Apelacioni sud u Novom Sad je presudom Gž1 2408/22 od 02.09.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačio presudu Osnovnog suda u Valjevu P1 264/21 od 11.05.2022. godine, ispravljenu rešenjem istog suda pod istim brojem od 09.06.2022. godine, u stavu prvom izreke i odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje AA. Stavom drugim izreke, preinačena je ista presuda i odbijen tužbeni zahtev tužilje BB. Stavom trećim izreke, preinačena je ista presuda i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje VV. Stavom četvrtim izreke, preinačena je ista presuda i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje GG. Stavom petim izreke, preinačena je ista presuda u stavu petom izreke i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje DD. Stavom šestim izreke, preinačeno je rešenje o parničnim troškovima sadržano u stavu šestom izreke presude i odbijen zahtev tužilja na za naknadu troškova parničnog postupka u iznosu od 282.200,00 dinara, a tužilje su obavezane da tuženoj na ime troškova postupka isplate iznos do 27.439,20 dinara. Stavom sedmim izreke, obavezane su tužilje da tuženoj na ime troškova drugostepenog postupka isplate iznos od 109.756,80 dinara. Stavom osmim izreke, odbijen je zahtev tužilja za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilje su blagovremeno izjavile reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20) i našao da je revizija tužilja nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti, dok se na druge bitne povrede odredaba parničnog postupka revizijom određeno ne ukazuje.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilje su u periodu od aprila 2018. godine do marta 2021. godine bile zaposlene kod tužene i to AA, BB, VV i GG na radnom mestu ... sa utvrđenim koeficijentom za obračun plate od 6,83, a tužilja DD na radnom mestu ... sa utvrđenim koeficijentom od 7,34. Tužena je tužiljama obračunavala platu množenjem koeficijenta njihovog radnog mesta i propisane osnovice, nakon čega je celokupno obračunatu platu sa uvećanjima i naknadama upoređivala sa minimalnom zaradom i po potrebi dopunjavala do iznosa minimalne zarade. U obračunskim listama tužilja za sporni period tužena je iskazivala platu u visini minimalne zarade, koliko im je isplaćivala, a kao posebne stavke nisu iskazivane potraživane naknade. Visina potraživanja tužilja utvrđena je prema prvoj varijanti nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko – finansijske struke prema najpovoljnijem kriterijumu važećih Posebnih kolektivnih ugovora u Republici Srbiji, odnosno dnevni iznos toplog obroka u visini od 250,00 dinara bruto, a mesečni iznos regresa za korišćenje godišnjeg odmora u visini od 1/12 minimalne zarade.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da tužilje imaju pravo na naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, jer u iznosu minimalne zarade po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada, nezavisno od činjenice što je odredbom člana 4. stav 1. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama propisano da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stavom 2. da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, zbog čega je tužena dužna da tužiljama te troškove isplati u iznosu utvrđenim veštačenjem.

Drugostepeni sud je stanovišta da su potraživane naknade u skladu sa odredbom člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama tužiljama bile uračunate u koeficijent i isplaćene kroz platu. Iz navedenih razloga, drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbene zahteve tužilja, kao neosnovane.

Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.

Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. tog zakona, koeficijent plate izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu i sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. ove uredbe, koji se primenjuje na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.

Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) u odredbi člana 91. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), da osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3.).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa tim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade; članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samuprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Suprotno navodima revizije, primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom, položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto Zakon o platama u državnim organima i javnim službama, kao poseban zakon, propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona iskljčuje primenu opšte norme i Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, autnomona pokrajina i jedinica lokalne samuprave nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, kao lex specialis, proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji ne pripada pravo na naknadu potraživanih troškova, pa činjenica da je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada po oceni Vrhovnog suda je bez uticaja na drugačiju odluku, jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu, kao opšteg zakona.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153. stav 1, 154. i 165. stav 2. Zakona parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Gordana Komnenić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić