U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Dragane Mirosavljević i Zorana Hadžića, članova veća, u parnici tužioca – protivtuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Milan Miljuš, advokat iz ..., protiv tužene – protivtužilje BB iz ..., čiji je punomoćnik Gordana Radinović, advokat iz ..., radi utvrđenja po tužbi i isplate po protivtužbi, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2076/22 od 24.11.2022. godine, u sednici održanoj 12.12.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2076/22 od 24.11.2022. godine u stavu prvom izreke u delu odluke o eventualnom tužbenom zahtevu i troškovima postupka tako što se ODBIJA, kao neosnovana, žalba tužene i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 13967/2020 od 16.03.2022. godine u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke (eventualni tužbeni zahtev) i stavu šestom izreke (troškovi parničnog postupka), kao i u stavu drugom izreke tako što se odbija zahtev tužene za naknadu troškova žalbenog postupka.

OBAVEZUJE SE tužena da tužiocu naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 217.500,00 dinara u roku od 15 dana od dana prijema pismenog otpravka odluke.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P 13967/2020 od 16.03.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijen je primarni tužbeni zahtev da se utvrdi da je tužilac stekao svojinu održajem na realnom delu u površini od 764 m2 na parceli broj .., gradsko građevinsko zemljište, k.o. Petrovaradin, list nepokretnosti broj .., koji je deo opisan u nalazu i mišljenju od juna 2021. godine sačinjenom od Zorana Popovića spec.struk.inž. geodezije u površini i u merama navedenim u ovom stavu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca od 764/1673 dela na parceli broj .., kao i da je tužena dužna da prizna i trpi upis u nadležnom katastru tužioca kao vlasnika na realnom delu u površini od 764 m2 na parceli broj .. gradsko građevinsko zemljište, k.o. Petrovaradin, list nepokretnosti broj .., koji je deo opisan u nalazu i mišljenju od juna 2021. godine sačinjenom od Zorana Popovića spec.struk.inž. geodezije u površini i merama označenim u ovom stavu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca od 764/1673 dela na parceli broj ... Stavom drugim, trećim i četvrtim izreke, usvojen je eventualni tužbeni zahtev i utvrđeno da je tužilac stekao svojinu na realnom delu parcele broj .. gradsko građevinsko zemljište, k.o. Petrovaradin, list nepokretnosti broj .. u površini od 464 m2, koji je deo opisan u dopuni nalaza i mišljenja od septembra 2021. godine sačinjenom od Zorana Popovića spec.struk.inž. geodezije u površini i merama navedenim u ovom stavu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca od 464/1673 dela na parceli broj ... Tužena je dužna da prizna i trpi upis u nadležnom katastru AA u realnom delu parcele broj .. k.o. Petrovaradin, površine 464 m2, gradsko građevinsko zemljište, list nepokretnosti broj .. u površini i merama navedenim u ovom stavu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca od 464/1673 dela na parceli broj ... Stavom petim izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev kojim je traženo da sud obaveže tužioca – protivtuženog AA da tuženoj – protivtužilji BB isplati na ime tržišne vrednosti građevinskog zemljišta površine 464 m2 na kat.parceli broj .. k.o. Petrovaradin, kao zemljišta za redovnu upotrebu na istočnom delu kat.parcele broj .. k.o. Petrovaradin, iznos od 2.320.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana pravnosnažnosti presude do konačne isplate. Stavom šestim izreke, obavezana je tužena – protivtužilja BB da tužiocu – protivtuženom AA naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 311.500,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2076/22 od 24.11.2022. godine, stavom prvim izreke, žalba tužene – protivtužilje je delimično usvojena i prvostepena presuda u delu odluke o eventualnom tužbenom zahtevu i troškovima postupka preinačena, tako što je eventualni tužbeni zahtev kojim je traženo da se utvrdi da je tužilac stekao svojinu na realnom delu parcele broj .. gradsko građevinsko zemljište, k.o. Petrovaradin, list nepokretnosti broj .., u površini od 464 m2, koji je deo opisan u dopuni nalaza i mišljenja od septembra 2021. godine sačinjenom od Zorana Popovića, spec.struk.inž. geodezije, u površini i merama navedenim u ovom stavu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca od 464/1673 dela na parceli broj .. i da se utvrdi da je tužena dužna priznati i trpeti upis u nadležnom katastru AA u realnom delu parcele broj .. k.o. Petrovaradin, površine 464 m2, gradsko građevinsko zemljište, list nepokretnosti broj .., u površini i merama navedenim u ovom stavu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca od 464/1673 dela na parceli broj .. odbijen i obavezana tužena da na ime troškova parničnog postupka isplati tužiocu iznos od 182.700,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate, dok je prvostepena presuda u preostalom pobijanom delu – delu odluke o protivtužbenom zahtevu (stav peti izreke) potvrđena, a žalba u tom delu odbijena. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženoj na ime troškova žalbenog postupka isplati iznos od 91.400,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i bitne povrede odredaba parničnog postupka.

Ispitujući pravilnost pobijane presude na osnovu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...10/23 – drugi zakon) Vrhovni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parcela broj .., vinograd ..., površine 33a 50m2, počev od 1960. godine, bila je upisana kao društvena svojina, a kao nosilac prava korišćenja u ½ dela navedene parcele bio je upisan VV, otac tužene, na osnovu kupoprodajnog ugovora od 14.12.1966. godine. VV je preminuo 2004. godine, a njega su nasledile supruga GG i kći BB. Nakon izvršene parcelacije i razvrgnuća imovinske zajednice, te postupka izlaganja podataka o nepokretnostima i utvrđivanju prava, tereta i ograničenja na nepokretnostima upisanim u privremenom listu nepokretnosti broj .. k.o. Petrovaradin, te nakon što je tužena rešenjem o nasleđivanju od 07.07.2017. godine oglašena za naslednika svoje majke GG (koja je preminula ...2015. godine) sada je u listu nepokretnosti .. k.o. Petrovaradin upisano pravo svojine u korist tužene BB sa delom poseda 1/1 na nepokretnostima označenim u A listu nepokretnosti i to: kat.parceli .., zemljište pod zgradom objektom površine 57m2, zemljište pod zgradom – objektom površine 48m2, zemljište pod zgradom objektom površine 4m2 i vinogradom 2, klase površine 1664m2, kao i upis držaoca u korist BB sa delom poseda 1/1 na nepokretnostima označenim u B1 listu. Otac tužioca DD, je kao kupac zaključio 07.03.2000. godine kupoprodajni ugovor sa sada pokojnim ĐĐ, kao prodavcem, od kada se nalazio u posedu kupljene nepokretnosti, a to je kuća za odmor. Prodavac ĐĐ je kupio predmetnu nepokretnost od EE po kupoprodajnom ugovoru zaključenom dana 01.05.1990. godine, a EE je kupio nepokretnost od ŽŽ po kupoprodajnom ugovoru od 10.04.1989. godine. Na mestu kuće za odmor i oporavak otac tužioca je sagradio novu kuću, bez građevinske dozvole. Kuća je kompletno završena 2002. godine i tužiočevi roditelji su se te godine uselili u kuću, a 2003. godine otac tužioca je nadležnom organu podneo prijavu za legalizaciju objekta. Pravni prethodnik tužioca DD je bio u nesmetanoj državini predmetnog zemljišta počev od dana kada je stupio u posed dana 08.03.2000. godine pa sve do svoje smrti 2011. godine kada je na plac došao punomoćnik tužene i tražio predaju u posed. DD je preminuo ...2011. godine, a na njegovoj zaostavštini oglašen je tužilac, koji je od očeve smrti sam u državini predmetne nepokretnosti. Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu od 28.11.2019. godine, koja je u tom delu potvrđena presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 726/2020 od 07.07.2020. godine, utvrđeno je da je tužilac po osnovu gradnje vlasnik stambene zgrada na parceli broj .. k.o. Petrovaradin, te da je tužena dužna trpeti upis u javnim knjigama tužioca kao vlasnika zgrade kada se za to steknu zakonski uslovi. Tužilac je u posedu površine od 7a 64m2 parcele .. k.o. Petrovaradin, što se može iskazati udelom od 764/1673. Površina za redovnu upotrebu objekta tužioca na parceli .. iznosi 464m2 sa bližim pozicijama utvrđenim na osnovu nalaza veštaka. Preostali deo parcele .. k.o. Petrovaradin u zapadnom delu koji ne predstavlja zemljište za redovnu upotrebu objekta broj 2 može predstavljati samo katastarsku parcelu, s tim da takva parcela ne bi imala izlaz na javnu površinu. Tržišna vrednost parcele .. površine 16a 73m2 iznosi 5.000,00 dinara/m2 ili 8.365.000,00 dinara, dok tržišna vrednost površine od 464m2 ove parcele iznosi 2.320.000,00 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio osnovni, a usvojio eventualni tužbeni zahtev primenom pravila o građenju na tuđem zemljištu u smislu odredbe člana 24. stav 1. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, imajući u vidu da tužilac, odnosno njegov pravni prethodnik, nije znao niti mogao znati da gradi na tuđem zemljištu, s tim što mu se to pravo može priznati samo na zemljištu na kome je izgrađen građevinski objekat i na zemljištu koje je neophodno za redovnu upotrebu tog građevinskog objekta. Stoga je utvrdio da je tužilac stekao svojinu na realnom delu parcele .. u merama i granicama navedenim u eventualnom tužbenom zahtevu, a što odgovara upisu suvlasničkog dela tužioca 464/1673 dela parcele broj ... . Protivtužbeni zahtev je odbio nalazeći da je protivtužba podneta po proteku roka iz člana 24. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu u delu odluke o eventualnom tužbenom zahtevu tako što je odbio tužbeni zahtev primenom odredaba Zakona o planiranju i izgradnji i Zakona o ozakonjenju objekata navedenim u odluci nalazeći da zemljište za redovnu upotrebu građevinskog objekta nije stvar u smislu građanskog prava jer je neodvojivi deo objekta i same katastarske parcele na kojoj je objekat izgrađen, zbog čega samostalno ni ne može biti objekat stvarnog prava, već samo katastarska parcela kao osnovna zemljišna jedinica. Kako tužilac traži priznavanje sudskom odlukom subjektivnog građanskog prava koje u smislu člana 1. ZPP ne može biti predmet deklaratorne sudske zaštite tražene sadržine, već organ jedinice lokalne samouprave nadležan za imovinskopravne odnose povodom zemljišta za redovnu upotrebu po pravilima opšteg upravnog prava donosi rešenje o određivanju zemljišta za redovnu upotrebu i rešenje o utvrđivanju zemljišta za redovnu upotrebu.

Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pogrešno primenio materijalno pravo.

Zakonom o osnovama svojinskopravnih odnosa propisano je da se pravo svojine stiče po samom zakonu, na osnovu pravnog posla i nasleđivanjem (član 20. stav 1.); da lice koje od svog materijala, svojim radom izradi novu stvar stiče pravo svojine na tu stvar (član 22. stav 1.). lice koje može izgraditi zgradu ili drugu građevinu (građevinski objekat) na zemljištu na koje drugi ima pravo svojine (graditelj), stiče pravo svojine i na zemljištu na kome je izgrađen građevinski objekat, kao i na zemljištu koje je neophodno za redovnu upotrebu tog građevinskog objekta, ako nije znalo niti moglo znati da gradi na tuđem zemljištu, a vlasnik zemljišta je znao za izgradnju i nije se odmah usprotivio. Građenje na tuđem zemljištu regulisano je odredbama člana 22.-26. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa zavisno od savesnosti, nesavesnosti, vrednosti, protivljenja gradnji i slično.

Kod utvrđenog činjeničnog stanja Vrhovni sud prihvata pravni stav prvostepenog suda da tužilac ima pravo svojine na zemljištu za redovnu upotrebu objekta koji je pravni prethodnik tužioca sagradio na parceli .. k.o. Petrovaradin u površini od 464m2, u merama i granicama navedenim u dopuni nalaza i mišljenja od septembra 2021. godine sačinjenom od Zorana Popovića, spec.struk.inž. geodezije, u odnosu na tuženu koja je rešenjem RGZ SKN Novi Sad od 25.07.2017. godine upisana kao vlasnik parcele sa delom poseda od 1/1. Kako je tužena vlasnik zemljišta na kome je navedeni objekat izgrađen i na kome se nalazi, ona je legitimisana da trpi utvđenje prava svojine u korist tužioca.

Iz iznetih razloga preinačena je drugostepena presuda i potvrđena prvostepena presuda u odnosu na eventualni tužbeni zahtev.

Zahtev tužioca za naknadu troškova postupka po reviziji je usvojen primenom odredbe člana 154. ZPP u vezi odredbe člana 164. ZPP, pa su tužiocu priznati troškovi za sastav revizije u iznosu od 22.500,00 dinara i po 97.500,00 dinara na ime takse na reviziju i odluku po reviziji.

Predsednik veća – sudija

Dobrila Strajina s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković