.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev 9685/2022
24.11.2022. godina
Beograd
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Marine Milanović, predsednika veća, Jelice Bojanić Kerkez i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužioca AA iz sela ... kod ..., Republika ..., koga zastupa Goran Živković, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije – Ministarstva odbrane, koju zastupa Vojno pravobranilaštvo iz Beograda, radi naknade materijalne štete, odlučujući o reviziji tužene izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 1942/18 od 03.12.2018. godine, u sednici veća održanoj dana 24.11.2022. godine, doneo je
R E Š E NJ E
UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 1942/18 od 03.12.2018. godine u drugom, četvrtom, petom i šestom stavu izreke i predmet vraća tom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tužioca.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P 5816/14 od 18.12.2017. godine, prvim stavom izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da sud obaveže tuženu da tužiocu na ime materijalne štete po osnovu isplaćene zarade za period od 26.04.1992. godine zaključno sa oktobrom 2017. godine isplati pojedinačno označene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od njihove dospelosti do isplate. Drugim stavom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da sud obaveže tuženu da tužiocu ubuduće na ime mesečne rente plaća iznos od 79.277,38 dinara počev od 01.11.2017. godine sa dospećem 01. u mesecu za prethodni mesec i sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti pojedinačnih mesečnih iznosa rente do isplate, sve dok za to budu postojali zakonski uslovi ili dok odlukom suda visina rente ne bude izmenjena, s tim što će zaostale a neisiplaćene iznose rente isplatiti odjednom. Trećim stavom izreke obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 90.000,00 dinara.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 1942/18 od 03.12.2018. godine, prvim stavom izreke, ukinuta je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P 5816/14 od 18.12.2017. godine. Drugim stavom izreke delimično je usvojen tužbeni zahtev, pa je obavezana tužena da tužiocu na ime naknade materijalne štete po osnovu isplaćene zarade za period od februara 2002. godine zaključno sa oktobrom 2017. godine isplati pojedinačno označene iznose sa zakonskom zateznom kamatom od njihove mesečne dospelosti do isplate. Trećim stavom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da sud obaveže tuženu da tužiocu na ime naknade materijalne štete po osnovu izgubljene zarade za period od 26.04.1992. godine zaključno sa januarom 2002. godine isplati pojedinačno označene iznose sa zakonskom zateznom kamatom od njihove mesečne dospelosti do isplate. Četvrtim stavom izreke usvojen je tužbeni zahtev, pa je obavezana tužena da tužiocu na ime mesečnog iznosa rente plaća iznos od 79.277,38 dinara počev od 01.11.2017. godine, pa ubuduće, svakog prvog u mesecu za prethodni mesec dok za to budu postojali zakonski uslovi ili dok odlukom suda visina rente ne bude izmenjena, s tim što je dospele a neisplaćene iznose dužna platiti odjednom, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti pojedinačnih mesečnih rata do isplate. Petim stavom izreke obavezana je tužena da na ime troškova prvostepenog postupka tužiocu isplati iznos od 1.587.887,28 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 18.12.2017. godine, kao dana donošenja prvostepene odluke do isplate. Šestim stavom izreke obavezana je tužena da na ime troškova drugostepenog postupka tužiocu isplati iznos od 283.442,84 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 03.12.2018. godine, kao dana donošenja drugostepene odluke, do isplate.
Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu tužena je blagovremeno izjavila reviziju, ukazujući na pogrešnu primenu materijalnog prava.
Tužilac je dostavio svoj odgovor na reviziju tužene.
Razmatrajući izjavljenu reviziju shodno članu 403. stav 2. tačka 2. u vezi sa članom 408. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/18...18/20), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na bitne povrede odredaba parničnog postupka koje bi revizijski razlog bile u smislu člana 407. stav 1. tačka 2. i 3. ZPP.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je po odsluženju vojnog roka, kao mobilisani pripadnik JNA prilikom napada paravojnih formacija na položaje JNA na području Bosanskog Broda ranjen dana 26.04.1992. ogdine. Usled zadobijene povrede tužiocu je amputiran treći prst levog stopala . Pravosnažnom presudom Drugog opštinskog suda u Beogradu P 2692/97 od 29.12.1998. godine tužena je obavezana da tužiocu naknadi nematerijalnu štetu. Kao pripadnik Vojske Republike Srpske tužilac je ranjen još dva puta, dana 08.09.1992. godine i dana 11.06.1995. godine, ali posledice tih ranjavanja nisu predmet ovog postupka. Zbog povrede zadobijenih tokom navedenih ratnih dejstava tužiocu je priznato svojstvo ratnog vojnog invalida sedme kategorije sa 50% vojnog invaliditeta po kom osnovu prima invalidninu. Tužilac je rođen 1970. godine i po završetku trogodišnje građevinske-geodetske škole 1988. godine stekao je zvanje keramičara – podopolagača, a na birou za nezaposlene prijavljen je od 21.01.2002. godine. Komisijskim veštačenjem sudskih veštaka medicine rada doktora Trifka Brenja, specijaliste neuropsihijatrije doktora Zorana Đurića i specijaliste ORL doktorke Dragoslave Andrejić, utvrđeno je da je kod tužioca usled amputacije trećeg prsta levog stopala došlo do umanjenja radne sposobnosti od 30%. Statički gledano, stopalo se prilikom stajanja i laganog hodanja oslanja na petu, jastuče palca i malog prsta, a dinamika radnih aktivnosti, posebno za zanimanje za koje se tužilac osposobio, zahteva angažovanje skoro svih delova stopala, jer čučanje, klečanje, savijanje skločnog zgloba i stopala angažuje njihovu punu snagu i pokretljivost. Osim navedenog deficita, tužilac boluje od PTSP, što njegovu radnu sposobnost umanjuje zbog odsustva koncentracije i nemogućnosti da kontinuirano posao obavlja tokom osmočasovnog radnog vremena. Sa stanovišta specijalista ORL nema umanjenja radne sposobnosti.
Ekonomsko-finansijskim veštačenjem visina izgubljene zarade i rente zanimanje keramičara, utvrđena je na osnovu prosečne zarade tri uporedna radnika iste struke, zaposlena u preduzeću „BB“ u ... . Tužilac nije primao naknadu za nezaposlene niti je koristnik prava kod Fonda PIO Republike Srpske. Nalaz veštaka medicine rada, koji je ocenio da kod tužioca zbog povrede nastale dana 26.04.1992. godine nema umanjenja radne sposobnosti, drugostepeni sud nije prihvatio, sa obrazloženjem da je zbog složenosti nastale povrede veštačenje povereno komisiji sudskih veštaka čiji je nalaz prihvaćen kao relevantan.
Po oceni neosnovanosti prigovora zastarelosti potraživanja traženog tužbom podnetom dana 26.02.2007. godine, imajući u vidu petnaestogodišnji rok zastarelosti krivičnog gonjenja izvršioca krvičnog dela oružane pobune iz člana 124. KZ SRJ, drugostepeni sud je saglasno članu 173. i članu 174. ZOO ocenio da je tužena objektivno odgovorna za štetu koju je tužilac pretrpeo kao pripadnik JNA i koju će trpeti i ubuduće, te je shodno članu 195. ZOO tužbeni zahtev od februara 2002. godine usvojio u visini utvrđenoj nalazom veštaka ekonomsko-finansijske struke. Delimično odbijanje tužbenog zahteva za period od 26.04.1992. godine zaključno sa januarom 2002. godine drugostepeni sud je obrazložio okolnošću da se posle potpisivanja Dejtonskog sporazuma dana 14.12.1995. godine tužilac na biro za nezaposlene prvi put prijavio dana 21.01.2002. godine, od kada formalno traži posao, pa mu i izgubljena zarada pripada od februara 2002. godine. Shodno članu 277. stav 1. ZOO, na dospele a neisplaćene iznose izgubljene zarade tužiocu je zakonska zatezna kamata dosuđena od njihove mesečne dospelosti do isplate.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, revizijom tužene se osnovano ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, iz kog razloga je od strane drugostepenog suda činjenično stanje pogrešno i nepotpuno utvrđeno, a zbog čega je shodno članu 416. stav 3. ZPP pobijana presuda ukinuta u usvajajućem delu tužbenog zahteva.
Dokazima izvedenim tokom postupka drugostepeni sud je utvrdio da je tužiočeva radna sposobnost umanjena 30% sa stanovišta nalaza specijaliste medicine rada i neuropsihijatra, a visina izgubljene zarade i rente od 100% mesečnih primanja keramičara, utvrđena je ekonomsko-finansijskim veštačenjem.
Radna sposobnost je sposobnost pojedinca za obavljanje poslova koji se na tržištu rada mogu valorizovati ili sposobnost organizma da u toku rada održi unutrašnju fiziološku ravnotežu i da po prestanku rada u optimalnom vremenu u potpunosti uspostavi balans narušen osmočasovnim radnim angažovanjem.
Tužilac se završetkom trogodišnje građevinsko-geodetske škole osposobio za zanimanje keramičara-podopolagača. Zbog odlaska na odsluženje redovnog vojnog roka, mobilizacije koja je odmah posle toga usledila, te ranjavanja dana 26.04.1992. godine, tužilac se tim zanimanjem nikada nije bavio.
Prilikom donošenja svoje odluke drugostepeni sud je visinu istaknutog tužbenog zahteva delimično usvojio za period od prijavljivanja na biro za nezaposlene, odnosno od feburara 2002. godine, pa ubuduće, zaključujući da tužiocu pripada celokupni iznos izgubljene zarade keramičara, utvrđene prema nalazu veštaka zasnovanog na podacima Preduzeća „BB“ iz ... za tri uporedna radnika iste struke. Drugostepeni sud je svoju odluku zapravo zasnovao na oceni umanjene profesionalne radne sposobnosti tužioca, koja podrazumeva sposobnost pojedinca za obavljanje poslova u oblasti usko profesionalnog opredeljenja vezanog za stručnu osposobljenost i školsku spremu. Prema nalazu komisije veštaka tužiočeva radna sposobnost je umanjena i prema datom mišljenju, zbog posledica amputiranja trećeg prsta leve noge i PTSP, on nije u mogućnosti da posao keramičara, fizički zahtevan (klečanje, čučanje, savijanje skočnog zgloba) koncentrisano u kontinuitetu obavlja tokom osam sati rada. Međutim, preostala radna sposobnost tužioca nije cenjena od strane komisije veštaka niti ju je drugostepeni sud razmotrio sa stanovišta manje zahtevnih zanimanja, koja bi, uz niži intenzitet fizičkog i psihičkog naprezanja, tužilac bio u mogućnosti da obavlja od februara 2002. godine, kada je formalno počeo da traži posao, što ne bi činio da je potpuno radno nesposoban za bilo koji posao na tržištu rada.
Naknada štete zbog smanjenja radne sposobnosti ne dosuđuje se na bazi utvrđenog procenta umanjenja radne sposobnosti kao posledica povređivanja već na bazi postojanja stvarne štete u vidu negativne razlike u dohotku koji bi, u konkretnom slučaju, tužilac ostvarivao baveći se zanimanjem keramičara – podopolagača i zanimanjem koje je sa postojećom radnom sposobnošću u mogućnosti da obavlja, a što prilikom donošenja revizijom pobijane presude nije cenjeno.
Saglasno datoj pravnoj argumentaciji, drugostepeni sud će prilikom ponovnog odlučivanja primenu člana 195. ZOO, koji reguliše odgovornost štetnika za naknadu materijalne štete u visini izgubljene zarade i rente, razmotriti ne samo sa stanovišta umanjenja radne sposobnosti za obavljanje profesionalne delatnosti keramičara, kojim zbog posledica ranjavanja prema nalazu Komisije veštaka tužilac nije u mogućnosti da se bavi, već sa stanovišta tužiočeve preostale radne sposobnosti za obavljanje drugih, manje zahtevnih poslove, koje bi bio sposoban da radi u periodu tokom koga je kao lice bez zaposlenja, bio prijavljen na birou za nezaposlene. U zavisnosti od tako utvrđenog činjeničnog stanja drugostepeni sud će oceniti osnov i visinu spornog novčanog potraživanja imajući u vidu eventualno postojeće razlike mesečne zarade između zanimanja keramičara i zanimanja koje je prema preostaloj radnoj sposobnosti tužilac u mogućnosti da obavlja u spornom periodu. Kada postupajući po primedbama iz ovog rešenja činjenično stanje pravilno i potpuno utvrdi, drugostepeni sud će pravilnom primenom materijalnog prava odlučiti o žalbi tužioca.
Odluka o troškovima parničnog postupka ukinuta je shodno članu 165. stav 3. ZPP, jer zavisi od konačnog ishoda spora.
Predsednik veća-sudija
Marina Milanović, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
