Apelacioni sud u Novom Sad je, presudom Gž1 3548/22 od 06.10.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojio žalbu tuženog i presudu Osnovnog suda u Novom Sadu P1 2279/21 od 16.05.2022. godine u usvajajućem delu preinačio, tako što je odbio tužbeni zahtev tužioca da sud obaveže tuženog da mu za period od 11.06.2018. godine do 11.06.2021. godine isplati na ime neisplaćene naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 43.317,50 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 27.01.2022. godine do isplate i obračunatu zakonsku zateznu kamatu od dospelosti svakog iznosa do dana veštačenja 26.01.2022. godine u iznosu od 11.261,26 dinara i na ime neisplaćene naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 73.171,10 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom počev od 27.01.2022. godine do isplate i obračunatu zakonsku zateznu kamatu od dospelosti svakog iznosa do dana veštačenja 26.01.2022. godine u iznosu od 14.017,63 dinara i da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 55.200,00 dinara, sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 52.100,00 dinara i troškove žalbenog postupka u iznosu od 42.260,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku - ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20) u vezi sa članom 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, br. 10/23) i našao da je revizija tužioca neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, dok se na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka revizijom određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u periodu od 11.06.2018. godine do 11.06.2021. godine bio u radnom odnosu kod tuženog na radnom mestu ..., sa koeficijentom za obračun plate od 8,98. U utuženom periodu tuženi je tužiocu obračunavao i isplaćivao platu tako što je osnovicu koju objavljuje Vlada RS množio sa koeficijentom radnog mesta za poslove koje je obavljao, a koji metod obračuna plate tuženi primenjuje za zapsolene od početka primene Zakona o platama u državnim i javnim službama od 2001. godine. Budući da je tako dobijeni proizvod bio manji od iznosa minimalne zarade, tuženi je tužiocu vršio dopunu zarade do iznosa minimalne zarade, a u pojedinim mesecima spornog perioda tužiocu je plata bila veća od minimalne. U obračunskim listama potraživane naknade nisu iskazivane kao posebna obračunska stavka. Visina potraživanja tužioca utvrđena je veštačenjem putem veštaka ekonomsko – finansijske struke, primenom kriterijuma važećeg Pojedinačnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća na teritoriji Republike Srbije, prema kojima je naknada za ishranu u toku rada opredeljena u iznosu od 250,00 dinara bruto, a naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora u visini 1/12 minimalne zarade na mesečnom nivou.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužioca usvojio i obavezao tuženog da tužiocu isplati tražene naknade u iznosima utvrđenim veštačenjem. Po mišljenju prvostepenog suda, u iznosu minimalne zarade koja je tužiocu isplaćana u utuženom periodu, ne mogu biti sadržane utužene naknade, a pošto pravo na naknadu predmetnih troškova na osnovu Zakona o platama u državnim organima i javnim službama nije realizovano konkretnom isplatom, prvostepeni sud je zaključio da je tuženi dužan da tužiocu predmetne naknade isplati na osnovu odredbe člana 111, 112. i 118. Zakona o radu.

Drugostepeni sud je delimičnim usvajanjem žalbe tužene preinačio prvostepenu presudu u usvajućem delu, tako što je tužbene zahteve tužioca odbio nalazeći da je Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama određen način utvrđivanja osnovice plate, tako što je u odredbi člana 4. stav 2. tog zakona propisano da koeficijent za obračun plate sadrži dodatak za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.

Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. tog zakona, koeficijent plate izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu i sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe, koji se primenjuje na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), da osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa tim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade; članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samuprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

U konkretnom slučaju, tužilac je zaposlen u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njegove plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Suprotno navodima revizije, primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom, položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto Zakon o platama u državnim organima i javnim službama, kao poseban zakon, propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samuprave nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, kao lex specialis, proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužioca. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiocu ne pripada pravo na naknadu potraživanih troškova, pa činjenica da je u spornom periodu tužiocu isplaćivana minimalna zarada, po oceni Vrhovnog suda je bez uticaja na drugačiju odluku, jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu, kao opšteg zakona.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić