti razlozi na koje revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci presude.

Predsednik veća-sudija

Ljubica Milutinović,s.r.