Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni sud je našao da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, otac tužioca je 1995. godine kupio plac u Novom Sadu u ulici ..., na kome je iste godine sagradio kuću, koju je poklonio tužiocu 1999. godine. Zbog proširenja ulice, tužilac je povukao svoju ogradu prema kući. Iz navedenog razloga 1m2 ispod objekta ostao je na spornoj novoformiranoj parceli .. površine od 178m2 koja je prema aktuelnom planskom aktu generalne regulacije namenjena za javnu površinu- regulaciju ulice. Od ove parcele faktički je privedeno planiranoj nameni za javnu površinu 113m2, dok preostalu neizgrađenu površinu od 64m2 tužilac koristi u okviru svog ograđenog dvorišta uz parcelu .., na kojoj se nalazi tužiočeva porodična kuća. Tržišna vrednost 1m2 zemljišta na ovom lokalitetu je 4.902,00 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev i obavezao tuženu da tužiocu isplati naknadu za deo eksproprisane nepokretnosti u površini od 177m2 nalazeći da se tužilac ne može koristiti svojinskim ovlašćenjem na navedenom delu katastarske parcele zbog izvršene faktičke eksproprijacije zemljišta.

Drugostepeni sud je delimično preinačio prvostepenu presudu sa obrazloženjem da od preostale parcele broj .. faktički je privedeno planskoj nameni za javnu površinu deo od 113m2, dok preostalu neizgrađenu površinu od 64m2 tužilac koristi u okviru svog ograđenog dvorišta uz parcelu .. na kojoj se nalazi njegova porodična kuća.

Neosnovani su razlozi revizije tužioca kojima se pravnosnažna presuda pobija zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1), da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2). Saglasno navedenom, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br. 72/2009... 145/2014), koji je bio snazi u vreme usvajanja Plana generalne detaljne regulacije poslovanja i porodičnog stanovanja na prostoru “Mali Beograd- Veliki rit 1“ u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“, br. 43/18 od 29.09.2018. godine), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju objekata javne namene ili javnih površina, za koje je predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Odredbom člana 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11... 105/2014), propisano je da se dobrima u opštoj upotrebi u javnoj svojini, smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve, određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i drugo), a stavom 10. istog člana, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica (koji nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda) i trgova i javnih površina koji su u svojini jedinica lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju tužilac je vlasnik katastarske parcele .., koja je planskim aktom tuženog predviđena za javnu površinu ulicu ... u površini od 177m2 i koja je delimično privedena nameni i to u površini od 113m2 sastavni je deo ulice ..., dok deo u površini od 64m2 predstavlja neizgrađenu površinu koju tužilac koristi u okviru svog ograđenog dvorišta uz parcelu .. na kojoj se nalazi njegova porodična kuća.

U situaciji kada zemljište planskim aktima jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, to zemljište od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini. Shodno tome, jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo javne svojine izuzme iz poseda ranijeg vlasnika i da mu za to plati odgovarajuću naknadu, a upiše u javne knjige svoje pravo svojine. Imajući u vidu činjenicu da je predmetno zemljište faktički delimično privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, s obzirom da se deo k.p. .. u površini od 113m2 koristi kao ulica – javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. i 38. Zakona o javnim putevima) i na taj način izvršena je tzv. faktička eksproprijacija, koja i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni i drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o eksproprijaciji zemljišta, odnosno njegovom izuzimanju iz poseda, to je po oceni Vrhovnog suda pravilan zaključak drugostepenog suda da, kada je zemljište faktički privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina, tužilac kao korisnik tog zemljišta ne može trpeti štetne posledice zato što nadležni organ nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o eksproprijaciji koje bi bilo osnov za isplatu novčane naknade. Tužiocu je time povređeno pravo na imovinu, pa zato ima pravo na traženu naknadu za faktički oduzetu imovinu.

Kod utvrđenja da se predmetna katastarska parcela delom koristi kao ulica, a delom je koristi tužilac u okviru svog ograđenog dvorišta uz parcelu .., to je tuženi u obavezi da tužiocu isplati odgovarajuću novčanu naknadu i to za površinu od 113m2, zbog čega je pravilna odluka drugostepenog suda kojim je odbio tužbeni zahtev za isplatu naknade za površinu od 64m2 koju tužilac koristi, što znači da nije izuzeta iz njegovog poseda i na njoj tužilac vrši svoja svojinska prava. Zato su bez uticaja revizijski navodi da je tuženi u obavezi da isplatu naknadu za celu površinu od 177m2 zbog toga što je ta površina predviđena planskim aktom tuženog za javnu površinu. Međutim, tužilac nije deposediran u površini od 64m2 koju koristi u okviru svog ograđenog dvorišta, zbog čega tuženi nije u obavezi da mu za taj deo parcele isplati naknadu jer za taj deo parcele nije izvršena faktička eksproprijacija.

Sud je cenio i ostale navode revizije, ali nalazi da isti nisu od posebnog značaja za donošenje drugačije odluke.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branka Dražić, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković