Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 1535/22 od 28.09.2022. godine, stavom prvim izreke, žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda potvrđena u stavovima prvom, drugom, trećem i petom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava sa pozivom na odredbu člana 404. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 18/20 i 10/23 – drugi zakon), Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su predmetne parcele stekle nasleđem i u listu nepokretnosti broj .. KO Novi Sad 1, upisane su kao suvlasnice sa po 1/2 idealnog dela na predmetnim parcelama. Ukupna površina predmetnih parcela iznosi 1009 m2. Važećom planskom dokumentacijom PGR prostora za porodično stanovanje uz Temerinski i Sentandrejski put sa okruženjem u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 390/14 i 75/16) i PDR Klisanskog puta u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 13/12) predmetne parcele su planirane za namenu – javna saobraćajna površina – delovi regulacija ulica. Međutim, uprkos planski utvrđenoj javnoj nameni parcele u dužem vremenskom periodu od oko 10 godina faktički nisu privedene nameni, niti je pokrenut postupak eksproprijacije zemljišta u svojini tužilja što je dovelo do neizvesnosti u pogledu sudbine ovog zemljišta i obima prava kojima tužilje raspolažu. Usvajanje planske dokumentacije po samom zakonu ima za posledicu zabranu bilo kakve gradnje suprotne planiranoj javnoj nameni zemljišta i odsustvo ekonomske opravdanosti podizanja bilo kakvih višegodišnjih zasada, kao i odsustvo interesa potencijalnih kupaca za kupovinu takvog zemljišta. Tužilje su imale nameru da izvrše deobu suvlasničke zajednice na predmetnim parcelama i da potom u zavisnosti od svojih životnih potreba parcele prodaju ili na istima grade s tim što u prirodi predmetno zemljište predstavlja njivu i nije privedeno planiranoj nameni, a tužilje se pre podnošenja tužbe nisu obraćale nadležnim gradskim organima i službama povodom činjenice da je predmetno zemljište planirano za javnu namenu. Preko predmetnih parcela ne prolazi legalna vodovodna i kanalizaciona mreža u nadležnosti JKP „Vodovod i kanalizacija“ i na njima nema izgrađene elektroenergetske mreže. Vrednost predmetnih parcela, odnosno jednog m2 na teritoriji Klise je 62,13 evra, što na dan veštačenja 14.02.2022. godine iznosi 7.305,29 dinara za metar kvadratni. Kako je ukupna površina predmetnih parcela 1009 m2, to ukupna tržišna vrednost parcela iznosi 7.371.037,60 dinara, što prema suvlasničkim udelima tužilja iznosi po 3.685.518,80 dinara.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je tuženi povredio pravo tužilja na mirno uživanje imovine i obavezali na isplatu tržišne vrednosti zemljišta, utvrđujući pravo javne svojine tuženog na navedenim parcelama, primenom člana 58. Ustava Republike Srbije, člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda i članovima 3, 4. i 8. Zakona o osnovama svojinsko-pravnih odnosa.

Po oceni Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tuženog ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava što je imalo za posledicu nepotpuno utvrđeno činjenično stanje.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije zajemčeno je mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1) i propisano da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2). Prema stavu 3. te odredbe zakonom se može ograničiti način korišćenja imovine.

Prema članu 1. Protokola 1 uz Konvenciju o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda svako fizičko i pravno lice ima pravo na neometano uživanje svoje imovine i niko ne može biti lišen svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uslovima predviđenim zakonom i opštim načelima međunarodnog prava. Državi je dopušteno da primenjuje zakone koje smatra potrebnim kako bi regulisala korišćenje imovine. Takvo regulisanje korišćenja ili upotrebe imovine mora biti u skladu sa opštim interesom (ili da bi se obezbedila naplata poreza ili drugih dažbina ili kazni).

Tužilje u konkretnom slučaju nisu faktički lišene svoje imovine i ovlašćenja koja čine sadržinu prava svojine, jer donetim planskim aktima nisu sprečene da predmetne parcele drže, koriste i njima raspolažu u granicama određenim zakonom (član 3. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa). Postojanje planskog akta kojim je predviđeno da će na zemljištu tužilja biti izgrađeni objekti javne namene su tek uslov da se utvrdi javni interes za eksproprijaciju, a usvajanjem planskog akta ne znači da će nužno i doći do njegove realizacije. Međutim, nesprovođenjem planskih akata u dužem vremenskom periodu uz izostanak njihove ponovne ocene u razumnim intervalima, nakon donošenja može povrediti pravo vlasnika imovine obuhvaćene planskim aktom na njeno mirno uživanje i bez oduzimanja. Sa stanovišta odredbe člana 58. Ustava Republike Srbije i člana 1. stav 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju, kao i u skladu sa stavovima izraženim u presudama Evropskog suda za ljudska prava, donošenjem planskih akata i njihovim nesprovođenjem u nerazumno dugom vremenskom periodu može biti povređeno pravo vlasnika na mirno uživanje imovine i u slučaju kada aktivnosti države ne idu toliko daleko da vlasnika liše svojine na određenom zemljištu koje čini njegovu imovinu. Da li je vlasniku u takvom slučaju povređeno pravo na mirno uživanje imovine i da li mu za to pripada naknada i u kom obimu i visini procenjuje se u zavisnosti od okolnosti svakog konkretnog slučaja. Pri tom je naročito od značaja utvrđenje činjenica na koji način je vlasnik imovinu koristio do donošenja planskog akta i u kojoj meri i na koji način je uskraćen ili ograničen u načinu korišćenja. Ove činjenice, kao i visinu naknade zbog eventualnog ograničenja prava na mirno uživanje imovine dokazuju tužilje u skladu sa pravilom iz člana 231. stav 1. ZPP. Nižestepeni sudovi su načinom na koji su presudili u ovom sporu izvršili eksproprijaciju nepokretnosti u svojini tužilja, preuzevši na sebe nadležnost Vlade Republike Srbije da utvrdi javni interes za eksproprijaciju i organa uprave da odluče o eksproprijaciji, propuštajući da utvrde prethodno navedene bitne činjenice. Iz navedenih razloga obe nižestepene presude su morale biti ukinute i predmet vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje. Odluka o troškovima je ukinuta jer zavisi od konačnog ishoda ovog spora.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će radi pravilne primene materijalnog prava upotpuniti činjenično stanje, tako što će utvrditi na koji način su predmetne parcele korišćene do donošenja planskog akta, a i nakon toga, te na koji način su tužilje onemogućene da predmetne parcele koriste, odnosno na koji način su onemogućene ili im je smanjena mogućnost raspolaganja imovinom, isključivo iz razloga što je ista u obuhvatu donetog planskog akta zbog čega eventualno trpe štetu u određenom obimu i visini.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković