Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Zvezdane Lutovac, predsednika veća, Dragane Marinković i Ivane Rađenović, članova veća, u pravnoj stvari predlagača AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv protivnika predlagača JP „Putevi Srbije“, Beograd, kojeg u revizijskom postupku zastupa punomoćnik Branislav Popovac, advokat iz ..., radi naknade za eksproprisane nepokretnosti, odlučujući o reviziji protivnika predlagača izjavljenoj protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 900/22 od 07.04.2022. godine, u sednici održanoj dana 14.12.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

ODBIJA SE kao neosnovana revizija protivnika predlagača izjavljena protiv rešenja Višeg suda u Valjevu Gž 900/22 od 07.04.2022. godine.

ODBIJA SE zahtev predlagača za naknadu troškova odgovora na reviziju.

O b r a z l o ž e nj e

Rešenjem Osnovnog suda u Valjevu R1 2/21 od 12.01.2022. godine, određena je novčana naknada za eksproprisano zemljište i to za kat. parcelu br. .. KO ..., površine 0.04.34 ha KO ... u iznosu od 520.800,00 dinara, na ime građevinskih objekata i pripadaka na ovoj kat. parceli: strugara, šupa, zidani nužnik i pripadci (dvorišna česma, asfaltni plato, žičana ograda i septička jama) u iznosu od 5.692.036,00 dinara, i na ime biljnih kultura na ovoj kat. parceli u iznosu od 44.250,00 dinara, vlasništvo predlagača, kome je pravo na novčanu naknadu priznato rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva – Odeljenje za imovinske poslove i opštu upravu br.465-234/20-08 od 10.11.2020. godine. Stavom drugim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za eksproprisanu kat. parcelu .. KO ... opisane površine isplati iznos od 520.800,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja rešenja pa do isplate. Stavom trećim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za eksproprisane građevinske objekte i pripatke na navedenoj kat. parceli isplati iznos od ukupno 5.692.036,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja rešenja pa do isplate. Stavom četvrtim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade za biljne kulture na navedenoj kat. parceli isplati iznos od 44.250,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana donošenja rešenja pa do isplate. Stavom petim izreke, protivnik predlagača je obavezan da predlagaču na ime naknade troškova ovog postupka isplati 375.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti tog rešenja pa do isplate.

Rešenjem Višeg suda u Valjevu Gž 900/22 od 07.04.2022. godine odbijena je kao neosnovana žalba protivnika predlagača, pa je potvrđeno navedeno prvostepeno rešenje, a odlučeno da se troškovi drugostepenog postupka ne dosuđuju.

Protiv navedenog pravosnažnog rešenja donetog u drugom stepenu, protivnik predlagača je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Predlagač je podneo odgovor na reviziju, zahtevajući naknadu troškova ovog odgovora.

Ispitujući pravilnost pobijanog rešenja, na osnovu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“ br.72/11...18/20) u vezi člana 420. stav 6. ZPP i člana 30. stav 2. ZVP, Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

Donošenjem pobijanog rešenja nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, pravnosnažnim rešenjem Gradske uprave Grada Valjeva – Odeljenja za imovinske poslove i opštu upravu br.465-234/2020-08 od 10.11.2020. godine, predlagaču je eksproprisana kat. parcela br. .. površine 0.04.34 ha upisana u LN broj .. KO ... kao livada druge klase, na kojoj je on vlasnik, sa građevinskim objektima i zasadima koji se na njoj nalaze, a radi izgradnje državnog puta 1B reda br.27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa autoputem E 763 Beograd – Južni Jadran, deonica Beograd – Požega) a na osnovu rešenja Vlade RS od 28.05.2020. godine kojim je utvrđen javni interes za eksproprijaciju, administrativni prenos i nepotpunu eksproprijaciju nepokretnosti u skladu sa Prostornim planom područja za posebne namene kao objekat od posebnog značaja za Republiku Srbiju. Pred nadležnim organom uprave nije postignut sporazum o određivanju pripadajuće novčane naknade za eksproprisane nepokretnosti, s tim što je u tom postupku utvrđena visina naknade za biljne zasade na kat. parceli br. .. u iznosu od ukupno 44.250,00 dinara, na osnovu nalaza i mišljenja Gradskog zavoda za veštačenje koji je prihvaćen od strane učesnika ovog vanparničnog postupka.

Prema izveštaju Poreske uprave - Odeljenja Valjevo, procenjena tržišna vrednost navedene kat. parcele br. .. kao poljoprivrednog zemljišta iznosi 400,00 dinara po 1 m2. Procenjena tržišna vrednost iste tretirane kao građevinsko zemljište, data na osnovu osnovice za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava iz pravnosnažnih rešenja ove Poreske uprave iznosi 1.000,00 dinara po 1 m2. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka geodetske struke utvrđeno je da je kat. parcela br. .. KO ... površine 0.04.34 ha pripala pojasu eksproprijacije u postupku realizacije projekta izgradnje državnog puta prvog B reda broj 27 Loznica – Valjevo – Lazarevac. Na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka građevinske struke od 01.06.2021. godine i njegovog izjašnjenja na raspravi, utvrđeno je da tržišna vrednost eksproprisane kat. parcele kao građevinskog zemljišta iznosi 1.200,00 dinara po 1 m2, što za navedenu površinu odgovara novčanoj naknadi u iznosu od 520.800,00 dinara. Pri utvrđivanju ove tržišne vrednosti, sudski veštak je imao u vidu da je navedena kat. parcela privedena nameni i da je u njenoj neposrednoj blizini izvedena infrastruktura, te da se tržišna cena takvog zemljišta u istom reonu kreće i do 1.811,77 dinara po 1 m2 (po dostupnim podacima RGZ-a) ali da je on procenio realnu tržišnu cenu. Na osnovu njegovog nalaza i mišljenja takođe je utvrđena vrednost građevinskih objekata i pripadaka na navedenoj eksproprisanoj katastarskoj parceli i to da: građevinska vrednost strugare iznosi 6.686.400,00 dinara, a tržišna vrednost iste 4.776.000,00 dinara, građevinska vrednost daščane šupe iznosi 304.380,00 dinara, tržišna vrednost 60.876,00 dinara, građevinska vrednost zidanog nužnika iznosi 43.680,00 dinara, a njena tržišna vrednost 32.760,00 dinara, građevinska vrednost dvorišne česme iznosi 24.000,00 dinara, a tržišna vrednost 18.000,00 dinara, građevinska vrednost asfaltnog platoa iznosi 756.000,00 dinara, tržišna vrednost 630.000,00 dinara, građevinska vrednost žičane ograde iznosi 168.000,00 dinara, a tržišna vrednost 134.400,00 dinara, građevinska vrednost septičke jame iznosi 50.000,00 dinara a tržišna vrednost 40.000,00 dinara. Na osnovu istog, utvrđeno je da ukupna građevinska vrednost navedenih objekata i pripadaka iznosi 8.032.460,00 dinara a ukupna tržišna vrednost istih iznosi 5.692.036,00 dinara.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je protivnik predlagača kao korisnik eksproprijacije u obavezi da predlagaču isplati odgovarajuće novčane naknade i to za biljne kulture u iznosu utvrđenom nalazom i mišljenjem Gradskog zavoda za veštačenje i tržišnu vrednost eksproprisane kat. parcele i eksproprisanih građevinskih objekata i pripadaka koje se na ovoj parceli nalaze, u iznosima utvrđenim na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka prema tržišnoj vrednosti istih u visini koja nije osporena. Pritom su imali u vidu da se u pogledu visine naknade za katastarsku parcelu koristio komparativnom metodom uzimajući u obzir sve relevantne parametre i korektivne faktore, a s obzirom da Poreska uprava vrši samo procenu tržišne vrednosti.

Odredbom člana 42. stav 1. Zakona o eksproprijaciji („Sl. glasnik RS“, br.53/95... 20/09 i 55/13) propisano je da se naknada za eksproprisano poljoprivredno i građevinsko zemljište određuje u novcu prema tržišnoj ceni takvog zemljišta, ako zakonom nije drukčije propisano. Stavom 2. istog člana, propisano je da procenu tržišne cene iz stava 1. ovog člana vrši organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na nepokretnostima. Prema odredbi člana 41. stav 2. istog zakona, visina naknade u novcu za eksproprisanu nepokretnost određuje se po tržišnoj ceni prema okolnostima u vreme zaključenja sporazuma o visini naknade, odnosno u vreme donošenja prvostepene odluke o naknadi. Saglasno navedenom, procenu tržišne cene daje organ nadležan za utvrđivanje poreza na prenos apsolutnih prava na promet nepokretnosti, odnosno Poreska uprava. Međutim, visina tržišne vrednosti eksproprisanih nepokretnosti može se utvrditi i na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka, jer odredbe ovog zakona to ne isključuju, koji prilikom utvrđivanja uzima u obzir sve relevantne parametre i korektivne faktore.

Svoje stanovište o tome da se naknada za eksproprisane kat. parcele utvrđuje u skladu sa stvarnim statusom tog zemljišta kao građevinskog zemljišta (a ne kao poljoprivrednog kako su iste upisane u katastru nepokretnosti) nižestepeni sudovi su zasnovali na činjenici da su stupanjem na snagu Prostornog plana područja posebne namene državnog puta prvog reda broj 27 (opisane deonice) na osnovu citirane Uredbe koja je stupila na snagu dana 15.01.2020. godine, što znači pre eksproprijacije (na osnovu pravnosnažnog rešenja nadležnog organa uprave Opštine Valjevo od 17.09.2020. godine) ove katastarske parcele promenile namenu i postale građevinsko zemljište na osnovu člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) bez obzira što ta promena namene i statusa zemljišta nije provedena u katastru. Prema ovoj zakonskoj odredbi koja reguliše pojam građevinskog zemljišta, to je zemljište koje je određeno zakonom i planskim dokumentom kao građevinsko, koje je predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje objekata, kao i zemljište na kojem su izgrađeni objekti u skladu sa zakonom. Odredbom člana 83. stav 2. istog zakona propisano je da stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava. Iz odredbe člana 88. ovog zakona proizlazi da u slučaju kada se planskim dokumentom promeni namena poljoprivrednog i šumskog u građevinsko zemljište, da je organ nadležan za donošenje planskog dokumenta dužan da u roku od 15 dana od dana stupanja na snagu tog dokumenta, organu nadležnom za poslove državnog premera i katastra dostavi akt koji sadrži opis katastarskih parcela kojima je promenjena namena.

Primenom navedenog materijalnog prava nižestepeni sudovi su zaključili da su nadležni organi propustili da izvrše prenamenu eksproprisanog zemljišta u katastru nepokretnosti iz statusa poljoprivrednog u građevinsko zemljište, ali da bez obzira na to, njihov vlasnik (ovde predlagač) ima pravo na odgovarajuću novčanu naknadu prema stvarnom statusu ovog zemljišta u vreme eksproprijacije.

Vrhovni kasacioni sud u potpunosti prihvata izloženo pravno stanovište nižestepenih sudova jer je zasnovano na pravilnoj primeni materijalnog prava. Osim toga, članom 11. Zakona o planiranju i izgradnji je propisano da su planski dokumenti prostorni i urbanistički planovi, a da su prostorni planovi pored ostalog i prostorni plan područja posebne namene. U članu 2. istog zakona, namena zemljišta je definisana kao način korišćenja zemljišta određen planskim dokumentom, pa iz ovih zakonskih odredbi proizlazi da Prostorni plan područja posebne namene državnog puta prvog reda 1B, br.27 Loznica – Valjevo – Lazarevac, deonica Iverak – Lajkovac (veza sa Autoputem E 763) ima karakter planskog dokumenta. Tačkom 3.1 navedene Uredbe o utvrđivanju prostornog plana, područja posebne namene državnog puta 1B br.27 predviđeno je da se istom formiraju građevinske parcele javne namene za izgradnju deonica državnog puta, raskrsnica i pratećih sadržaja. Sledom izloženog, a imajući u vidu da je odredbom člana 82. Zakona o planiranju i izgradnji („Sl. glasnik RS“, br.72/09...83/18) građevinsko zemljište definisano kao zemljište koje je određeno zakonom ili planskim dokumentom za izgradnju i korišćenje objekata, navedeno zemljište je po sili zakona postalo građevinsko zemljište. Stupanjem na snagu planskog dokumenta kojim je promenjena namena zemljišta u građevinsko zemljište, vlasnici tog zemljišta stiču prava i obaveze propisane ovim zakonom i podzakonskim aktima donetim na osnovu zakona, bez obzira na činjenicu što organ nadležan za upis na nepokretnostima i pravima na njima nije sproveo promenu u javnoj knjizi o evidenciji nepokretnosti i prava (član 83. stav 2).

U pogledu promene statusa zemljišta u katastru (osim obaveze donosioca planskog dokumenta) i nadležni organ uprave Grada Valjeva su bili dužni da u smislu člana 117. stav 1. Zakona o državnom premeru i katastru („Sl. glasnik RS“, br.72/2009...27/2018) podnesu zahtev (u roku od 30 dana od nastanka promene) za sprovođenje promene službi za katatstar nepokretnosti. Prikupljanje podataka o nastalim promenama na nepokretnostima obavlja geodetski organ u smislu člana 115. stav 1. istog zakona, što u konkretnom slučaju nije učinjeno.

Tačni su revizijski navodi protivnika predlagača da se novčana naknada za eksproprisano zemljište određuje prema vrsti (statusu) zemljišta u vreme donošenja pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji. Međutim, isti nisu od značaja za pravilnost pobijane odluke jer ovde nije reč o naknadnoj promeni statusa zemljišta, već o tome da je pre pravnosnažnog rešenja o eksproprijaciji promenjen status zemljišta stupanjem na snagu planskog dokumenta (koji ga je odredio kao građevinsko zemljište), zbog čega je novčana naknada pravilno određena u skladu sa stvarnim statusom, bez obzira što ta promena nije sprovedena i evidentirana u katastru.

U tom smislu su bez značaja odredbe Zakona o poljoprivrednom zemljištu koje definišu pojam poljoprivrednog zemljišta i zabranu korišćenja istog u druge svrhe.

Kako troškovi odgovora na reviziju ne predstavljaju troškove potrebne radi vođenja parnice to je o njima odlučeno na osnovu člana 154. stav 1. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke na osnovu člana 414. stav 1. u vezi člana 420. stav 6. ZPP, a shodno članu 30. stav 2. ZVP-a.

Predsednik veća – sudija
Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić