U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Božidara Vujičića, predsednika veća, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Gordana Nerić-Mitrović, advokat iz ..., protiv tuženih Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda, BB iz ... i VV iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Ivana Hinić Pavić, advokat iz ..., radi utvrđenja, poništaja rešenja i vraćanja na rad, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1398/18 od 11.10.2019. godine, u sednici veća održanoj dana 10.03.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1398/18 od 11.10.2019. godine.

ODBIJA SE, kao neosnovan, zahtev tuženih za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 1398/18 od 11.10.2019. godine, stavom prvim izreke, odbijena je, kao neosnovana, žalba tužilje i potvrđena presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P1 211/14 od 04.12.2017. godine, ispravljena rešenjem istog suda P1 211/14 od 07.06.2019. godine, u stavovima prvom, drugom, trećem, četvrtom, petom, šestom, osmom i devetom izreke, kojima je odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se utvrdi da je ništava odredba tačke 2. Ugovora o radu broj ... od ...2009. godine zaključenog između tužilje i tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda; odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se utvrdi da je ništavo rešenje tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda broj ... od ...2010. godine, kojim je tužilji prestao radni odnos sa danom ...2010. godine; odbačena, kao neblagovremena, tužba u delu kojim je traženo da se poništi rešenje tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda broj ... od ...2010. godine; odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se utvrdi da je tužilja zasnovala radni odnos na neodređeno vreme kod tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda počev od ...2009. godine i da se obaveže ovaj tuženi da tužilju vrati na rad; odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se utvrdi da je ništav Ugovor o radu broj ... od ...2010. godine, zaključen između tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda, kao poslodavca i tužene BB, kao zaposlene; odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se utvrdi da je ništav Ugovor o radu broj ... od ...2010. godine, zaključen između tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda, kao poslodavca i tužene VV, kao zaposlene; odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev da se obavežu tuženi da tužilji solidarno naknade troškove parničnog postupka i obavezana tužilja da tuženima na ime troškova parničnog postupka solidarno naknadi iznos od ukupno 229.500,00 dinara, a tuženoj Osnovnoj školi „Petar Konjović“ iz Beograda i iznos od još 153.750,00 dinara, sve sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate. Stavom drugim izreke, odbijeni su, kao neosnovani, zahtevi parničnih stranaka za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi su podneli odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku, ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011, 49/2013-US, 74/2013- US, 55/2014, 87/2018, 18/2020, u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija tužilje nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje. Navode u reviziji kojima se ukazuje da je u postupku učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, Vrhovni kasacioni sud nije cenio, jer se revizija iz ovog razloga ne može izjaviti u smislu člana 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila zaposlene kod tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ u Beogradu, na poslovima ..., na određeno vreme, u periodu od ...2007. godine do završetka školske godine 2007/2008, od ...2008. godine do završetka školske godine 2008/2009 i od 01.09.2009. godine do 31.08.2010. godine, kada joj je radni odnos prestao na osnovu rešenja tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda broj ... od ...2010. godine, zbog isteka roka na koji je ugovor o radu zaključen. Zaključkom Školskog odbora tužene tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda od ...2010. godine prigovor tužilje izjavljen protiv rešenja tužene od ...2010. godine je odbačen, kao neblagovremen.

Tužene BB i VV zasnovale su radni odnos na određeno vreme kod tužene Osnovne muzičke škole „Petar Konjović“ iz Beograda, zaključenjem Ugovora o radu broj ... od ...2010. godine odnosno Ugovora o radu broj ... od ...2010. godine, kojima su raspoređene na radno mesto ... počev od ...2010. godine, a najduže do završetka školske godine 2010/2011. Tuženoj BB je radni odnos prestao ...2011. godine, zbog otkaza od strane zaposlene, a tuženoj VV je radni odnos prestao ...2011. godine zbog isteka roka na koji je ugovor o radu zaključen.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenom materijalnog prava iz odredbi Zakona o radu, Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja i Zakona o obligacionim odnosima, ocenili da tužbeni zahtev nije osnovan.

Neosnovano se navodima revizije osporava pravilna primena materijalnog prava.

Tužilja je bila u radnom odnosu kod tužene škole po sukcesivno zaključivanim ugovorima o radu na određeno vreme, sa rokovima rada od početka do kraja tekuće školske godine, a rešenjem tužene škole od ...2010. godine tužilji je sa danom ...2010. godine prestao radni odnos na određeno vreme, zbog isteka roka na koji je ugovor o radu od ...2009. godine (poslednji od tako zaključenih ugovora o radu) zaključen.

Prema tački 2. Ugovora o radu od ...2009. godine, čije utvrđenje ništavosti tužilja traži, ugovor je sa tužiljom zaključen na određeno vreme do izbora kandidata po raspisanom konkursu, a najduže do 31.08.2010. godine, odnosno do kraja tekuće školske 2009/2010. godine. U to vreme prema Odluci Vlade Republike Srbije nije bilo dozvoljeno zasnivanje radnog odnosa sa zaposlenima na radnim mestima koja se finansiraju iz budžeta, pa usled izostanka saglasnosti Ministarstva prosvete RS nisu bili ispunjeni uslovi da tužena škola raspiše konkurs za izbor kandidata, među kojima bi eventualno sa tužiljom bio zaključen ugovor o radu za školsku godinu 2010/2011, počev od 01.09.2010. godine. S toga je pravilno drugostepeni sud ocenio da je zahtev za utvrđenje ništavosti ove tačke ugovora o radu neosnovan, jer sporna odredba ugovora nije zasnovana na netačnom obaveštenju poslodavca o pojedinim pravima, obavezama i odgovornostima zaposlenog, što bi u smislu člana 9. stav 2. Zakona o radu vodilo ništavosti sporne odredbe ugovora.

Drugostepeni sud je odbio kao neosnovanu žalbu tužilje i potvrdio odluku prvostepenog suda o odbijanju postavljenog tužbenog zahteva u ovom delu, ali ne iz razloga koje je obrazložio prvostepeni sud, već iz napred navedenih razloga, koje kao pravilne prihvata Vrhovni kasacioni sud, zbog čega su bez uticaja na pravilnost pobijane odluke navodi revizije kojima osporava pravilno i potpuno utvrđeno činjenično stanje i pravilnu primenu pravila o teretu dokazivanja.

Pravilna je i ocena nižestepenih sudova da pobijano rešenje o prestanku ugovora o radu od 24.06.2010. godine u smislu člana 103. ZOO nema formalne nedostatke ni nedostatke u pogledu njegove sadržine, zbog čega je zahtev za utvrđenje ništavosti rešenja o prestanku radnog odnosa neosnovan.

U pogledu zahteva za poništaj prešenja o prestanku radnog odnosa pravilno su nižestepeni sudovi tužbu u ovom delu odbacili, kao neblagovremenu. Posledica propuštanja prekluzivnog roka materijalnog prava za podnošenje tužbe sudu radi poništaja rešenja o prestanku radnog odnosa, u odnosu na dan prijema zaključka Školskog odbora tuženog od 24.09.2010. godine, kojim je prigovor tužilje odbačen, propisanog članom 145. stav 7. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja ("Službeni glasnik RS", br. 72/2009), važećeg u vreme donošenja pobijanog rešenja, koji se kao lex specialis primenjuje u konkretnom slučaju, tužbu čini neblagovremenom. Propuštanje prekluzivnog roka za podnošenje tužbe sudu dovodi do gubitka prava na sudsku zaštitu, što ima za posledicu nemogućnost suda da o predmetu takvog spora meritorno odlučuje.

Pravilno je ocenjen neosnovanim i zahtev za utvrđenje da je tužilja kod tuženog zasnovala radni odnos na neodređeno vreme, jer u smislu odredbe člana 132. stav 8. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja radni odnos zaposlenih u ustanovima za obrazovanje i vaspitanje na određeno vreme ne može da preraste u radni odnos na neodređeno vreme. S tim u vezi, kako je tužilji kod tužene prestao radni odnos istekom roka na koji je radni odnos zasnovala, a nije postojala zakonska mogućnost za preobražaj radnog odnosa, nije osnovan ni zahtev tužilje za vraćanje na rad.

Ugovori o radu koje su tužene BB i VV zaključile sa tuženom školom radi zasnovanja radnog odnos na određeno vreme počev od 01.09.2010. godine, a najduže do završetka školske godine 2010/2011 su zaključeni u skladu odredbama Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja kojima je regulisan radni odnos na određeno vreme i nemaju druge nedostatke zbog kojih bi u smislu člana 103. ZOO bila utvrđena njihova ništavost, zbog čega je takav zahtev pravilno odbijen, kao neosnovan.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda tužilja nije izgubila pravni interes da osporava punovažnost i zakonitost ugovora o radu zaključenih između tuženih BB i VV i tužene škole momentom prestanka njihovog radnog odnosa kod tužene škole. Međutim, takav zahtev nije osnovan. Tužilji je kod tužene škole prestao radni odnos istekom vremena na koji je ugovor o radu iz 2009. godine zaključen, rešenjem tužene od ...2010. godine, kada tužene BB i VV još uvek nisu bile radno angažovane kod tužene škole, pa prestanak tužiljinog radnog odnosa kod tužene škole nije uslovljen nezakonitim prijemom, niti je u uzročno- posledičnoj vezi sa prijemom tuženih BB i VV u radni odnos kod tužene.

Navodi revizije da je tužilja, iako je rešenje o prestanku radnog odnosa doneto ...2010. godine, na poslovima ... radila sve do ...2010. godine i do tada izvršila sve pripreme oko upisa đaka za novu školsku 2010/2011 godinu, nisu od uticaja na odluku o zahtevu za utvrđenje ništavosti ugovora o radu koje je tužena škola zaključila sa tuženima BB i VV. Takvim postupanjem tužilja je obavljala svoje radne obaveze i dužnosti u skladu sa odredbama ugovora o radu i rešenja o prestanku radnog odnosa prema kojima je tužilja u radnom odnosu kod tužene škole bila do kraja školske godine 2009/2010, a što je dana 31.08.2010. godine.

Diskreciono je pravo poslodavca da po isteku ugovora o radu zaključenog sa zaposlenim na određeno vreme donese odluku da li će sa istim ili trećim licem zaključiti ugovor o radu. Tužena nije imala zakonske mogućnosti da raspiše konkurs za prijem zaposlenih u radni odnos na neodređeno vreme, a po isteku ugovora o radu sa tužiljom zaključenjem ugovora o radu sa trećim licima tužilji nije povredila zakonom zagarantovano pravo na rad kod tužene niti povredila načela obligacionog prava na koja se tužilja poziva u reviziji. Ugovori o radu zaključeni sa tuženima BB i VV su zaključeni na određeno vreme i bez konkursa u skladu sa članom 132. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, na koji način je i tužilja prethodno zasnovala radni odnos kod tužene.

Okolnost što je rešenje o prestanku radnog odnosa doneto i uručeno tužilji 24.06.2010. godine, sa prestankom radnog odnosa na dan 31.08.2010. godine, nije onemogućavalo tužilju da u zakonom propisanom roku od prijema rešenja podnese prigovor protiv rešenja drugostepenom organu upravljanja, niti bi, suprotno navodima revizije, podnošenje takvog prigovora dovelo do prestanka radnog odnosa tužilje pre datuma navedenog u rešenju o prestanku radnog odnosa.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Tuženima ne pripada pravo na naknadu troškova revizijskog postupka, jer sastav odgovora na reviziju nije bila nužna radnja za odlučivanje u revizijskom postupku, pa je primenom člana 165. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Božidar Vujičić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić