Odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 ... 18/20), propisano je da je revizija izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija).

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u konkretnom slučaju su ispunjeni uslovi propisani odredbom člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku za odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca jer je potrebno ujednačavanje sudske prakse o pravu vlasnika na naknadu za zemljište koje nije privedeno nameni iako je planskim aktom namenjeno za javnu površinu.

Iz tih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u stavu prvom izreke doneo primenom odredbe člana 404. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, premenom odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je vlasnik parcele broj .../... koja je po kulturi upisana kao njiva 3 klase, a po vrsti zemljišta ostalo građevinsko zemljište u privatnoj svojini površine 4 ara 71 m2, upisano u list nepokretnosti broj ... K.O. ..., sa 1/1 udela. Planom greneralne regulacije prostora mešovite namene zapadno od Subotičkog bulevara i severno od Bulevara Vojvode Stepe u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 15/12 ... 39/18) i prema Planu detaljne regulacije područja stanovanja „Sajlovo“ u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 27/07), predmetna parcela nalazi se u zoni porodičnog stanovanja a njena namena je za javnu površinu – ulicu, zbog čega na njoj nije dozvoljena izgradnja. Predmetna parcela nije privedena javnoj nameni koja je predviđena navedenim planskim aktima, već istu u pretežnom delu čini zelena površina 92,78%, a u manjem delu tucanički kolovoz – 7,22%, koji ne predstavlja deo putne mreže Novog Sada niti javnu saobraćajnicu, već isti služi za prilaz parcelama .../..., .../... i .../...), a u skladu sa pravom prolaza koje je na parceli .../... definisano u G listu nepokretnosti.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su tužbeni zahtev tužioca odbili jer on nije deposediran niti je predmetna parcela privedena nameni u kom slučaju bi se radilo o faktičkoj eksproprijaciji, pošto je u konkretnom slučaju utvrđeno da se predmetna parcela ne koristi kao javna saobraćajna površina već ona u pretežnom delu (92,78%) predstavlja zelenu površinu, a manjim delom kolovoz koji ne koristi neograničeni krug lica, već, na osnovu konstituisane službenosti prolaza, služi za prilaz parceli broj .../..., pa nije dovedeno u pitanje tužiočevo mirno uživanje njegove imovine.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, nižestepeni sudovi su pogrešno primeni materijalno pravo a zbog toga je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije, propisano je da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1.), a da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona i da je učinjeno uz naknadu, koja ne može biti niža od tržišne (stav 2.).

Dakle, dozvoljeno oduzimanje prava svojine koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona; da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Odredbom člana 2. stav 1. tačka 6. Zakona o planiranju i izgradnji („Službeni glasnik RS“ br. 72/09), propisano je da je površina javne namene prostor određen planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju javnih objekata ili javnih površina za koje se utvrđuje opšti interes u skladu sa posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i drugo).

Zakon o javnoj svojini („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011 ... 95/18), u odredbi člana 10. stav 2. propisuje da se dobrima u opštoj upotrebi i javnoj svojini smatraju one stvari koje su zbog svoje prirode namenjene korišćenju svih i koje su, kao takve određene zakonom (javni putevi, javne pruge, most i tunel na javnom putu, pruzi ili ulici, ulice, trgovi, javni parkovi, granični prelazi i td.). U smislu odredbe člana 7. istog člana zakona, dobra u opštoj upotrebi su u svojini Republike Srbije, izuzev puteva drugog reda koji su u svojini Autonomne pokrajine na čijoj se teritoriji nalaze, kao i izuzev nekategorisanih puteva, opštinskih puteva i ulica koje nisu deo autoputa ili državnog puta prvog i drugog reda i trgova, javnih površina, koje su u svojini jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalaze.

U konkretnom slučaju, predmetna parcela u vlasništvu tužioca je planskim aktima i to Planom generalne regulacije prostora mešovite namene zapadno od Subotičkog bulevara i severno od Bulevara Vojvode Stepe u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 15/12) i prema Planu detaljne regulacije područja stanovanja „Sajlovo“ u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj 27/07), namenjena za javnu površinu – ulicu, pa na njoj nije dozvoljena izgradnja. Tuženi je bio dužan da predmetno zemljište ekspropriše od tužioca, radi privođenja njegovoj nameni predviđenoj planskim aktima i da tužiocu isplati odgovarajuću naknadu u upravnom postupku, a nije tako postupio. Tužilac ne može da trpi štetne posledice zbog toga što nadležni organ tuženog nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o izuzimanju zemljišta iz njegovog poseda, koje bi bilo osnov za isplatu naknade za oduzeto zemljište. Donošenjem planskih akata, tužiocu je, iako nije lišen svoje imovine, umanjena mogućnost njenog uživanja jer na predmetnoj parceli nije dozvoljena izgradnja pošto je planirana za javnu površinu – ulicu. Na taj način je došlo do mešanja u pravo tužioca na imovinu, zbog smanjene mogućnosti raspolaganja imovinom tokom dugog vremenskog perioda, usled neprivođenja zemljišta nameni (12 godina), a što za posledicu ima nesigurnost tužioca u pogledu sudbine njegove imovine zbog čega on trpi prekomeran teret, suprotno članu 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, jer nije postignuta pravična ravnoteža između zahteva opšteg interesa i zaštite prava na mirno uživanje imovine a zbog nesigurnosti položaja tužioca i nepostojanja delotvornog pravnog sredstva, slično kao u slučajevima Evropskog suda za ljudska prava Matos e Silva lda i drugi protiv Portugalije i Elija S.r.L, protiv Italije (presude od 19.09.1996. godine i 02.08.2001. godine, kada nije došlo do de fasto eksproprijacije i lišavanja podnosilaca njihove imovine)). U ovoj situaciji, tuženi je u mogućnosti da sprovede eksproprijaciju kad god to smatra svrsishodnim, usled čega pravo svojine tužioca postaje nesigurno, a što predstavlja povredu njegovog prava na mirno uživanje imovine iz člana 1. Protokola 1. uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, zbog dugog vremenskog perioda neprivođenja zemljišta nameni i pored postojanja planskog akta. Zbog pogrešne primene materijalnog prava nije utvrđeno koliko iznosi tržišna naknada koja tužiocu pripada na ime povrede njegovog prava na imovinu.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je ukinuo nižestepene odluke a ukinuta je i odluka o troškovima parničnog postupka jer zavisi od njegovog ishoda, na osnovu odredbe člana 163. stav 4. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku potrebno je da prvostepeni sud, postupajući po primedbama iz ovog rešenja, činjenično stanje u potpunosti i pravilno utvrdi kako bi imao mogućnost da potom, pravilnom primenom materijalnog prava, donese novu odluku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni kasacioni sud je odluku kao u izreci doneo primenom odredbe člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić