U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Predraga Trifunovića, predsednika veća, Jelene Borovac i Zvezdane Lutovac, članova veća, u parnici tužilje Republike Srbije – Ministarstvo odbrane, Vojno građevinski centar „Beograd“, koju zastupa Direkcija za imovinskopravne poslove, Beograd, protiv tuženih AA iz ...-..., čiji je punomoćnik Ljiljana Božić, advokat u ... i tužene Stambene zgrade u ulici ... broj ... u ..., koga zastupa predsednik skupštine zgrade BB, a čiji je punomoćnik Marija Novaković, advokat u ..., radi utvrđenja ništavosti ugovora, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu broj Gž 1366/11 od 26.09.2012. godine, postupajući po odluci Ustavnog suda broj Už 3760/2013 od 13.09.2016. godine, u sednici veća održanoj 08.02.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog AA izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu broj Gž 1366/11 od 26.09.2012. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu broj P 7987/10 od 09.12.2010. godine je odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se utvrdi da je ništav ugovor o uređivanju međusobnih odnosa prilikom pretvaranja zajedničkih prostorija u prizemlju stambene zgrade u stambeni prostor zaključen između tuženih, overen kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu pod brojem Ov .../... od 22.05.2001. godine (stav 1.). Drugim stavom izreke je tužilac obavezan da tuženom AA naknadi parnične troškove od 350.000,00 dinara i tuženoj Stambenoj zgradi iznos od 411.250,00 dinara.

Apelacioni sud u Beogradu je presudom broj Gž 1366/11 od 26.09.2012. godine preinačio naznačenu presudu višeg suda u prvom stavu izreke tako što je usvojio tužbeni zahtev tužilje i utvrdio da je ništav ugovor o uređivanju međusobnih odnosa prilikom pretvaranja zajedničkih prostorija u prizemlju zgrade u stambeni prostor koji je zaključen između skupštine zgrade u ulici ... broj ... u ... i AA iz ..., a overen kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu pod brojem Ov .../... dana 22.05.2001. godine. Preinačeno je rešenje o troškovima postupka tako što su tuženi obavezani da tužilji na ime naknade troškova parničnog postupka solidarno isplati iznos od 130.937,50 dinara, a tuženi AA se obavezuje da tužilji (pogrešno napisano tuženoj) isplati još i iznos od 391.937,50 dinara u roku od 15 dana.

Protiv pravnosnažne presude apelacionog suda tuženi AA je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je rešenjem broj Rev 37/2013 od 23.01.2013. godine odbacio reviziju tuženog AA kao nedozvoljenu.

Ustavni sud Republike Srbije je odlukom broj Už 3760/2013 od 07.07.2016. godine usvojio ustavnu žalbu AA i utvrdio da je rešenjem Vrhovnog kasacionog suda broj Rev 37/13 od 23.01.2013. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje zajemčeno članom 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, dok se u preostalom delu ustavna žalba odbacuje. Poništeno je rešenje Vrhovnog kasacionog suda broj Rev 37/13 od 23.01.2013. godine i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu broj Gž 1366/11 od 26.09.2012. godine.

Odlučujući ponovo o reviziji tuženog AA na osnovu člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 125/04, 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ br. 72/11 i 55/14) Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tuženog nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 362. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Nema bitne povrede postupka iz tačke 12. navedenog člana, na koju se revident poziva jer izreka presude nije u suprotnosti sa njenim razlozima, a dato obrazloženje je jasno i neprotivrečno.

Iz utvrđenih činjenica proizilazi da je zgrada u ulici ... broj ... u ... bila vlasništvo države SFRJ, odnosno pravnog prethodnika tužilje. Rešenjem Organa za stambene i garnizonske poslove Vojne pošte ... od 26.09.1991. godine tuženom AA je kao vojnom licu dodeljena prostorija tada kućnog saveta (bivši dečiji vrtić) i data mu je na korišćenje kao službeni stan. Na osnovu tog rešenja tuženi AA je kao zakupac 07.10.1992. godine zaključio ugovor o zakupu prostorije za privremeni smeštaj sa Vojno građevinskom direkcijom „Beograd“, kao zakupodavcem. U ugovoru je navedeno da je zakupodavac predao u zakup prostorije tuženom AA koja ja adaptirana prostorija kućnog saveta. U navedenoj stambenoj zgradi je u periodu od 01.07.1992. godine do 01.07.1996. godine, od ukupno 24 stana otkupljen 21 stan.

Tuženom AA je rešenjem Vojne pošte ... Beograd od 14.02.2000. godine odobrena vanredna dodela stambenog zajma za pribavljanje stana u garnizonu ... i ugovorom o stambenom zajmu koji je tuženi AA kao korisnik zajma zaključio sa „VV“ ..., kao davaocem zajma, predviđeno je da banka isplaćuje stambeni zajam ovde tuženom za kupovinu stana u ... u ... ulici broj .../.../... sa rokom vraćanja od 40 godina, te da se zajam isplaćuje na osnovu rešenja Vojne pošte ... Beograd o dodeli stambenog zajma od 14.02.2000. godine. Istog meseca, 28.02.2000. godine tuženi AA je kao investitor sa tuženom Skupštinom zgrade zaključio ugovor o uređivanju međusobnih odnosa prilikom pretvaranja zajedničkih prostorija u prizemlju zgrade u stambeni prostor. Ugovor je overen pred Četvrtim opštinskim sudom u Beogradu pod brojem Ov .../... od 22.05.2001. godine i njime je predviđeno da je predmet ugovora uređivanje međusobnih odnosa, odnosno prava i obaveza po realizaciji odluke Skupštine zgrade i odluke vlasnika stanova u navedenoj zgradi o davanju prava na pretvaranje zajedničkih prostorija u prizemlju zgrade (površine oko 74 m2) u stambeni prostor tuženom AA kao investitoru. Pravnosnažnom presudom Četvrtog opštinskog suda u Beogradu broj P 729/06 od 15.11.2006. godine je odbijen tužbeni zahtev tužene Stambene zgrade da se utvrdi da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo ugovor o uređenju međusobnih odnosa prilikom pretvaranja zajedničke prostorije u stambeni prostor zaključen između tuženih.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je našao da predmetni ugovor nije u suprotnosti sa odredbama člana 2. stav 1. tačka 16. i člana 27. Zakona o izgradnji objekata, te da zbog toga nije osnovan tužbeni zahtev tužioca da se utvrdi da je predmetni ugovor apsolutno ništav, pa je tužbeni zahtev odbio.

Apelacioni sud je ocenio da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo i izneo je drugačije pravno stanovište. Naveo je da je pogrešan zaključak prvostepenog suda da je predmetnim ugovorom od 28.02.2000. godine tuženom AA data na korišćenje zajednička prostorija jer se u to vreme više nije radilo o zajedničkoj prostoriji, već o stambenoj jedinici, odnosno stanu čiji je vlasnik tužilja. Ovo zato što je predmetna prostorija tokom 1991. godine adaptirana u stambeni prostor od strane pravnog prethodnika tužilje kao vlasnika zgrade, a zatim kao službeni stan dat na korišćenje tuženom AA, vojnom licu na službi kod tužilje (rešenjem od 26.09.1991. godine), na osnovu kojeg je zaključen i ugovor o zakupu.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je zaključak apelacionog suda pravilan.

Zakonom o sredstvima i finansiranju Jugoslovenske narodne armije („Službeni list SFRJ“ broj 53/1984 i 57/1989) je propisano da stambeni fond JNA čine stambene zgrade, stanovi kao posebni delovi zgrade, poslovne prostorije i garaže koje se nalaze u stambenim zgradama ili u sastavu stambenih zgrada u stambenom fondu JNA, kao i prateći objekti, instalacije i uređaji koji služe samo toj zgradi ili njenom delu, a koji su izgrađeni sredstvima JNA (član 45.).

Tužilja je bila vlasnik stambene zgrade (kao i stanova i zajedničkih prostorija i drugih delova zgrade) u kojoj se nalazi sporni stan koji je adaptacijom od zajedničkih prostorija pretvoren u stan tokom 1991. godine. Do tada su korisnici posebnih delova zgrade (stanova) imali samo pravo trajnog korišćenja zajedničkih prostorija jer ni oni nisu bili vlasnici stanova već nosioci stanarskih prava. Tek je u periodu od 1991. do 1993. godine usledio otkup stanova u stambenoj zgradi i izmenjena je vlasnička struktura samo stanova u zgradi.

Noveliranim članom 19. stav 2. Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa („Službeni list SRJ“ broj 29/1996) je predviđeno da vlasnici posebnih delova zgrade imaju pravo zajedničke nedeljive svojine na zajedničkim delovima zgrade i uređajima u zgradi. Međutim, u vreme stupanja na snagu ovog Zakona, vlasnici stanova u zgradi u ulici ... broj ... u ... nisu bili vlasnici predmetne prostorije, jer ona još od 1991. godine više nije bila zajednička prostorija zgrade. Tužilja je kao vlasnik zajedničke prostorije promenila njenu namenu adaptacijom u toku 1991. godine i pretvorila je u stan, tako da kasniji sopstvenici posebnih delova zgrade, odnosno stanova, više nisu mogli ni da steknu pravo zajedničke nedeljive svojine na predmetnoj prostoriji. Zato oni nisu mogli da 28.02.2000. godine sa tuženim AA zaključe sporni ugovor čije utvrđenje ništavosti tužilja traži u ovom postupku.

Članom 36. Zakona o nadziđivanju zgrada i pretvaranju zajedničkih prostorija u stanove (koji je važio u vreme pretvaranja i koji je prestao da važi na osnovu Zakona o prestanku važenja Zakona o nadziđivanju zgrada i pretvaranju zajedničkih prostorija u stanove Službeni glasnik RS broj 46/94) je bilo previđeno da na zgradama iz stambenog fonda Jugoslovenske narodne armije na kojima pravo raspolaganja u celini ili većim delom ima Savezni sekretarijat za narodnu odbranu, nadziđivanje i pretvaranje zajedničkih prostorija u stanove od starne investitora izvan Jugoslovenske narodne armije se može vršiti samo u slučaju kad nadziđivanje i pretvaranje nije predviđeno programom stambene izgradnje u Jugoslovenskoj narodnoj armiji.

Vrhovni kasacioni sud je našao da je pravilan zaključak drugostepenog suda da je tužena Stambena zgrada raspolagala pravom koje nije imala zato što je tužilja već izvršila pretvaranje zajedničkih prostorija u stan 1991. godine i dodelila ga kao zakupcu AA. Stanari u navedenoj zgradi više nisu imali na korišćenju ove zajedničke prostorije. Zato je ugovor koji su zaključili tuženi protivan prinudnim propisima i ništav na osnovu člana 103. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima jer je zaključen suprotno Zakonu o sredstvima i finansiranju Jugoslovenske narodne armije. Osim toga, nije bilo nužno da tuženi AA na ovaj način rešava stambeno pitanje, jer ga je već imao rešenim. Prvo, zaključenim ugovorom o zakupu, a potom vanrednom dodelom stambenog zajma za pribavljanje stana u Garnizonu ..., koji je realizovao ugovorom sa bankom za kupovinu stana u ... u ... ulici broj .../.../... sa rokom vraćanja od 40 godina, i to neposredno pre nego što je zaključen ovaj sporni ugovor.

Neprihvatljiva je revidentova tvrdnja da je pitanje ništavosti ugovora rešeno pravnosnažnom presudom Okružnog suda u Beogradu broj Gž 2180/07 od 30.05.2007. godine, kojom je odbijen tužbeni zahtev Stambene zgrade u ulici ... broj ... u ... protiv AA iz ... kojim je traženo utvrđenje ništavosti upravo ovog spornog ugovora od 22.05.2001. godine. Ovo zato što je u navedenoj parnici predmet utvrđenja bila pravilnost davanja saglasnosti vlasnika stanova u stambenoj zgradi za pretvaranje zajedničkih prostorija u stan. Činjenica što u toj parnici nije raspravljeno i pitanje da li je Stambena zgrada uopšte mogla da raspolaže sa zajedničkim prostorijama, nije smetnja da se u ovoj parnici po tužbi vlasnika tih prostorija rasprave druga sporna pitanja i utvrdi ništavost ugovora po drugom osnovu. Takođe, ne može se prihvati ni revidentova tvrdnja da tužilja nije bio vlasnik zajedničkih prostorija. Vlasništvo tužilje proizilazi iz samog Zakona o sredstvima i finansiranju Jugoslovenske narodne armije („Službeni list SFRJ“ broj 53/84 i 57/89).Tim zakonom je regulisano pitanje finansiranja izgradnje stambenih zgrada sa stanovima koji su davani vojnim i civilnim licima na službi u JNA na korišćenje kao nosiocima stanarskog prava, a država je bila vlasnik stambene zgrade, te zajedničkih prostorija i drugih zajedničkih delova stambene zgrade. Opšte je poznata činjenica da je tužilja radi zbrinjavanja porodice aktivnih vojnih lica i građanskih lica na službi u JNA koje su pod pritiskom i prisilom napustili mesta svojih prebivališta u bivšim republikama SFRJ, organizovala njihovo smeštanje u zajedničke prostorije mnogih stambenih zgrada kojih je bila vlasnik, (kao što je i ovaj konkretan slučaj) s tim što je tužilja propisala i sprovela proceduru. Kabinet Saveznog sekretarijata za narodnu odbranu je 18.09.1991. godine doneo naredbu da se što hitnije izuzmu i adaptiraju za stanovanje potreban broj zajedničkih prostorija u stambenim zgradama, slobodne poslovne prostorije, kao i druge pogodne prostorije u stambenim zgradama. Dopunom odluke od 31.12.1991. godine utvrđene su investicione vrednosti radova za uređenje 218 prostorija iz osnovne odluke i još 312 novih prostorija (ukupno 530). Prema tome, ovim odlukama i naredbama, stanari zgrade u ulici ... broj ... (u to vreme nosioci stanarskog prava) bili su lišeni korišćenja zajedničkih prostorija, kako faktički tako i pravno, koje su realizovane rešenjem o davanju adaptiranih zajedničkih prostorija u zakup tuženom AA (26.09.1991. godine). Kasnije su usledili otkupi stanova i donošenje Zakona o izmenama i dopunama zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa (1996.), ali vlasnici stanova u navedenoj zgradi više nisu imali ni mogli da steknu pravo zajedničke nedeljive svojine na zajedničkim delovima zgrade (na koje se pozivaju), konkretno na zajedničkim prostorijama koje su prethodno pretvorene u stan i dodeljene na korišćenje tuženom AA. Činjenica što su AA dodeljene zajedničke prostorije na privremeno korišćenje ne utiče na drugačije rešenje ove parnice jer je neposredno pre nego što će tuženi da zaključe sporni ugovor, tuženi AA na osnovu rešenja Vojne pošte ... Beograd od 14.02.2000. godine, ostvario kredit radi rešavanja stambenog pitanja i kupovine stana u ... u ulici ... broj .../.../..., čime bi se rešilo njegovo stambeno pitanje pribavljanjem stana u Garnizonu ....

Ni ostalim navodima revizije ne dovodi se u sumnju pravilnost primene materijalnog prava, pa je Vrhovni kasacioni sud ocenio da revizija tuženog AA nije osnovana, i odlučio je kao u izreci na osnovu člana 405. stav 1. ZPP.

Predsednik veća-sudija

Predrag Trifunović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić