U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića i Mirjane Andrijašević, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Nikola Tadić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije - Ministarsto pravde, koju zastupa Državno pravobranilaštvo sa sedištem u Beogradu, radi naknade štete po osnovu rehabilitacionog obeštećenja, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 640/21 od 04.11.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 30.11.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 640/21 od 04.11.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P 1603/16 od 12.11.2020. godine, odbijen je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj na ime rehabilitacionog obeštećenja – materijalne i nematerijalne štete isplati ukupno 74.952.606,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od presuđenja do isplate i to na osnovu obavljenog, a neplaćenog rada u redovno radno vreme iznos od 14.176.000,00 dinara; obavljenog, a neplaćenog prekovremenog rada iznos od 21.515.400,00 dinara; na ime gubitka plate za vreme nezaposlenosti po prestanku lišenja slobode iznos od 108.940,00 dinara; razlike u platama pre i posle štetnog događaja 8.352.120,00 dinara; gubitka penzije iznos od 4.489.066,00 dinara; razlike u penzijama iznos od 11.775.200,00 dinara; izgubljenog beneficiranog staža iznos od 2.888.000,00 dinara; novčane naknade za psihički – duševni bol zbog protivpravnog lišenja slobode iznos od 10.000.000,00 dinara; novčane naknade za pretrpljeni strah iznos od 10.000.000,00 dinara, kao neosnovan (stav prvi izreke). Obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove postupka u iznosu od 37.500,00 dinara (stav drugi izreke).

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 640/21 od 04.11.2022. godine, odbijena je, kao neosnovana, žalba tužilje i potvrđena presuda Višeg suda u Beogradu P 1603/16 od 12.11.2020. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. Zakona parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 72/11 ... 18/20), Vrhovni sud je utvrdio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, a nije učinjena ni bitna povreda odredaba parničnog postupka na koju se ukazuje revizijom.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, otac tužilje pok. BB je presudom Vojnog suda u Splitu Su 249/51 od 20.05.1951. godine oglašen krivim zbog izvršenja krivičnog dela iz člana 3. tačka 8. Zakona o krivičnim delima protiv naroda i države – organizovanja udruženja sa ciljem obaranja postojećeg državnog uređenja FNRJ i osuđen na kaznu lišenja slobode u trajanju od 13 godina sa prinudnim radom i 3 godine gubitka građanskih prava po izvršenoj ili oproštenoj kazni. Otac tužilje je lišen slobode u periodu od 27.01.1951. godine do 29.11.1956. godine, kada je oslobođen od daljeg izdržavanja izrečene kazne, a kaznu zatvora je izdržavao na Golom otoku. Pravnosnažnim rešenjem Višeg suda u Beogradu Reh 605/14 od 15.06.2015. godine, pok. BB je rehabilitovan, te je utvrđeno da je presuda Vojnog suda u Splitu Su 249/51 od 30.05.1951. godine ništava od trenutka njenog donošenja i da su ništave sve njene pravne posledice. Otac tužilje preminuo je ...2011. godine. Tužilja je rođena ...1950. godine i u vreme lišenja slobode svog oca imala je 3 meseca. Dana 15.09.2015. godine tužilja je podnela zahtev Komisiji pri Ministarstvu pravde radi rehabilitacionog obeštećenja, te je 02.11.2015. godine sa tuženom zaključila sporazum o rehabilitacionom obeštećenju kojim se tužena obavezala da tužilji isplati iznos od 147.050,00 dinara, a kojim je u članu 3. navedeno da tužilja prihvata iznos iz člana 1. ovog sporazuma kao rehabilitaciono obeštećenje te da se odriče prava da po ovom osnovu potražuje veći iznos od iznosa iz člana 1. sporazuma, a članom 4. je konstatovano da ovim sporazumom sporni pravni odnos između stranaka regulisan u potpunosti. Navedeni iznos tužilji je u celosti isplaćen 25.01.2016. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je tužbeni zahtev neosnovan.

Odredbom člana 26. stav 1. Zakona o rehabilitaciji („Službeni glasnik Republike Srbije“ broj 92/2011) propisano je da rehabilitovano lice ima pravo na obeštećenje za materijalnu štetu nastalu zbog povrede prava i sloboda, u skladu sa Zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi. Iz navedene odredbe proizlazi da pravo na naknadu materijalne štete pripada samo rehabilitovanom licu, a ne i njegovim zakonskim naslednicima. Pošto je u konkretnom slučaju rehabilitovano lice preminulo ...2011. godine, u skladu sa članom 26. stav 1. navedenog Zakona tužilja nema pravo na naknadu materijalne štete, jer za života njen otac nije podneo zahtev Komisiji za rehabilitaciju , odnosno pokrenuo parnični postupak za naknadu štete po tom osnovu, u kom slučaju je to pravo moglo preći na naslednike.

Odredbom člana 26. stav 3. Zakona o rehabilitaciji propisano je da rehabilitovano lice i lice iz člana 7. tačka 5. ovog Zakona (deca rehabilitovanog lica koja su za vreme trajanja povrede prava i slobode roditelja rođena u ustanovama za izvršenje sankcija, odnosno koja su u tim ustanovama sa njima provela deo vremena ili su za to vreme rasla bez roditeljskog staranja, jednog, drugog ili oba roditelja), ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode u skladu sa Zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi.

Pravilan je zaključak nižestepenih sudova, pošto je rehabilitovano lice preminulo ...2011. godine i nije ostvario pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode, potraživanje naknade nematerijalne štete nije moglo preći na tužilju, jer nije priznato pravnosnažnom odlukom ili pismenim sporazumom, u skladu sa odredbom člana 204. Zakona o obligacionim odnosima. Tužilji bi, kao licu iz odredbe člana 7. stav 5. Zakona o rehabilitaciji pripadalo samo pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode oca, jer je u tom periodu rasla bez roditeljskog staranja. Međutim, tužilja je sa tuženom zaključila sporazum o naknadi ovog vida štete, odnosno o rehabilitacionom obeštećenju i po tom sporazumu je tužena tužilji isplatila iznos iz sporazuma. Prema tome, ona se odrekla i prava da po ovom osnovu potražuje veći iznos, čime je navedeni pravni odnos između tužilje i tužene regulisan u potpunosti.

Sud je cenio i ostale navode revizije, pa je našao da su neosnovani, jer predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, a koje je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane, dajući za to jasne i potpune razloge koje je ovaj sud u svemu prihvatio.

Na osnovu člana 414. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić