Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2427/22 od 23.11.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda i odbijen tužbeni zahtev tužilja da im tužena za period od 01.10.2018. godine do 01.07.2021. godine isplati naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u iznosima bliže navedenim u ovom stavu. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tužilja za naknadu troškova postupka i obavezane tužilje da tuženoj naknade troškove parničnog postupka u iznosu od po 2.950,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti pa do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilje su blagovremeno izjavile reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu odluku u smislu odredbe člana 408. ZPP, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...10/23), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, broj 10/23), Vrhovni sud je ocenio da revizija tužilja nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u spornom periodu bile u radnom odnosu kod tužene sa koeficijentom za obračun plate 7,40. Tužiljama je tužena obračunavala platu tako što je koeficijent za obračun plate množen sa osnovicom koju određuje Vlada Republike Srbije pa kako je tako obračunata osnovna plata bila manja od minimalne zarade to je tužena tužiljama vršila doplatu do iznosa minimalne zarade. U obračunskim listama za isplatu plata za tužilje nije posebno iskazivana naknada na ime troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Visina ovih naknada utvrđena je iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka primenom najpovoljnijeg kriterijuma u trenutno važećim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji koja iznosi 250,00 dinara bruto dnevnog iznosa naknade troškova za ishranu i 1/12 prosečne mesečne zarade u Republici Srbiji na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je zaključio da u minimalnoj zaradi koja je tužiljama isplaćivana u spornom periodu ne može da bude sadržana naknada troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je primenom odredbi člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i člana 111. Zakona o radu zaključio da je tužena dužna da te naknade isplati u iznosu utvrđenom veštačenjem, a prema najpovoljnijim kriterijumima za tuženu u trenutno važećim kolektivnim ugovorima u Republici Srbiji i usvojio tužbeni zahtev.

Drugostepeni sud nije prihvatio pravno stanovište prvostepenog suda, već je zaključio da su, shodno odredbama Zakona o platama u državnim organima i javnim službama i Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenima u javnim službama, u koeficijentu za obračun plate sadržane i naknade troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora zbog čega je preinačio prvostpenu presudu i odbio tužbeni zahtev, smatrajući da ovo pravo ne pripada tužiljama.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Prema odredbi člana 10. stav 2. Zakona o socijalnoj zaštiti („Službeni glasnik RS“ broj 24/11 ... 117/22) ustanovu socijane zaštite može osnovati Republika Srbija, autonomna pokrajna, jedinica lokalne samouprave i drugo pravno i fizičko lice, dok se prema odredbi člana 11. stav 1. istog zakona osnivačka prava u pogledu imenovanja direktora, članova upravnog odbora i članova nadzornog odbora ustanova socijalne zaštite vrše u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuju javne službe. Odredbom člana 13. ovog Zakona propisano je da se na prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih u ustanovama socijane zaštite primenjuju opšti propisi u radu, ako ovim zakonom nije drugačije određeno.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 34/01...157/20) propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3.). Odredbom člana 3. stav 1. istog Zakona propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plate utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne Skupštine Republike Srbije, dok je odredbom člana 4. stav 1. istog Zakona propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban kolektivni ugovor za socijalnu zaštitu u Republici Srbiji („Službeni glasnik RS“ broj 11/15, 8/18), koji je važio do 31.01.2019. godine, kao i važeći Poseban kolektivni ugovor za socijalnu zaštitu u Republici Srbiji („Službeni glasnik RS“ broj 29/19, 60/20) u odredbi člana 57. propisuju da se plata zaposlenog utvrđuje u skladu sa zakonom i ovim ugovorom, a u odredbi člana 58. propisuje da učesnici Ugovora mogu da pregovaraju o visini osnovice za obračun i isplatu plata svake godine u postupku donošenja predloga Budžeta Republike Srbije (stav 1.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05 ... 95/18) u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa ovim Zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade. Članom 118. stav 1. istog Zakona propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.) dok je prema stavu 2. istog člana visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u dražvnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog Zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“ broj 44/01...58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. ove Uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe koja se primenjuje na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

U konkretnom tužilje su zaposlene u ustanovi socijane zaštite čiji je osnovač Autonomna pokrajna Vojvodina pa se na utvrđivanje i obračun njihove plate, kao i naknade i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Suprotno revizijskim navodima primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom o položaju, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ova odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorima za socijalnu zaštitu u Republici Srbiji koji su zaključivani u periodu od 2015. do 2020. godine, nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržane u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilja. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu.

Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužiljama ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pošto su te naknade sadržane u koeficijentu njihovih plata, pa je stoga činjenica da je tužiljama u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji da je bila niža od minimalne) po oceni Vrhovnog suda, bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka, na osnovu člana 165. stav 2. u vezi člana 153. stav 1. i 154. ZPP.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković