Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1551/18 od 09.07.2018. godine stavom prvim izreke odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca, a žalba tuženog je usvojena i preinačena prvostepena presuda tako što su odbijeni tužbeni zahtevi tužilaca kao neosnovani. Stavom drugim izreke, tužioci su obavezani da tuženom naknade troškove postupka u iznosu od 2.030,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je presudom Rev2 569/2019 od 31.10.2019. godine, stavom prvim izreke, delimično usvojio reviziju tužilaca i preinačio presudu Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1551/18 od 09.07.2018. godine tako što je delimično odbio žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu u delu usvojenih tužbenih zahteva u stavu prvom, drugom, četvrtom, petom izreke kao i u delu stava trećeg izreke kojim je obavezan tuženi da tužiocu BB iz ... isplati manje isplaćenu zaradu za period od aprila do kraja novembra 2011. godine i od januara 2012. godine zaključno sa decembrom 2012. godine. Stavom drugim izreke, odbijena je kao neosnovana revizija tužioca BB izjavljena protiv drugostepene presude u delu kojim je pravnosnažno odbijen njegov zahtev da se tuženi obaveže na isplatu po osnovu manje isplaćene zarade za period od januara 2013. godine zaključno sa aprilom 2013. godine u utvrđenim pojedinačnim mesečnim iznosima sa zakonskom kamatom. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocima isplati iznos od 173.920,00 dinara na ime naknade troškova revizijskog postupka.

Odlukom Ustavnog suda Už 3345/2020 od 29.06.2023. godine, stavom prvim izreke, usvojena je ustavna žalba tuženog i utvrđeno da je presudom Vrhovnog kasacionog suda Rev2 569/19 od 31.10.2019. godine povređeno pravo podnosioca ustavne žalbe na pravično suđenje iz člana 32. stav 1. Ustava Republike Srbije. Stavom drugim izreke, poništena je presuda Vrhovnog kasacionog suda Rev2 569/19 od 31.10.2019. godine u stavu prvom izreke i određeno da isti sud donese novu odluku o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1551/18 od 09.07.2018. godine, izuzimajući pravnosnažnu odluku u odnosu na tužioca BB za deo utuženog perioda od januara do aprila 2013. godine.

U ponovnom postupku po reviziji tuženog, Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP i utvrdio da je revizija tužilaca dozvoljena na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP i osnovana.

U postupku nije učinjena povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. taka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su bili u radnom odnosu kod tuženog na osnovu ugovora o radu od 01.06.2006. godine. Tužiocima je prestao radni odnos po zaključenim sporazumima o prestanku radnog odnosa i to AA (radno mesto kasir na benzijskoj pumpi) dana 15.10.2012. godine, BB (radno mesto upravnik) dana 30.04.2013. godine i VV (radno mesto kasir na benzijskoj pumpi) dana 31.10.2011. godine. Vlada Republike Srbije, tuženi, reprezentativni sindikati kod tuženog i reprezenatativni sindikati na nivou Republike Srbije su 17.06.2008. godine zaključili Socijalni program za „NIS“ AD Novi Sad. Članom 9. Socijalnog programa predviđena je obaveza tuženog da kao poslodavac izvrši jednokratno trajno povećanje zarade zaposlenog u visini od 15% u odnosu na mesec koji je prethodio preuzimanju „NIS“ AD Novi Sad, uz obavezu da tako utvrđene zarade ubuduće usklađuje u skladu sa indeksom troškova života, realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda u periodu važenja Socijalnog programa (17.06.2008. godine do 31.12.2012. godine). Preuzimanje „NIS“ AD Novi Sad izvršeno je 11.02.2009. godine. Tuženi je svim zaposlenima, osim menadžerima prve i druge grupe, isplatio jednokratni dodatak na zaradu od 15% za mesec april 2009. godine na osnovu odluke od 30.04.2009. godine, kojom je predviđena navedena isplata utvrđena članom 42. Kolektivnog ugovora tuženog. U daljem periodu tuženi je zaposlenima uklađivao zaradu sa indeksom troškova života i realnim rastom u skladu sa rezultatima poslovanja i rastom bruto društvenog proizvoda. U ovoj parnici tužilac potražuje razliku između zarade koja mu je isplaćena i zarade uvećane za 15% za traženi period prema članu 9. Socijalnog programa od 17.06.2008. godine. Veštačenjem je utvrđena visina razlike za navedeni period između zarade koja je tužiocu isplaćena i zarade koja bi bila isplaćena uz uvećanje od 15% na osnovnu zaradu, u pojedinačnim mesečnim iznosima.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je našao da je tužbeni zahtev osnovan jer je socijalni program opšti akt koji uređuje prava i obaveze iz radnog odnosa i primenjuje se neposredno, a tuženi nije ispunio svoju obavezu preuzetu zaključivanjem Socijalnog programa jer nije uvećao zaradu zaposlenih trajno za sve vreme važenja navedenog programa.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev s obrazloženjem da Socijalni program zaključen 17.06.2008. godine nema pravno dejstvo opšteg akta koji se neposredno primenjuje i s tim u vezi nema dejstvo na potraživanje zaposlenog u vezi sa radnim odnosom, jer se njime ne uređuju prava, obaveze i odgovornost zaposlenih, već predstavlja akt poslovne politike kojim se utvrđuje sistem mere i aktivnosti na obezbeđenju prava zaposlenih za čijim je radom prestala potreba u postupku vlasničkih promena.

Postupajući u izvršenju odluke Ustavnog suda Vrhovni sud je ponovo razmotrio sve revizijske razloge i utvrdio da se revizijom osnovano ukazuje da je drugostepena presuda zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Saglasno nespornoj činjenici, Socijalni program za NIS AD Novi Sad je zaključen na osnovu Sporazuma između Vlade RS i Vlade Ruske Federacije o saradnji u oblasti naftne i gasne privrede, Protokola o osnovnim uslovima kupovine od strane OAO Gasprom Njeft akcija Kompanije naftne industrije Srbija AD Novi Sad, koji čine 51% osnivačkog kapitala, kao i Kolektivnog ugovora za NIS AD Novi Sad. Potpisnici akta su u ime Vlade Republike Srbije - Ministarstvo energetike RS; u ime Društva za istraživanje, proizvodnju, preradu, distribuciju i promet nafte i naftnih derivata, istraživanja i proizvodnje prirodnog gasa „Naftna industrija Srbije“ AD Novi Sad – predsednik Upravnog odbora i generalni direktor; reprezentativni sindikati kod poslodavca i to: Jedinstvena sindikalna organizacija NIS AD Novi Sad; Jedinstvena sindikalna organizacija NIS – Naftagas Novi Sad; reprezentativni sindikati na nivou RS i grane; Samostalni sindikat radnika energetike i petrohemije Srbije i Sindikat hemije, nemetala, energetike i rudarstva – UGS nezavisnost.

Socijalnim programom i navedenim aktima su uređena prava, obaveze i odgornosti zaposlenih i poslodavca. Ove akte su potpisali svi ovlašćeni predstavnici učesnika u njihovom donošenju. Na taj način konstituisana je i obaveza poslodavca propisana odredbom člana 9. Socijalnog programa, koja ima neposredno pravno dejstvo prema svim zaposlenima. S toga i predmetni Socijalni program, u konkretnom slučaju, saglasno obavezama i pravima koja se njime konstituišu ima pravnu prirodu ugovora u korist trećih lica. Iz tog razloga i tužioci, kao zaposlena lica kod tuženog – poslodavca, imaju neposredno pravo da zahtevaju ispunjenje poslodavčeve obaveze koja je konstituisana u korist svih zaposlenih po osnovu predmetnog socijalnog programa, jer je takvo pravo tužioca utemeljeno u odredbi člana 149. stav 1. Zakona o obligacionim odnosima.

Pravni stav Vrhovnog kasacionog suda se potvrđuje i radnjama tuženog preduzetim u cilju ispunjenja njegove obaveze ustanovljene članom 9. Socijalnog programa. Tom odredbom je propisano povećanje zarade zaposlenih jednokratno i trajno. U skladu sa takvom obavezom tuženi je delimično i postupio. Za prvi mesec poslovanja po potpisivanju socijalnog programa tuženi je navedenu obavezu u celosti ispunio (april 2011.godine), ali ne i za preostali period do isteka vremena važenja Socijalnog programa (zaključno sa decembrom 2012.godine).

Postupajući u skladu sa odlukom Ustavnog suda, Vrhovni sud je prihvatio stanovište da socijalni program nema karakter opšteg akta. Međutim, uprkos toj činjenici, Vrhovni sud je ocenio da socijalni program ima pravnu prirodu ugovora u korist trećeg lica. Stoga su tužioci ovlašćeni da po osnovu zaključenog socijalnog programa neposredno zahtevaju i ostvaruju sva prava koja su mu njime priznata. U tom kontekstu cenjena je i činjenica da je tuženi kao ugovorna strana nesporno prihvatio obavezu iz socijalnog programa. To se potvrđuje njegovim ponašenjem iskazanim u delimičnom ispunjenju obaveze koja mu je po tom osnovu konstituisana. Zato nema sumnje da je tuženi svestan preuzete obaveze po socijalnom programu preduzeo i neposrednu radnju izvršenja prava ustanovljenog u korist svih zaposlenih tako što je izvršio isplatu ugovorenog iznosa zarade svim zaposlenima za period od jednog meseca u odnosu na početak primene socijalnog programa. Iz tog razloga, osnovan je zahtev tužilaca za isplatu neizmirene razlike u plati za preostali period važenja Socijalnog programa do 31.12.2012. godine.

Sledom iznetog, tužioci imaju pravo i na isplatu zakonske zatezne kamate na dosuđene mesečne iznose od njihove dospelosti do konačne isplate, u smislu člana 277. stav 1. ZOO.

Zato je revizijski sud preinačio drugostepenu presudu tako što je odbio žalbu tuženog i potvrdio prvostepenu presudu u usvajajućem delu, kao i odluku o troškovima prvostepenog postupka koji su pravilno odmereni i dosuđeni tužiocu na osnovu pravilne primene odredaba članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP, kao i odredaba Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata i Zakona o sudskim taksama.

Iz navedenih razloga, Vrhovni sud je odlučio kao u stavu prvom izreke, na osnovu člana 416. stav 1. ZPP.

Tužiocima na osnovu članova 165. stav 2. i 163. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. stav 2. ZPP pripada tražena naknada troškova revizijskog postupka i to: na ime sastava revizije 24.000,00 dinara, čija je visina odmerena prema opredeljenom zahtevu tužioca u skladu sa Advokatskom Tarifom važećom u vreme preduzimanja te parnične radnje. Tužiocima su priznati i troškovi na ime sudske takse i to: AA za reviziju od 23.908,00 dinara i revizijsku odluku od 35.862,00 dinara, BB za reviziju od 29.218,00 dinara i revizijsku odluku od 43.827,00 dinara i VV za reviziju 6.842,00 dinara i na revizijsku odluku 10.263,00 dinara skladu sa Tarifom o nagradama i naknadama troškova za rad advokata.

Iz iznetih razloga, na opsnovu člana 165. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić