Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3804/22 od 03.10.2022. godine, stavom prvim izreke, žalba tužene je usvojena i preinačena prvostepena presuda u usvajajućem delu, tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj za period od 01.05.2018. godine do 28.02.2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada ukupan iznos od 74.000,94 dinara i na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 68.587,81 dinar, sve sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa pa do isplate, bliže navedene u ovom stavu, i da na na navedene iznose naknade troškova za period od 01.05.2018. godine do 28.02.2021. godine za tužilju uplati doprinose za PIO nadležnom fondu PIO, kao i u delu odluke o naknadi troškova postupka, tako što je odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka. Stavom drugim izreke, žalba tužilje je odbijena i prvostepena presuda u odbijajućem delu potvrđena.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...10/23), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, broj 10/23) i ocenio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u utuženom periodu bila zaposlena kod tužene na radnom mestu ... radnika sa 50% od punog radnog vremena i sa koeficijentom za obračun plate 8,62. U periodu od 01.05.2018. godine do 28.02.2021. godine tužena je tužilji platu obračunavala u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, tako što je osnovicu koju propisuje Vlada Republike Srbije množila sa koeficijentom radnog mesta, te kako je u određenim mesecima spornog period tako obračunata visina osnovne plate tužilje bila niža od iznosa minimalne zarade, tužena je tužilji vršila korekciju plate do iznosa minimalne zarade (dodatak na minimalnu zaradu), a na obračunskim listama plate tužilji nije iskazivana kao posebna stavka naknada troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. U mesecu junu i septembru 2018. godine, februaru, martu, junu, septembru i novembru 2019. godine, februaru, maju, avgustu i novembru 2020. godine i februaru 2021. godine osnovna plata koja je tužilji isplaćivana bila je veća od minimalne zarade. Visina traženih naknada utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko – finansijske struke prema kriterijumima iz Posebnih kolektivnih ugovora u Republici Srbiji za javna preduzeća u komunalnim delatnostima, važećih u utuženom periodu, kojima je propisano da zaposlenom pripada naknada troškova za ishranu u toku rada u visini od 250,00 dinara bruto na dnevnom nivou i naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini od 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev smatrajući da naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora nisu sadržani u koeficijentu radnog mesta tužilje s obzirom na to da je tužena tužilji isplaćivala platu u visini minimalne zarade i da je stoga dužna da joj tražene naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, a prema kriterijumima iz Posebnih kolektivnih ugovora u Republici Srbiji za javna preduzeća u komunalnim delatnostima, važećih u utuženom periodu, a u nedostatku parametara i opštih akata koji su bili na snazi kod tužene u spornom periodu.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev iz razloga što su u skladu sa članom 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, koji je lex specialis u odnosu na Zakon o radu, tražene naknade sadržane u koeficijentu za obračun plata što znači da se one ostvaruju kroz obračun i isplatu plata usled čega nema osnova da se primenjuje najpovoljniji kriterijum odnosno parametri u trenutno važećim Kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“ broj 88/17...6/20) propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 34/01...157/20) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. istog Zakona propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plate utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne Skupštine Republike Srbije, dok je odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana propisuje da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/15, 92/20) u odredbi člana 20. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1.). Ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05...95/18) u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), dok prema stavu 2. istog člana visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog Zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 44/01...19/21), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 1. ove Uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe koja se primenjuje na zaposlene u osnovnom obrazovanju. U konkretnom tužilja je zaposlena u osnovnoj školi pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknade i dodataka po osnovu rada prema odredbi člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Suprotno revizijskim navodima supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon, Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, to ova odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorima za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“ broj 21/15, 92/20, čije važenje je na osnovu sporazuma produženo do 05.03.2022. godine) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržane u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu.

Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njene plate, pa je stoga činjenica da je tužilji u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji da je bila niža od minimalne) po oceni Vrhovnog suda, bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka, na osnovu člana 165. stav 2., u vezi članova 153. stav 1., 154. i 162. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković