Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi VV je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju, zahtevajući naknadu za troškove njenog sastava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2, koji se u ovom postupku primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 18/20), pa je našao da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a ni u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje. Revizijsko ukazivanje na bitnu povredu odredbe parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP nije relevantno, zato što ta povreda ne predstavlja dozvoljen revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, DD i ĐĐ su ugovorom o kupoprodaji od 27.09.1954. godine stekli pravo svojine i kao takvi upisani u zemljišnoj knjizi na 1/27 idealnih delova (svaki sa po 1/54 idealnih delova) na kat.parceli br. ..., koja se vodila kao kuća k.br. ... u ul. ... sa kućištem, dve zgrade i dvorištem. Na osnovu rešenja Komisije za nacionalizaciju NOO Stari grad od 09.12.1952. godine i od 17.11.1960. godine zabeleženo je da su posebni delovi zgrade u ul. ... br. ... u ... izuzeti od nacionalizacije i to: u dvorišnoj zgradi ulaz levo stepenište, stan od dve sobe i ostalih sporednih prostorija na ... spratu levo čiji su vlasnici DD i ĐĐ. Prilikom obnavljanja zemljišnih knjiga 1972/73 godine DD i ĐĐ upisani su kao suvlasnici sa po ½ idealnih delova na bliže navedenom stanu, upisanom pod rednim brojem .... Pravnosnažnim rešenjem Odeljenja za imovinsko- pravne poslove Opštine Stari grad od 12.02.1993. godine poništeno je rešenje Odeljenja za komunalno stambene, građevinske i imovinsko-pravne poslove SO Stari grad od 03.03.1972. godine, kojim je u korist Direkcije za izgradnju i rekonstrukciju Grada Beograda uz naknadu eksproprisan i prenet predmetni stan, upisan u ZKUL 2084 kao vlasništvo DD i ĐĐ.

Po završenom postupku eksproprijacije, Zavod za izgradnju Grada Beograda je predmetni stan uneo u fond Javnog preduzeća za stambene usluge kao svoje vlasništvo. Javno preduzeće za stambene usluge Beograd, kao zakupodavac i sada pok. EE, suprug tužene GG, kao zakupac zaključili su 08.11.1993. godine Ugovor o zakupu stana br. ..., koji se nalazi na ... spratu kuće, k.broj ... u ul. ... u ..., a nakon toga zaključen je Ugovor o otkupu stana 07.12.1995. godine između Opštine Stari grad, kao prodavca i tužene GG, kao kupca. Tužena GG kao prodavac je zaključila sa VV kao kupcem, ugovor o kupoprodaji stana, koji overen pred Drugim opštinskim sudom u Beogradu pod Ov. br. .../... od 16.10.2000. godine i predmetni stan je kupcu predat u posed. Pravnosnažnom presudom Prvog opštinskog suda u Beogradu P 10914/06 od 13.07.2007. godine, po tužbi tužilaca BB, ŽŽ i ZZ, protiv tuženih Opštine Stari grad, Javnog preduzeća za stambene usluge, EE i GG, utvrđeno je da ne proizvode pravno dejstvo i da su ništavi ugovor o zakupu stana od 08.11.1993. godine i ugovor o otkupu stana od 07.12.1995. godine, pa su obavezani EE i GG da se sa svim licima i stvarima isele iz stana i predaju ga tužiocima BB i ŽŽ. Po navedenoj presudi tužioci nisu uvedeni u državinu predmetnog stana.

Pravnosnažnim ostavinskim rešenjem od 25.05.2005. godine na zaostavštini iza pok. DD, koju je činilo pravo vlasništva u delu od ½ idealna dela na dvosobnom stanu br. ... u ul. ... br. .../... na ... spratu na kat.parceli br. ... za naslednika je oglašena ZZ. Pravnosnažnim ostavinskim rešenjem od 29.06.2017. godine na zaostavštini iza pok. ĐĐ, koju je činilo pravo vlasništva u delu od ½ idealna dela na dvosobnom stanu br. ... u ul. ... br. .../... u ... na ... spratu na kat.parc. br. ... upisan u LN br. ... KO ... oglašeni su za naslednike BB i ŽŽ sa po ½ dela. BB preminula je u toku ovog postupka 19.02.2015. godine, a na zaostavštini koju je činilo pravo vanknjižnog vlasništva sa udelom od ½ idealnog dela na udelu od ½ dvosobnog stana br. ... u ul. ... br. .../.. na ... spratu na kat.parceli ... za naslednika po zaveštajnom osnovu oglašen je tužilac AA, sin ostavilje, koji je na osnovu ostavinskog rešenja upisan kao suvlasnik sa udelom od ¼ idealnog dela na navedenom stanu, dok su ostali suvlasnici ŽŽ sa udelom od ¼ i pok. DD sa udelom od ½.

Ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke, utvrđeno je da je predmetna stambena jedinica, koja se spominje sa različitim opisom i pod različitim brojevima u različitim dokumentima (u zemljišnoj knjizi stan je upisan pod rednim brojem ... kao dvosoban stan na ...spratu levo u dvorišnoj zgradi, ulaz na levo stepenište, bez označenog broja, u listu nepokretnosti je upisan kao stan broj ... pod kojim brojem je označen i u pravnosnažnim ostavinskim rešenjima kojima je raspravljena zaostavština iza pok. ĐĐ i DD, a u ugovoru o zakupu stana i ugovoru o otkupu stana označen je kao stan br. ... na ... spratu dvorišne zgrade br. ... u ul. ... u ...) jedna te ista stambena jedinica.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev nalazeći da se radi o slučaju višestrukog otuđenja (ugovor o otkupu i sporni ugovor o kupoprodaji stana), te da je tuženi VV savestan kupac, odnosno da su okolnosti bile takve da on nije mogao znati da nepokretnost kupuje od lica koje je tu nepokretnost steklo na nezakonit način (od tužene GG).

Posle rasprave održane pred drugostepenim sudom u smislu člana 383. stav 4. ZPP radi pravilnog utvrđivanja činjeničnog stanja, na kojoj je u dopuni dokaznog postupka izveden dokaz čitanjem svih pismena u spisima (bliže navedenom u zapisniku o glavnoj raspravi održanoj 26.04.2021. godine) i zapisnika sa ročišta od 14.06.2019. godine sa iskazom tuženog, drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev zaključivši da u konkretnom slučaju jači pravni osnov ima tužilac kao pravni sledbenik lica koje je pravo susvojine na predmetnom stanu steklo tako što mu je sporna nepokretnost vraćena u postupku deeksproprijacije i što je pravni prethodnik tužioca sve vreme bio upisan kao vlasnik, odnosno suvlasnik na predmetnoj nepokretnosti, a predmetni stan je predstavljao zemljišno-knjižno vlasništvo. Pri tom je ocenio da je bez uticaja činjenica da se ovaj stan vodio nekada bez broja, a potom kao stan br. ... u katastru nepokretnosti, a da je u ugovorima o zakupu i otkupu označen pod br. ..., budući da je stan uvek u katastru nepokretnosti bio označen opisno, pa se mogao utvrditi njegov identitet. Dodatna argumentacija drugostepenog suda je da tuženi VV prilikom zaključenja spornog ugovora o kupoprodaji nije savestan sticalac, s obzirom da nije izvršio uvid upisanih podataka o predmetnom stanu u javnoj knjizi o nepokretnostima u vreme sporne kupovine, a kako kod jačeg pravnog osnova primat ima upis nepokretnosti u zemljišnu knjigu od državine na predmetnoj nepokretnosti, to tužilac kao suvlasnik ima pravo zaštite u smislu člana 43. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa na celu stvar, zbog čega je osnovan njegov zahtev da mu se predmetni stan preda u posed i da se tuženi iz istog iseli.

Vrhovni kasacioni sud prihvata izraženo stanovište drugostepenog suda.

Odredbom člana 20. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa (ZOSPO) propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem (stav 1), pravo svojine stiče se i odlukom državnog organa, na način i pod uslovima određenim zakonom (stav 2). Odredbom člana 33. istog zakona propisano je da se na osnovu pravnog posla pravo svojine na nepokretnosti stiče upisom u javne knjigu ili na drugi odgovorajući način određen zakonom.

Odredbom člana 454. sstav 1. Zakona o obligacionim odnosima (ZOO) propisano je da se ugovorom o prodaji obavezuje prodavac da prenese na kupca pravo svojine na prodatu stvar i da mu je u tu svrhu preda, a kupac se obavezuje da plati cenu u novcu i preuzme stvar.

Saglasno navedenom, da bi prenos bio punovažan prenosilac stvari koji je prenosi u svojinu drugog lica u trenutku prenosa mora i sam biti vlasnik, budući da je opšte pravilo da niko ne može preneti više prava na drugoga nego što sam ima. Pretpostavka za sticanje prava svojine pravnim poslom je da je svojina prethodnika upisana u zemljišnim knjigama, odnosno katastru nepokretnosti, ili da postoji valjana isprava na osnovu koje se prethodnik može upisati u javnu knjigu. U konkretnom slučaju, utvrđeno je da tužilac ima jači pravni osnov za sticanje prava svojine, kao pravni sledbenik lica koje je pravo svojine (susvojine) na predmetnom stanu steklo tako što mu je sporna nepokretnost vraćena u postupku deeksproprijacije i što je pravni prethodnik tužioca sve vreme bio upisan kao vlasnik, odnosno suvlasnik na predmetnoj nepokretnosti, dok tužena GG u momentu zaključenja pobijanog ugovora o kupoprodaji nepokretnosti od 16.10.2000. godine nije bila vlasnik predmetne nepokretnosti, budući da su u momentu zaključenja navedenog ugovora kao suvlasnici dvosobnog stana u zemljišnim knjigama bili upisani ŽŽ i DD sa po ½ idealnih delova na stanu upisanom pod rednim brojem ..., opisanom kao dvosoban stan na ... spratu, levo u dvorišnoj zgradi. Kako niko ne može preneti na drugog veća prava nego što sam ima, pravilan je zaključak drugostepenog suda da je predmetni ugovor zaključen između tuženih ništav u smislu člana 103. ZOO, te da tužilac kao suvlasnik ima pravo zaštite svog prava svojine u odnosu na treće lice u smislu člana 43. ZOSPO, na celu stvar.

Suprotno navodima revizija, pravilan je zaključak drugostepenog suda da tuženi VV prilikom zaključenja spornog ugovora o kupoprodaji nije savestan sticalac budući da nije izvršio uvid upisanih podataka o predmetnom stanu u javnoj knjizi o nepokretnostima u vreme sporne kupovine. Naime, u slučaju višestrukih otuđenja nepokretnosti, savesnost može biti relevantna pravna činjenica od uticaja na ocenu sticanja prava svojine kupca nepokretnosti kada su svi ugovori pravno valjani. Međutim, u konkretnom slučaju ugovor o otkupu stana nije pravno valjan, budući da je pravnosnažnom presudom Prvog opštinskog suda u Beogradu P 10914/06 od 13.07.2007. godine utvrđeno da ne proizvode pravno dejstvo i da su ništavi ugovor o zakupu od 08.11.1993. godine i ugovor o otkupu stana od 07.12.1995. godine i da su obavezani EE i GG da se sa svim licima i stvarima isele iz stana i predaju ga tužiocima BB i ŽŽ. Zbog toga su svi kasniji ugovori koji su zaključeni na osnovu tog pravnog posla ništavi u smislu člana 103. Zakona o obligacionim odnosima. Činjenica da je revident izvršio uvid u pravne poslove koji su mu predočeni (tuženi je naveo da se pouzdao u to da je prodavac ujedno bila i držalac stana, da se legitimisala kao vlasnik ugovorom o otkupu stana, a da je pre toga bila u njegovom zakupu, te da je njegov advokat otišao u Opštinu Stari grad gde mu je rečeno da je predmetni stan vlasništvo Opštine Stari grad), a da pri tom u vreme sporne kupovine nije izvršio uvid u javnu knjigu (u kojoj je bio upisan pravni prethodnik tužioca kao suvlasnik nepokretnosti koja je predmet ugovora), po oceni Vrhovnog kasacionog suda ukazuje da revident nije bio savestan prilikom zaključenja ugovora o kupoprodaji.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414. stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je odbio zahtev tužioca za naknadu troškova za sastav odgovora na reviziju, s obzirom da nisu bili nužni za vođenje ove parnice, u smislu člana 154. stav 1. ZPP, zbog čega je u smislu odredbe člana 165. stav 1. ZPP odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić