U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković, dr Ilije Zindovića, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., čiji su punomoćnici Aleksandar Veselinović i Dragica Brkić, advokati iz ..., protiv tuženog NIS AD Novi Sad, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3187/16 od 14.11.2016. godine, u sednici veća održanoj dana 24.02.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3187/16 od 14.11.2016. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČAVAJU SE presuda Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3187/16 od 14.11.2016. godine i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1523/14 od 08.06.2016. godine tako što se obavezuje tuženi da tužiocu na ime manje isplaćene zarade za period od septembra 2011. godine do decembra 2012. godine isplati:

-za septembar 2011.godine iznos od 5.874,23 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.10.2011. godine do isplate;

-za oktobar 2011.godine iznos od 5.928,52 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.11.2011. godine do isplate;

-za novembar 2011.godine iznos od 6.184,12 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.12.2011. godine do isplate;

- za decembar 2011.godine iznos od 7.702,97 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.01.2012. godine do isplate;

-za januar 2012.godine iznos od 6.911,46 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.02.2012. godine do isplate;

-za februar 2012.godine iznos od 7.399,35 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.03.2012. godine do isplate;

-za mart 2012.godine iznos od 6.889,85 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.04.2012. godine do isplate;

-za april 2012.godine iznos od 6.535,92 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.05.2012. godine do isplate;

-za maj 2012.godine iznos od 6.865,27 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.06.2012. godine do isplate;

-za jun 2012.godine iznos od 6.467,47 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.07.2012. godine do isplate;

-za jul 2012.godine iznos od 6.321,62 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.08.2012. godine do isplate;

-za avgust 2012.godine iznos od 6.666,79 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.09.2012. godine do isplate;

-za septembar 2012.godine iznos od 4.841,56 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.10.2012. godine do isplate;

-za oktobar 2012.godine iznos od 6.882,57 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 10.11.2012. godine do isplate;

-za novembar 2012.godine iznos od 7.351,51 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.12.2012. godine do isplate;

-za decembar 2012.godine iznos od 9.165,51 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 10.01.2013. godine do isplate.

U preostalom delu kojim je odbijen tužbeni zahtev revizija SE ODBIJA kao neosnovana.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 222.592,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od donošenja revizijske presude 24.02.2024. godine do isplate, u roku od 15 dana.

O b r a z l o ž e nj e

Pravnosnažnom presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3187/16 od 14.11.2016. godine odbijena je žalba tužioca i potvrđena presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P1 1523/14 od 08.06.2016. godine kojom je odbijen tužbeni zahtev da se tuženi obaveže da tužiocu na ime manje isplaćene zarade za period od septembra 2011. godine do aprila 2013. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom kako je navedeno u izreci i obavezan tužilac da tuženom naknadi troškove postupka i odbijen je zahtev tužioca za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je izjavio posebnu reviziju na osnovu člana 404. ZPP, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

S obzirom na različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. ZPP, da se revizija tužioca smatra izuzetno dozvoljenom, radi potrebe ujednačavanja sudske prakse.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP („Sl. glasnik RS“, br.72/2011 i 55/2014), Vrhovni kasacioni sud je ustanovio da je revizija tužioca delimično osnovana.

U postupku nije učinjena povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je kod tuženog bio u radnom odnosu na neodređeno vreme do zaključenja Sporazuma o prestanku radnog odnosa 02.07.2013. godine. Vlada Republike Srbije, tuženi, reprezentativni sindikati kod tuženog i reprezentativni sindikati na nivou Republike Srbije su 17.06.2008. godine zaključili socijalni program za ''NIS'' AD. Članom 9. ovog Programa, tuženi se obavezao da odmah nakon preuzimanja ''NIS''-a AD izvrši jednokratno i trajno povećanje zarade zaposlenih u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju, uz obavezu da tako utvrđene zarade ubuduće usklađuje sa indeksom troškova života, uz realan rast u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda u periodu važenja socijalnog programa (17.06.2008. do 31.12.2012. godine). Prema članu 10. navedenog sporazuma tuženi se obavezao da se realna vrednost zarada zaposlenih koje su utvrđene članom 9. ne smanjuje. Preuzimanje ''NIS''-a izvršeno je 11.02.2009. godine. Tuženi je svim zaposlenima, osim menadžera I i II grupe isplatio jednokratni dodatak na zaradu od 15% za mesec april 2009. godine, na osnovu odluke od 30.04.2009. godine, kojom je predviđena navedena isplata utvrđena članom 42. kolektivnog ugovora tuženog. U daljem periodu tuženi je zaposlenima usklađivao zaradu sa indeksom troškova života i realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda. U ovoj parnici tužilac potražuje razliku između zarade koja mu je isplaćena i zarade uvećane za 15% za traženi period, prema članu 9. socijalnog programa od 17.06.2008. godine. Veštačenjem je utvrđena visina razlike zarade koju tužilac potražuje.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su zaključili da je tužbeni zahtev neosnovan jer socijalni program nema značaj opšteg akta koji se neposredno primenjuje pošto ne uređuju prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih, već predstavlja akt poslovne politike, kojim se utvrđuje sistem mera i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim je radom prestala potreba.

U ovoj pravnoj stvari, odlučujući o reviziji protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3187/16 od 14.11.2016. godine, Vrhovni kasacioni sud je doneo presudu Rev2 307/17 od 02.11.2017. godine kojom je prihvatio odlučivanje o posebnoj reviziji tužioca, delimično preinačio nižestepene presude usvajajući tužbeni zahtev kao u izreci te presude i obavezujući tuženog da tužiocu naknadi troškove postupka.

Protiv odluke Vrhovnog kasacionog suda, izjavljena je ustavna žalba, pa je Ustavni sud odlukom Už 2563/2018 od 16.09.2021. godine utvrdio da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev 307/17 od 02.11.2017. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije, te je navedena presuda Vrhovnog kasacionog suda poništena i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3187/16 od 14.11.2016. godine.

Postupajući u izvršenju odluke Ustavnog suda, Vrhovni kasacioni sud je ponovo razmotrio sve revizijske razloge i utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da su nižestepene presude zasnovane na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Saglasno nespornoj činjenici, Socijalni program za NIS AD Novi Sad je zaključen na osnovu Sporazuma između Vlade RS i Vlade Ruske Federacije o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, Protokola o osnovnim uslovima kupovine od strane OAO Gasprom Njeft akcija Kompanije naftne industrije Srbija AD Novi Sad, koji čine 51% osnivačkog kapitala, kao i Kolektivnog ugovora za NIS AD Novi Sad. Potpisnici akta su u ime Vlade Republike Srbije - Ministarstvo energetike RS; u ime Društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanja i proizvodnje prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ AD Novi Sad – predsednik Upravnog odbora i generalni direktor; reprezentativni sindikati kod poslodavca i to: Jedinstvena sindikalna organizacija NIS AD Novi Sad; Jedinstvena sindikalna organizacija NIS – Naftagas Novi Sad; reprezentativni sindikati na nivou RS i grane; Samostalni sindikat radnika energetike i petrohemije Srbije i Sindikat hemije, nemetala, energetike i rudarstva – UGS nezavisnost.

Socijalnim programom i navedenim aktima su uređena prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih i poslodavca. Ove akte su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njihovom donošenju. Na taj način konstituisana je i obaveza poslodavca propisana odredbom člana 9. Socijalnog programa, koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima. S toga i predmetni Socijalni program, u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu ima pravnu prirodu ugovora u korist trećih lica. Iz tog razloga i tužilac, kao zaposleno lice kod tuženog – poslodavca, ima neposredno pravo da zahteva ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog socijalnog programa. Jer, takvo pravo tužioca je utemeljeno u odredbi člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Pravna validnost ovakvog stava Vrhovnog kasacionog suda se potvrđuje i radnjama tuženog preduzetim u cilju ispunjenja njegove obaveze ustavljene članom 9. Socijalnog programa. Tom odredbom je propisano povećanje zarade zaposlenih jednokratno i trajno. U skladu sa takvom obavezom tuženi je delimično i postupio. On je za prvi mesec poslovanja po potpisivanju socijalnog programa navedenu obavezu u celosti ispunio. Iz tog razloga, osnovan je i zahtev tužioca za isplatu neizmirene razlike u plati za preostali period važenja Socijalnog programa do 31.12.2012. godine. Zato je u tom delu tužbeni zahtev osnovan. Zato su preinačene nižestepene presude i tužiocu dosuđen utuženi iznos razlike u zaradi do 31.12.2012. godine, dok je u odnosu na preostali deo tužbenog zahteva i traženu razliku u zaradi posle ovog perioda revizija odbijena kao neosnovana.

Ovo je odlučeno iz razloga što je Vrhovni kasacioni sud postupajući u skladu sa odlukom Ustavnog suda prihvatio stanovište da socijalni program nema karakter opšteg akta. Međutim, uprkos toj činjenici, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da socijalni program ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Iz tog razloga tužilac je ovlašćen da po osnovu zaključenog socijalnog programa neposredno zahteva i ostvari sva prava koja su mu njime priznata. U tom kontekstu cenjena je i činjenica da je tuženi kao ugovorna strana nesporno prihvatio obavezu iz socijalnog programa. To se potvrđuje njegovim ponašenjem iskazanim u delimičnom ispunjenju obaveze koja mu je po tom osnovu konstituisana. Zato nema sumnje da je tužilac svestan preuzete obaveze po socijalnom programu preduzeo i neposrednu radnju izvršenja prava ustanovljenog u korist svih zaposlenih tako što je izvršio isplatu ugovorenog iznosa zarade svim zaposlenima za period od jednog meseca u odnosu na početak primene socijalnog programa.

Sledom rečenog, a na temelju odredbe člana 277. stav 1. ZOO tužilac ima pravo i na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene mesečne iznose počev od njihove dospelosti do konačne isplate.

Odluka o troškovima je doneta na osnovu člana 153, 154. i 165. ZPP, pa su tužiocu priznati troškovi na ime sastava tužbe u iznosu od 6.000,00 dinara, dva obrazložena podneska u iznosu od 12.000,00 dinara, za zastupanje na tri održana ročišta u iznosu od 22.500,00 dinara, za zastupanje na tri odložena ročišta u iznosu od 13.500,00 dinara, na ime troškova prevoza sopstvenim vozilom na relaciji Šabac –Novi Sad – Šabac za šest dolazaka u iznosu od 2.822,00 dinara, za odsustvo iz kancelarije po tri sata za šest dolazaka u iznosu od 27.000,00 dinara, troškovi veštačenja u iznosu od 16.000,00 dinara, za sastav žalbe u iznosu od 12.000,00 dinara i revizije u iznosu od 18.000,00 dinara, takse na tužbu u iznosu od 4.780,00 dinara, prvostepenu presudu, žalbu i drugostepenu presudu u iznosima od po 12.570,00 dinara, reviziju i revizijsku odluku u iznosima od po 25.140,00 dinara, što ukupno iznosi 222.592,00 dinara.

To su razlozi zbog kojih je na temelju odredbe člana 414. i 416. ZPP odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

dr Dragiša B. Slijepčević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić