U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislava Bosiljkovića, predsednika veća, Branke Dražić, Dragane Boljević, Marine Milanović i Vesne Stanković, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Dragica Brkić advokat iz ..., protiv tuženog „NIS“ AD Novi Sad sa sedištem u Novom Sadu, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine, u sednici veća održanoj 08.09.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 596/2014 od 25.08.2016. godine, tako što se: OBAVEZUJE tuženi da tužiocu na ime manje isplaćene zarade za 2011. godinu isplati i to:

-za april iznos od 2.400,36 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.05.2011. godine pa do isplate,

-za maj iznos od 5.988,69 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.06.2011. godine pa do isplate,

-za jun iznos od 6.129,49 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.07.2011. godine pa do isplate,

-za jul iznos od 6.157,47 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.08.2011. godine pa do isplate,

-za avgust iznos od 6.157,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.09.2011. godine pa do isplate,

-za septembar iznos od 6.157,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.10.2011. godine pa do isplate,

-za oktobar iznos od 6.157,45 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.11.2011. godine pa do isplate,

-za novembar iznos od 7.850,88 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.12.2011. godine pa do isplate,

-za decembar iznos od 1.625,65 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.01.2012. godine pa do isplate, sve u roku od 8 dana od dana prijema prepisa presude pod pretnjom prinudnog izvršenja.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 109.580,00 dinara, u roku od 15 dana pod pretnjom izvršenja.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 596/2014 od 25.08.2016. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužioca za isplatu razlike zarade za period april - decembar 2011. godine, za svaki mesec posebno sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10. u narednom mesecu za tekući mesec. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 9.430,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine odbijena je žalba tužioca i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 596/2014 od 25.08.2016. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava, iz razloga propisanih odredbom člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je, presudom Rev2 1118/2017 od 03.11.2017. godine, stavom prvim izreke prihvatio odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine. Stavom drugim izreke, preinačene su presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 596/2014 od 25.08.2016. godine, tako što je, stavom trećim izreke, usvojen tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužiocu na ime razlike zarade za period od aprila 2011. godine do decembra 2011. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom za svaki mesečni iznos posebno, počev od poslednjeg dana u narednom mesecu za prethodni mesec do isplate, sve bliže označeno u navedenom stavu izreke. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 77.865,00 dinara sa kamatom od dana donošenja revizijske odluke do isplate. Stavom petim izreke, u preostalom delu kojim je odbijen tužbeni zahtev, revizija je odbijena kao neosnovana.

Odlukom Ustavnog suda Už 7126/21 (Už-7249/2018) od 03.09.2021. godine, usvojena je ustavna žalba Privrednog društva „NIS“ a.d. Novi Sad i utvrđeno da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1118/17 od 03.11.2017. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje, iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije; poništena presuda Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1118/17 od 03.11.2017. godine i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine.

Tužba u ovoj parnici podneta je 25.04.2014. godine, a pobijana drugostepena presuda doneta je posle 31.05.2014. godine, odnosno posle stupanja na snagu Zakona o izmenama i dopunama Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 55/14), pa se u konkretnom slučaju primenjuju odredbe Zakona o parničnom postupku – ZPP koji je objavljen u „Službenom glasniku RS“, br. 72/11 i 55/14.

Odredbom člana 404. stav 1. ZPP propisano je da se posebna revizija može izjaviti zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno razmotriti pravna pitanja od opšteg interesa ili u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i kada je potrebno novo tumačenje prava. Prema stavu 2. istog člana, ispunjenost uslova za izuzetnu dozvoljenost revizije Vrhovni kasacioni sud ceni u veću od pet sudija.

Imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji, izraženu u presudi Apelacionog suda u Nišu Gž1 3454/14 od 22.10.2015. godine, koju je revident priložio i iz koje proizilazi da je istom potvrđena presuda Osnovnog suda u Boru P1 360/13 od 01.07.2014. godine, kao i broj istovetnih sporova, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP, da se revizija tužioca smatra izuzetno dozvoljenom radi ujednačavanja sudske prakse.

Iz navedenih razloga odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija neosnovana.

U sprovedenom postuku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio zaposlen kod tuženog na radnom mestu ..., a na osnovu sporazuma o prestanku radnog odnosa od 05.12.2011. godine tužiocu je prestao radni odnos zaključno sa 06.12.2011. godine. Na osnovu akata o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, između ostalog Protokolom o kupovini akcija Kompanije „NIS“ a.d. Novi Sad, zaključen je socijalni program 17.06.2008. godine između Vlade Republike Srbije, tuženog, reprezentativnih sindikata tuženog, granskog i republičkog, koji u odredbi člana 9. propisuje da se tuženi kao poslodavac obavezuje da izvrši jednokratno i trajno povećanje zarade zaposlenih u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju „NIS“a.d., uz obavezu da tako uvećane zarade ubuduće usklađuje sa indeksom troškova života, realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenih proizvoda, u periodu važenja Programa. Postupak privatizacije i preuzimanja tuženog okončan je 11.02.2009. godine. Odlukom generalnog direktora tuženog od 30.04.2009. godine svim zaposlenima kod tuženog, osim menadžerima I i II grupe, isplaćen je jednokratni dodatak na zaradu za april 2009. godine u visini od 15% vrednosti osnovne zarade, utvrđeni članom 42. Kolektivnog ugovora tuženog. Nakon aprila 2009. godine tuženi nije vršio uvećanje zarade za koeficijent 1 (najjednostavniji rad) za 15%. Imajući u vidu pojedinačno obračunate iznose zarade za tužioca sa svim elementima koji utiču na zaradu, kao i uvećanje od 15% u spornom periodu, tužiocu je isplaćen neto iznos zarade koji je niži od pripadajućeg za 2011. godinu i to za april u iznosu od 2.400,36 dinara, za maj iznos od 5.988,69 dinara, za jun iznos od 6.129,49 dinara, za jul iznos od 6.157,47 dinara, za oktobar iznos od 6.157,46 dinara, za novembar iznos od 7.859,88 dinara i za decembar iznos od 1.625,65 dinara.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su zaključili da je tužbeni zahtev neosnovan jer Socijalni program nema značaj opšteg akta koji se neposredno primenjuje, pošto ne uređuje prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih, već prestavlja akt poslovne politike kojim se utvrđuje sistem mera i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim radom je prestala potreba.

U ovoj pravnoj stvari, odlučujući o reviziji protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine Ustavni sud je presudom Už 7126/21 (Už 7249/18) od 03.09.2021. godine utvrdio da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1118/17 od 03.11.2017. godine povređeno pravo podnosiocu ustavne žalbe na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, poništena presuda Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1118/17 od 03.11.2017. godine i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3335/16 od 16.11.2016. godine.

Postupajući u izvršenju odluke Ustavnog suda, Vrhovni kasacioni sud je ponovo razmotrio sve revizijske razloge i utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da su nižestepene presude zasnovane na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Saglasno nespornoj činjenici, Socijalni program za NIS AD Novi Sad je zaključen na osnovu Sporazuma između Vlade RS i Vlade Ruske Federacije o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, Protokola o osnovnim uslovima kupovine od strane OAO Gasprom Njeft akcija Kompanije naftne industrije Srbija AD Novi Sad, koji čine 51% osnivačkog kapitala, kao i Kolektivnog ugovora za NIS AD Novi Sad. Potpisnici akta su u ime Vlade Republike Srbije - Ministarstvo energetike RS; u ime Društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanja i proizvodnje prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ AD Novi Sad – predsednik Upravnog odbora i generalni direktor; reprezentativni sindikati kod poslodavca i to: Jedinstvena sindikalna organizacija NIS AD Novi Sad; Jedinstvena sindikalna organizacija NIS – Naftagas Novi Sad; reprezentativni sindikati na nivou RS i grane; Samostalni sindikat radnika energetike i petrohemije Srbije i Sindikat hemije, nemetala, energetike i rudarstva – UGS nezavisnost.

Socijalnim programom i navedenim aktima su uređena prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih i poslodavca. Ove akte su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njihovom donošenju. Na taj način konstituisana je i obaveza poslodavca propisana odredbom člana 9. Socijalnog programa, koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima. S toga i predmetni Socijalni program, u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu ima pravnu prirodu ugovora u korist trećih lica. Iz tog razloga i tužilac, kao zaposleno lice kod tuženog – poslodavca, ima neposredno pravo da zahteva ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog socijalnog programa. Jer, takvo pravo tužioca je utemeljeno u odredbi člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Pravna validnost ovakvog stava Vrhovnog kasacionog suda se potvrđuje i radnjama tuženog preduzetim u cilju ispunjenja njegove obaveze ustavljene članom 9. Socijalnog programa. Tom odredbom je propisano povećanje zarade zaposlenih jednokratno i trajno. U skladu sa takvom obavezom tuženi je delimično i postupio. On je za prvi mesec poslovanja po potpisivanju socijalnog programa navedenu obavezu u celosti ispunio. Iz tog razloga, osnovan je i zahtev tužioca za isplatu neizmirene razlike u plati za preostali period važenja Socijalnog programa do 31.12.2012. godine. Zato je u tom delu tužbeni zahtev osnovan. Zato su preinačene nižestepene presude i tužiocu dosuđen utuženi iznos razlike u zaradi do 31.12.2011. godine.

Ovo je odlučeno iz razloga što je Vrhovni kasacioni sud postupajući u skladu sa odlukom Ustavnog suda prihvatio stanovište da socijalni program nema karakter opšteg akta. Međutim, uprkos toj činjenici, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da socijalni program ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Iz tog razloga tužilac je ovlašćen da po osnovu zaključenog socijalnog programa neposredno zahteva i ostvari sva prava koja su mu njime priznata. U tom kontekstu cenjena je i činjenica da je tuženi kao ugovorna strana nesporno prihvatio obavezu iz socijalnog programa. To se potvrđuje njegovim ponašenjem iskazanim u delimičnom ispunjenju obaveze koja mu je po tom osnovu konstituisana. Zato nema sumnje da je tuženi svestan preuzete obaveze po socijalnom programu preduzeo i neposrednu radnju izvršenja prava ustanovljenog u korist svih zaposlenih tako što je izvršio isplatu ugovorenog iznosa zarade svim zaposlenima za period od jednog meseca u odnosu na početak primene socijalnog programa.

Sledom rečenog, a na temelju odredbe člana 277. stav 1. ZOO tužilac ima pravo i na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene mesečne iznose počev od njihove dospelosti do konačne isplate.

Odluka o troškovima je doneta na osnovu člana 153, 154. i 165. ZPP, pa su tužiocu priznati troškovi na ime sastava tužbe u iznosu od 6.000,00 dinara, dva obrazložena podneska u iznosu od 12.000,00 dinara, za zastupanje na tri održana ročišta u iznosu od 22.500,00 dinara, za zastupanje na dva odložena ročišta u iznosu od 9.000,00 dinara, troškovi veštačenja u iznosu od 8.000,00 dinara, za sastav žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, takse na tužbu u iznosu od 2.860,00. dinara, prvostepenu presudu, žalbu i drugostepenu presudu u iznosima od po 3.845,00 dinara, reviziju i revizijsku odluku u iznosima od po 7.685,51,00 dinara, što ukupno iznosi 109.580,00 dinara.

To su razlozi zbog kojih je na temelju odredbe člana 414. i 416. ZPP odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić