U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Dragane Mirosavljević, Nadežde Vidić, Vesne Mastilović i Ilije Zindovića, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ..., BB iz ..., VV iz ..., GG iz ... i DD iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Ljubica Mićović, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, čiji je zakonski zastupnik Državno pravobranilaštvo RS, Odeljenje u Kraljevu, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3263/21 od 19.01.2022. godine, u sednici veća održanoj 27.09.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužene, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3263/21 od 19.01.2022. godine.

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3263/21 od 19.01.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Čačku P 429/21 od 10.09.2021. godine, u stavovima prvom, četvrtom, sedmom, desetom, trinaestom, šesnaestom, sedamnaestom, osamnaestom, devetnaestom, dvadesetom i dvadesetprvom izreke, tako što se ODBIJA tužbeni zahtev tužilaca da se obaveže tužena da im na ime naknade štete isplati i to: tužiocu AA iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara, počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate; tužiocu BB iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara, počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate; tužiocu VV iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara, počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate; tužiocu GG iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara, počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate; tužiocu DD iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara, počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate i ODBIJA zahtev tužilaca za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJU SE tužioci da tuženoj naknade troškove parničnog postupka u iznosu od 54.000,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka odluke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Čačku P 429/21 od 10.09.2021. godine, stavom prvim izreke obavezana je tužena da tužiocu AA na ime naknade štete isplati iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate. Stavom drugim i trećim izreke, od viška potraživanja preko dosuđenog u stavu prvom izreke, a još za iznos od 68.525,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.03.2020. godine do konačne isplate, kao i za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos od 73.487,18 dinara od 06.03.2020. godine do konačne isplate, tužbeni zahtev tužioca AA je odbijen. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužiocu BB na ime naknade štete isplati iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate. Stavom petim i šestim izreke, od viška potraživanja preko dosuđenog u stavu četvrtom izreke presude, a još za iznos od 95.139,95 dinara sa zakonskom zateznom kamate od 06.03.2020. godine do konačne isplate, kao i za isplatu zakonske zatezne kamatu na iznos od 73.487,18 dinara od 06.03.2020. godine do konačne isplate, tužbeni zahtev tužioca BB je odbijen. Stavom sedmim izreke, obavezana je tužena da tužiocu VV na ime naknade štete isplati iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate. Stavom osmim i devetim izreke, od viška potraživanja preko dosuđenog u stavu sedmom izreke presude, a još za iznos od 47.109,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.03.2020. godine do konačne isplate, kao i za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos od 73.487,18 dinara od 06.03.2020. godine do konačne isplate, tužbeni zahtev tužioca VV je odbijen. Stavom desetim izreke, obavezana je tužena da tužiocu GG na ime naknade štete isplati iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate. Stavom jedanaestim i dvanaestim izreke, od viška potraživanja preko dosuđenog u stavu desetom izreke presude, a još za iznos od 68.525,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.03.2020. godine do konačne isplate, kao i za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos od 73.487,18 dinara od 06.03.2020. godine do konačne isplate, tužbeni zahtev tužioca GG je odbijen. Stavom trinaestim izreke, obavezana je tužena da tužiocu DD na ime naknade štete isplati iznos od 343.855,18 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na iznos od 270.368,00 dinara počev od 06.03.2020. godine do konačne isplate. Stavom četrnaestim i petnaestim izreke, od viška potraživanja preko dosuđenog u stavu trinaestom izreke presude, a još za iznos od 68.525,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 06.03.2020. godine do konačne isplate, kao i za isplatu zakonske zatezne kamate na iznos od 73.487,18 dinara od 06.03.2020. godine do konačne isplate, tužbeni zahtev tužioca DD je odbijen. Stavom šesnaestim, sedamnaestim, osamnaestim, devetnaestim, dvadesetim i dvadesetprvim izreke, obavezana je tužena da tužiocima isplati troškove parničnog postupka na način i u visini bliže navedeno u ovim stavovima.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž 3263/21 od 19.01.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužene i prvostepena presuda potvrđena u stavu prvom, četvrtom, sedmom, desetom, trinaestom, šesnaestom, sedamnaestom, osamnaestom, devetnaestom, dvadesetom i dvadesetprvom izreke. Stavom drugim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, predlažući da se o reviziji odluči primenom člana 404. ZPP.

Vrhovni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi za odlučivanje o reviziji tužene, primenom člana 404. ZPP, radi ujednačavanja sudske prakse, zbog čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br.72/11...18/20), Vrhovni sud je našao da je revizija osnovana.

U postupku donošenja pobijane presude nema bitne povrede iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su bili radnici preduzeća Fabrika hartije „Božo Tomić“ Čačak sa većinskim društvenim kapitalom, koje je privatizovano 17.07.2007. godine. Kupac kapitala nije ispunio ugovorne obaveze, pa je Agencija za privatizaciju donela odluku da se Ugovor o prodaji društvenog kapitala metodom javne aukcije subjekta privatizacije od 17.07.2007. godine smatra raskinutim zbog neispunjenja i doneta je odluka o prenosu kapitala koji je bio predmet prodaje, tako što je Agencija za privatizaciju RS upisana u Registar privrednih subjekata kao privremeni zastupnik kapitala subjekta privatizacije sa upisanim vlasništvom 73% akcijskog kapitala, zatim akcijskog fonda 36%, a ostatak akcijskog kapitala je upisan na fizička lica. Rešenjem Privrednog suda u Čačku St 17/13 od 05.07.2013. godine, otvoren je stečajni postupak nad stečajnim dužnikom Fabrika hartije „Božo Tomić“ Čačak, zbog nesprovođenja unapred pripremljenog plana reorganizacije stečajnog dužnika, trajne nesposobnosti plaćanja i prateće nesposobnosti plaćanja i prezaduženosti. Za stečajnog upravnika imenovana je Agencija za privatizaciju RS. Tužioci su podneli prijavu potraživanja u toku stečajnog postupka, pa je stečajni sudija doneo zaključke o priznatim potraživanjima tužilaca u prvom i trećem isplatnom redu. Rešenjem privrednog suda u Čačku St 17/13 od 10.11.2015. godine, obustavljen je stečajni postupak u odnosu na stečajnog dužnika, pa je nastavljen u odnosu na stečajnu masu. Rešenjem o glavnoj deobi St 10/16 od 15.07.2016. godine određena je glavna deoba stečajne mase stečajnog dužnika i utvrđeno potraživanje tužilaca u ovom postupku, kao i namirenje u određenom procentu. Tužioci nisu vodili poseban postupak radi povrede prava na suđenje u razumnom roku povodom njihovih potraživanja. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka utvrđena je visina neisplaćenog potraživanja.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je kao prethodno pitanje u smislu člana 12. ZPP utvrdio da je povređeno pravo tužilaca na suđenje u razumnom roku i pravo na imovinu, pa su nižestepeni sudovi usvojili tužbeni zahtev, sa obrazloženjem da neizvršenje sudske odluke, kojom je utvrđeno novčano potraživanje poverioca, predstavlja povredu prava na mirno uživanje imovine, garantovano odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije i članom 1. Prvog protokola za Evropsku konvenciju, zbog čega postoji odgovornost države u situaciji kada je stečajni dužnik poslovao sa pretežnim ili isključivo društvenim kapitalom.

Vrhovni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da se navedeni zaključak sudova o obavezi tužene da tužiocima isplati iznos utvrđen Zaključkom o priznatom potraživanju u stečajnom postupku, zasniva na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 58. stav 1. Ustava, jemči se mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona. U druga imovinska prava stečena na osnovu zakona, svakako spadaju novčana potraživanja koja se odnose na isplatu neizmirenih zarada i pripadajućih doprinosa po osnovu rada, koja mogu biti pravnosnažno dosuđena u postupcima okončanim pre otvaranja stečaja, potraživanja po prijavi radnika u stečaju, koji su utvrđeni od strane stečajnih organa i potraživanja utvrđena u parnici pokrenutoj ili okončanoj u toku stečaja, a po nalogu stečajnih organa, koji su osporili radniku prijavljeno potraživanje. Dakle, dosuđeni, priznati ili utvrđeni iznosi potraživanja zaposlenih po tom osnovu predstavljaju njihovu imovinu. Međutim, kada se radi o privredenom društvu – dužniku koji posluje sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, tada se u odnosu na ta dugovanja tog privrednog društva, konstituišu i posebne obaveze Republike Srbije, kao posledica činjenice da je Republika Srbija pojedinim zakonskim aktivnostima izvršenim Zakonom o privatizaciji, izmenama i dopunama tog zakona, kontinuirano vršila produženje utvrđenih rokova za privatizaciju, zbog čega privatizacija privrednih subjekata sa društvenim i državnim kapitalom do današnjeg dana nije okončana. Ovakve zakonske mere, objektivno su onemogućile blagovremeno i delotvorno namirenje potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa prema subjektu privatizacije sa većinskim društvenim i državnim kapitalom. Pri tome, zaposlenima je uskraćeno pravo namirenja novčanih potraživanja dosuđenih, priznatih ili utvrđenih pravnosnažnim odlukama suda ili stečajnih organa, koji su saglasno odredbi člana 145. stav 3. Ustava, opšteobavezujućeg karaktera. Obaveznost sudskih odluka podrazumeva zabranu njihove vansudske kontrole, ali isto tako i dužnost svih državnih organa da omogući njihovo izvršenje. Međutim, zakonskim rešenjima objektivno je onemogućeno izvršenje sudskih odluka kojima su zaposlenima bila priznata i dosuđena potraživanja iz radnog odnosa prema poslodavcu sa većinskim društvenim, odnosno državnim kapitalom.

Iz navedenih razloga, Republika Srbija odgovara za materijalnu štetu nastalu zbog potpunog ili delimičnog neizvršenja pravnosnažnih izvršnih sudskih odluka, odnosno u stečaju utvrđenih potraživanja zaposlenih iz radnog odnosa koja su bez njihove krivice ostala neizvršena i u postupku stečaja vođenim nad stečajnim dužnikom sa većinskim društvenim ili državnim kapitalom, ali uz uslov da je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku. (Zaključak usvojen na sednici Građanskog odeljenja Vrhovnog kasacionog suda održanoj 02.11.2018. godine),). Dakle, uslov za ostvarenje prava, koje je i predmet tužbenog zahteva u ovoj parnici je prethodno utvrđena povreda prava na suđenje u razumnom roku. kakav je stav i Ustavnog suda prilikom ocene o povredi prava na imovinu (rešenje Ustavnog suda Už 2641/2016 od 16.06.2016. godine.

S obzirom da iz utvrđenog činjeničnog stanja proizilazi da u konkretnom slučaju nije utvrđena povreda prava tužilaca na suđenje u razumnom roku, što je uslov za utvrđivanje odgovornosti Republike Srbije za naknadu materijalne štete koja je predmet tužbenog zahteva, to je ovaj sud primenom člana 416. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Tužena je uspela u postupku po reviziji pa joj, na osnovu člana 163. stav 2, 153. stav 1. i 154. stav 2. Zakona o parničnom postupku, prema opredeljenom zahtevu pripadaju troškovi celog postupka i to na ime sastava odgovora na tužbu 6.000,00 dinara, na ime sastava žalbe od 14.10.2020. godine, iznos od 12.000,00 dinara, na ime sastava žalbe od 28.10.2021. godine, iznos od 18.000,00 dinara, na ime sastava revizije 18.000,00 dinara prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme preduzimanja parnične radnje.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić