U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz …, čiji je punomoćnik Milan Petrović, advokat iz …, protiv tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“ AD iz Beograda, radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3388/20 od 21.12.2020. godine, na sednici održanoj 20.05.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3388/20 od 21.12.2020. godine, tako što se ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 58/19 od 02.09.2020. godine i ODBIJA kao neosnovan zahtev tuženog da se obaveže tužilac da naknadi tuženom troškove drugostepenog postupka u iznosu od 28.374,98 dinara, u roku od osam dana od dana prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja.

OBAVEZUJE SE tuženi da naknadi tužiocu troškove po reviziji u iznosu od 12.000,00 dinara u roku od osam dana od prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom izvršenja.

O b r a z l o ž e nj e

Osnovni sud u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici, presudom P1 58/19 od 02.09.2020. godine, usvojio je tužbeni zahtev tužioca, tako što je obavezao tuženog da isplati tužiocu: 1) na ime naknade za ishranu u toku rada (topli obrok) za period od 01.04.2016. godine do 28.02.2018. godine, ukupan iznos od 149.368,19 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene novčane iznose i 2) na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od 01.04.2016. godine do 28.02.2018. godine i to za 2016. godinu iznos od 34.325,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2017. godine do konačne isplate i za 2017. godinu iznos od 35.681,25 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.01.2018. godine do konačne isplate (sve bliže određeno u stavu prvom izreke). Obavezao je tuženog da naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 61.087,49 dinara, u roku od osam dana od dana prijema presude, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti do isplate (stav drugi izreke).

Apelacioni sud u Beogradu, presudom Gž1 3388/20 od 21.12.2020. godine, preinačio je presudu Osnovnog suda u Pančevu, Sudska jedinica u Kovačici P1 58/19 od 02.09.2020. godine, tako što je odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da isplati tužiocu za period od 01.04.2016. godine do 28.02.2018. godine naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, sa zakonskom zateznom kamatom, kao i zahtev tužioca za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 61.087,49 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate (stav prvi izreke). Obavezao je tužioca da naknadi tuženom troškove postupka po žalbi u iznosu od 28.374,98 dinara, u roku od osam dana od dana prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav drugi izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku i predložio između ostalog da se ista preinači, tako što će se potvrditi prvostepena presuda i obavezati tuženi da naknadi tužiocu troškove revizijskog postupka. Opredelio je troškove na ime sastava revizije u iznosu od 12.000,00 dinara i tražio troškove za sudske takse po Taksenoj tarifi.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu odredbe člana 403. stav 2. tačka 2, a u vezi člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, 49/13 - US, 74/13 – US, 55/14, 87/18 i 18/20) i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U provedenom postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bio u radnom odnosu kod „Železnice Srbije“ A.D. iz Beograda (poslodavca prethodnika) na osnovu Ugovora o radu od 05.02.2003. godine, te posle statusnih promena kod istog na osnovu Ponude za preuzimanje Ugovora o radu od 28.08.2015. godine, tužilac je sa tuženim (pravnim sledbenikom) zaključio Aneks broj .. Ugovora o radu, kojim je raspoređen na radno mesto skretničar u OC za SP ..., stanica ..., sa 01.09.2015. godine. Tuženi je kao poslodavac sledbenik preuzeo Kolektivni ugovor poslodavca prethodnika. Tuženi u utuženom periodu zaposlenima nije isplaćivao naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u linearnom iznosu, niti je u obračun zarada posebno iskazivao iznose isplaćene zaposlenima po ovom osnovu. Do zaključenja glavne rasprave pred prvostepenim sudom, tuženi nije dostavio strukturu vrednosti jednog radnog sata u kojoj je prema Kolektivnom ugovoru „Železnice Srbije“ uračunata naknada za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Novčani iznosi dosuđeni stavom prvim izreke prvostepene presude, predstavljaju mesečne iznose naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, čiju je visinu prvostepeni sud utvrdio prema nalazu i mišljenju veštaka, koji obračun utuženih naknada troškova je izvršen prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora Republike Srbije koji je bio u primeni do 17.05.2011. godine (tužba je podneta 02.04.2019. godine).

Kako iznos naknade za regres i naknade troškova za ishranu u toku rada tuženi nije iskazao u obračunskoj listi tužioca, kako je to predviđeno Zakonom o radu, to je prvostepeni sud doneo odluku kao u izreci presude. Iz obrazloženja prvostepene presude proizilazi, da je uvidom u obračunske liste, odnosno obračune zarade za tužioca za period od 01.04.2016. godine do 28.02.2018. godine, utvrđeno da tužiocu nisu isplaćivane naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za godišnji odmor i da je u spornom periodu kod tuženog bio u primeni KU za JP „Železnice Srbije“ („Službeni glasnik RS“ br. 84/02, ... 46/11). Na osnovu odredbi Opšteg kolektivnog ugovora RS, koji je bio u primeni do 17.05.2011. godine, utvrđeno je koliko bi iznosili troškovi za ishranu u toku rada, odnosno u visini od 15% prosečne mesečne zarade u Republici, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike, svedeno na mesečne sate redovnog rada tužioca i da za utuženi period od 01.04.2016. godine do 28.02.2018. godine za ostvarne redovne sate rada (3.719) po mesecima, naknada troškova za ishranu u toku rada iznosi ukupno neto 149.368,19 dinara. Pored toga, da nominalni iznos regresa za godišnji odmor nije poznat, odnosno nema odluke o iznosu regresa za godišnji odmor koji se isplaćuje zaposlenima kod tuženog, pa da samim tim nije poznat ni 1/12 nominalnog iznosa regresa i da kad nije moguće utvrditi 1/12 nominalnog iznosa regresa, a Opštim kolektivnim ugovorom je bio regulisano da se regres za godišnji odmor isplaćuje, pri odlasku zaposlenog na godišnji odmor, najkasnije do 31. decembra tekuće godine, te da se tada regres za godišnji odmor utvrđuje u visini od 75% od prosečne mesečne zarade u Republici prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike i to za mesec novembar godine za koju se obračunava regres i koji se isplaćuje najkasnije do 31. decembra tekuće godine, kao i da za sporni period regres za godišnji odmor tužioca iznosi ukupno 79.381,17 dinara i to za 2016. godinu u iznosu od 34.325,25 dinara i za 2017. godinu u iznosu od 35.681,25 dinara.

Drugostepeni sud je zaključio da, okolnost da visina naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora nije vrednosno iskazana, jer se ne može utvrditi u kom procentu učestvuje u vrednosti radnog časa, je bez uticaja, iz razloga što Zakon o radu, kao matični zakon u ovoj oblasti odredbama člana 118. stav 1. tačka 5. i 6. propisuje pravo zaposlenih na naknadu ovih troškova, ali utvrđivanje uslova, načina i visinu isplate prepušta autonomnom regulisanju putem zaključenja Kolektivnog ugovora kao opšteg akta i ugovora o radu. Zatim, kad ugovor o radu i Kolektivni ugovor ne utvrđuju visinu naknade ovih troškova, već se opštim aktom utvrđuje da li se oni uračunavaju u cenu radnog časa, kao elementi za obračun osnovne zarade, zaposleni ne može sa uspehom potraživati posebnu isplatu novčanih iznosa iz ovih osnova, jer nema odgovarajućeg Kolektivnog ugovora kao opšteg akta i instrumenta za njegovu konkretnu realizaciju. Naime, kako je Opšti kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“ br. 29/27 ... 31/03) prestao da važi 24.09.2005. godine, istekom roka od šest meseci od dana stupanja na snagu Zakona o radu u smislu odredbe člana 284. stav 2. tog zakona, a primena primena Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ br. 50/08 i 204/08), u pogledu ovih prava utvrđenih odredbom člana 32. alineja 6. i 7. privremeno je odložena u skladu sa Sporazumom o razvoju socijalnog dijaloga, kojim je određeno da će datum početka njegove primene biti određen posebnim Aneksom Opšteg kolektivnog ugovora, kako to proizilazi iz člana 1. i 2. Aneksa broj 2 Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“ broj 8/09), koji u međuvremenu nije zaključen. Pored toga, da za razliku od sadašnjeg zakonskog rešenja, naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Zakonu o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“ br. 55/96 ... 43/01), nisu imali karakter zarade definisane odredbom člana 63. tog zakona, već drugih primanja iz člana 71. zakona, na koji se ne plaćaju porezi i doprinosi, pa visina utuženog potraživanja iz ovih razloga ne može biti utvrđena primenom parametara utvrđenih Kolektivnim ugovorom kod poslodavca prethodnika tuženog, koji su bili na pravnoj snazi u vreme važenja naznačenog Zakona o radnim odnosima, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio u stavu prvom izreke i odbio tužbeni zahtev tužioca.

Osnovano se u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava od strane drugostepenog suda, na koji zakonski razlog ovaj sud i pazi po službenoj dužnosti u smislu člana 408. ZPP, zbog čega je drugostepena presuda preinačena i odbijena žalba tuženog.

Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05, 61/05, 54/09, 32/13, 75/14 i 13/17 - US) je propisano da, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to: za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način, a tačkom 6. ovog stava, za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom stava 2. ovog člana, da, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu.

Aneksom Kolektivnog ugovora „Železnice Srbije“ iz 2006. godine, odredbom člana 2. izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora iz 2002. godine, kojim je predviđeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom člana 5. stav 6. Aneksa, kao i odredbama člana 57. stav 1 i 2. Kolektivnog ugovora iz 2015. godine propisano je da je u vrednost jednog radnog časa uključena i mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknada regresa za godišnji odmor, svedena na jedan radni čas.

Kako je od 01.01.2006. godine zaposlenima dato zakonsko pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora bez propisivanja visine istih, to je poslodavcima ostavljena mogućnost da svojim aktima utvrdi visinu tih naknada. Visina naknada troškova na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Prema tome, radi pravilne primene materijalnog prava, ovaj sud je preinačio drugostepenu presudu i odbio žalbu tuženog. Prihvaćena je visina naknada iz nalaza i mišljenja veštaka, na koji tužena u prvostepenom postupku nije imala primedbi.

Polazeći od uspeha u postupku po reviziji, odbijen je zahtev tuženog da se obaveže tužilac da naknadi tuženom troškove drugostepenog postupka u iznosu od 28.374,98 dinara, dok je obavezao tuženog da naknadi tužiocu troškove postupka po reviziji i to polazeći od vrednosti predmeta spora pobijanog dela u iznosu od 219.374,69 dinara, kao glavnog zahteva i to prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ broj 121/12) na ime sastava revizije iznos od 12.000,00 dinara, na osnovu člana 153. i 154. ZPP. Tužilac nije opredelio iznos na ime tražene sudske takse, u smislu odredbe člana 163. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 416. stav 1. i 165. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić