U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Bojan Maksić, advokat iz ..., protiv tuženog „Infrastruktura železnice Srbije“, Akcionarskog društva za upravljanje javnom železničkom infrastrukturom, iz Beograda, radi isplate naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 170/21 od 29.01.2021. godine, na sednici održanoj 27.05.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 170/21 od 29.01.2021. godine, u preinačujućem delu, tako što se ODBIJA kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Vršcu P1 163/20 od 20.10.2020. godine i ODBIJA zahtev tuženog da se obaveže tužilac da naknadi tuženom troškove drugostepenog postupka u iznosu od 3.414,38 dinara.

OBAVEZUJE SE tuženi da naknadi tužiocu troškove postupka po reviziji u ukupnom iznosu od 29.071,91 dinara, u roku od osam dana od prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja, sa zakonskom zateznom kamatom od dana nastupanja uslova za izvršenje presude do isplate.

O b r a z l o ž e nj e

Osnovni sud u Vršcu, presudom P1 163/20 od 20.10.2020. godine, usvojio je tužbeni zahtev tužioca, tako što je obavezao tuženog da isplati tužiocu na ime naknade za ishranu u toku rada (topli obrok) za maj, jun, jul, avgust i septembar 2017. godine, ukupan iznos od 22.915,12 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene novčane iznose i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora za maj, jun, jul, avgust i septembar 2017. godine, ukupan iznos od 14.944,45 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene novčane iznose, sve u roku od osam dana od dana pravnosnažnosti presude, pod pretnjom izvršenja (sve bliže određeno u izreci). Obavezao je tuženog da naknadi tužiocu troškove parničnog postupka u iznosu od 45.800,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom računajući od dana izvršnosti presude do isplate, u roku od osam dana, pod pretnjom izvršenja.

Apelacioni sud u Beogradu, presudom Gž1 170/21 od 29.01.2021. godine, preinačio je presudu Osnovnog suda u Vršcu P1 163/20 od 20.10.2020. godine, tako što je odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca da se obaveže tuženi da naknadi tužiocu za period od maja do septembra 2017. godine, troškove ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sa zateznom kamatom od dana dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate. Preinačio je rešenje sadržano u presudi Osnovnog suda u Vršcu P1 163/20 od 20.10.2020. godine, tako što je odbio zahtev tužioca za naknadu troškova nastalih u postupku pred prvostepenim sudom. Obavezao je tužioca da naknadi tuženom troškove postupka po žalbi u iznosu od 3.414,38 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, sa predlogom da se pobijana presuda ukine i predmet vrati na ponovno suđenje, ili preinači i obaveže tuženi da naknadi tužiocu troškove revizijskog postupka (u reviziji je istakao troškovnik na ime sastava revizije u iznosu od 12.000,00 dinara i sudske takse na reviziju i odluku po reviziji u iznosu od po 200.000,00 dinara).

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu odredbe člana 403. stav 2. tačka 2, a u vezi člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 72/11, 49/13 - US, 74/13 – US, 55/14, 87/18 i 18/20) i utvrdio da je revizija tužioca osnovana.

U provedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u radnom odnosu kod tuženog na osnovu Aneksa broj 8 ugovora o radu od 01.02.2017. godine, koji je zaključio sa tuženim „Infrastruktura železnice Srbije“ kao pravnim sledbenikom tuženog „Železnice Srbije“ AD Beograd, čijom statusnom promenom su se pored postojećeg društva formirala još tri akcionarska društva i to „Infrastruktura železnice Srbije“ AD Beograd, „Srbija Voz“ AD Beograd i „Srbija Kargo“ AD Beograd. Tuženi „Infrastruktura železnice Srbije“ je kao poslodavac sledbenik preuzeo Kolektivni ugovor poslodavca prethodnika „Železnice Srbije“ AD iz Beograda. Dosuđeni iznosi prvostepenom presudom predstavljaju mesečne iznose naknade za ishranu u toku rada u visini od 25% prosečne mesečne neto zarade po zaposlenom u privredi Republike prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa zaduženog za statistiku, a čiju je visinu prvostepeni sud utvrdio prema nalazu i mišljenju veštaka, po kom je obračun utuženih naknada troškova izvršen prema Kolektivnom ugovoru poslodavca prethodnika, objavljenom u „Službenom glasniku RS“ br. 37/95 ... 7/00 (tužba je podneta 04.02.2020. godine).

Prvostepeni sud je u nedostatku konkretne regulative prihvatio obračun naknada za ishranu u toku rada i regresa prema visini koja je bila određena ranijim Kolektivnim ugovorom tuženog, objavljenom u „Službenom glasniku RS“ br. 37/95 i 42/99, odnosno primenom parametara koje je tuženi primenjivao prilikom obračuna predmetnih naknada, čime se neće vršiti primena nevažećeg opšteg akta, već će se iskoristiti poznati parametri koje je tuženi ranije primenjivao prilikom obračuna ovih naknada, imajući u vidu da tuženi nije tužiocu isplaćivao naknadu za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u spornom periodu, pa primenom parametara koje je tuženi primenjivao prilikom obračuna predmetnih naknada, usvojio je tužbeni zahtev tužioca.

Drugostepeni sud je zaključio da kad ugovor o radu i Kolektivni ugovor kao opšti akt ne utvrđuje visinu naknade predmetnih troškova (toplog obroka i regresa za korišćenje godišnjeg odmora), već se opštim aktom određuje da se oni uračunavaju u cenu radnog časa, kao elementi za obračun osnovne zarade, da zaposleni ne može sa uspehom potraživati posebnu isplatu novčanih iznosa iz ovih osnova, jer nema odgovarajućeg Kolektivnog ugovora kao opšteg akta i instrumenta za njihovu konkretnu realizaciju. Ovo zato, što je Opšti kolektivni ugovor („Službeni glasnik RS“ br. 50/08 i 204/08), u smislu pravila iz člana 64. tog akta, prestao da važi u avgustu 2011. godine, a u utuženom periodu nije zaključen novi Opšti kolektivni ugovor. Zatim, da za razliku od sadašnjeg zakonskog rešenja, naknada troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Zakonu o radnim odnosima („Službeni glasnik RS“ br. 55/96 ... 43/01) nisu imali karakter zarade definisane odredbom člana 63. tog zakona, već drugih primanja iz člana 71. zakona, na koje se plaćaju porezi i doprinosi, pa visina utuženog potraživanja iz ovih razloga ne može biti određena primenom parametara utvrđenih Kolektivnim ugovorima poslodavca prethodnika tuženog, koji su bili na pravnoj snazi u vreme važenja naznačenog Zakona o radnim odnosima, kao i da okolnost da visina troškova za ishranu u toku rada protivno pravilima iz člana 118. stav 2. zakona nije vrednosno iskazana, ne predstavlja razlog na koji zaposleni može sa uspehom tražiti isplatu ovih troškova.

Međutim, osnovano se u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava od strane drugostepenog suda, na koji zakonski razlog ovaj sud i pazi po službenoj dužnosti u smislu člana 408. ZPP, zbog čega je drugostepena presuda preinačena i odbijena žalba tuženog.

Odredbom člana 118. stav 1. tačka 5. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05, 61/05, 54/09, 32/13 i 75/14) je propisano da, zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to: za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način, a tačkom 6. ovog stava, za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom stava 2. ovog člana, da, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu.

Aneksom Kolektivnog ugovora „Železnice Srbije“ iz 2006. godine, odredbom člana 2. izmenjen je član 57. Kolektivnog ugovora iz 2002. godine, kojim je predviđeno da zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Odredbom člana 5. stav 6. Aneksa, kao i odredbama člana 57. stav 1 i 2. Kolektivnog ugovora iz 2015. godine propisano je da je u vrednost jednog radnog časa uključena i mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 naknada regresa za godišnji odmor, svedena na jedan radni čas.

Kako je od 01.01.2006. godine zaposlenima dato zakonsko pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora bez propisivanja visine istih, to je poslodavcima ostavljena mogućnost da svojim aktima utvrdi visinu tih naknada. Visina naknada troškova na ime ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto.

Prema tome, tužilac može potraživati naknadu u neto iznosima utvrđenim na osnovu obračuna, primenom parametara iz ranije važećeg Kolektivnog ugovora JŽTP („Službeni glasnik RS“ broj 37/95 i 42/99), dakle, primenom parametara koji su ranije primenjivani prilikom obračuna ovih naknada, zbog čega je prvostepeni sud pravilno usvojio tužbeni zahtev tužioca.

Polazeći od uspeha u postupku po reviziji, odbijen je zahtev tuženog da se obaveže tužilac da naknadi tuženom troškove drugostepenog postupka u iznosu od 3.414,38 dinara, dok je obavezan tuženi da naknadi tužiocu troškove postupka po reviziji i to polazeći od vrednosti predmeta spora pobijanog dela u iznosu od 37.859,57 dinara, kao glavnog zahteva i to prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata („Službeni glasnik RS“ br. 121/12) na ime sastava revizije u iznosu od 12.000,00 dinara i prema Zakonu o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“ broj 28/94 ... 95/18), na ime takse na reviziju u iznosu od 6.828,764 dinara i takse na presudu po reviziji u iznosu od 10.243,146 dinara, sve ukupno 29.071,91 dinara, na osnovu člana 153. i 154. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 416. stav 1. i 165. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić