U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: dr Dragiše B. Slijepčevića, predsednika veća, Jasmine Stamenković, dr Ilije Zindovića, Branka Stanića i Tatjane Miljuš, članova veća, u pravnoj stvari tužilaca AA, BB, VV, GG i DD, svi iz ..., čiji je zajednički punomoćnik Milan Melajac, advokat iz ..., protiv tuženog Republičkog hidrometeorološkog zavoda Srbije, koga zastupa Državno pravobranilaštvo, Beograd, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2611/21 od 09.07.2021. godine, u sednici održanoj 14.10.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2611/21 od 09.07.2021. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

Delimično se USVAJA revizija tuženog, UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2611/21 od 09.07.2021. godine i presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P1 398/2019 od 14.04.2021. godine u usvajajućem delu za tužbene zahteve tužilaca AA, BB, VV, GG i DD za isplatu po osnovu ishrane za vreme rada i boravka na terenu za 2005. godinu, sa zakonskom zateznom kamatom i u delu odluke o troškovima prvostepenog i drugostepenog postupka i u tom delu se predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

ODBIJA SE revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2611/21 od 09.07.2021. godine u delu kojim je odbijena žalba tuženog i potvrđena presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P1 398/2019 od 14.04.2021. godine u usvajajućem delu za tužbene zahteve tužilaca AA, BB, VV, GG i DD za isplatu po osnovu ishrane za vreme rada i boravka na terenu za 2006. godinu, sa zakonskom zateznom kamatom.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Drugog osnovnog suda u Beogradu P1 398/2019 od 14.04.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilaca AA, BB, VV, GG i DD i obavezan tuženi da svakom od tužilaca po osnovu ishrane za vreme rada i boravka na terenu za period od 01.01.2005. do 31.12.2006. godine isplati pojedinačne novčane iznose za 2005. i 2006. godinu sa zakonskim zateznim kamatama od određenih datuma do isplate. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilaca i obavezan tuženi da tužiocima solidarno naknadi troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 474.500,00 dinara sve zajedno sa zakonskom zateznom kamatom na troškove postupka počev od dana sticanja svojstva izvršnosti odluke pa do konačne isplate, a uz to da nadoknadi pojedinačno tužiocu AA iznos od još 4.370,00 dinara, tužiocu BB iznos od još 4.550,00 dinara, tužiocu VV iznos od još 4.120,00 dinara, tužiocu GG iznos od još 4.270,00 dinara i tužiocu DD iznos od još 4.480,00 dinara, sve u roku od osam dana od dana dostavljanja presude. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužilaca kojim su tražili da im tuženi isplati zakonsku zateznu kamatu na dosuđene iznose troškova postupka, a koja tražena zakonska zatezna kamata se odnosi na traženi vremenski period od dana donošenja presude do dana sticanja svojstva izvršnosti presude. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tuženog da mu tužioci naknade troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 2611/21 od 09.07.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena presuda Drugog osnovnog suda u Beogradu P1 398/2019 od 14.04.2021. godine u stavu prvom, drugom i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka, kao neosnovan.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je izjavio posebnu reviziju iz člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava, a radi ujednačavanja sudske prakse, razmatranja pravnog pitanja u interesu ravnopravnosti građana, odnosno novog tumačenja prava.

Prema članu 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku (''Službeni glasnik RS'', br. 72/11... i 18/20), revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja se ne bi mogla pobijati revizijom, ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). Prema stavu 2. ovog člana, o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana, odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

Postupajući na osnovu citirane zakonske odredbe Vrhovni kasacioni sud je dozvolio odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog, zbog potrebe za ujednačavanjem sudske prakse u odlučivanju o tužbenim zahtevima iz istovetnog činjeničnog i pravnog osnova.

Revizijom pobijana presuda doneta je bez bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koje revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Nižestepeni sudovi su o tužbenim zahtevima za isplatu po osnovu ishrane za vreme rada i boravka na terenu, u toku 2005. godine i 2006. godine, odlučili na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja da je svaki od tužilaca proveo na radu na terenu ukupan broj dana u 2005.-oj godini i ukupan broj dana u 2006.-oj godini, za šta su im od strane tuženog poslodavca isplaćeni utvrđeni novčani iznosi na ime naknade za povećane troškove rada i boravka na terenu, i da im je tuženi obezbedio smeštaj na terenu, dok im nije obezbedio ishranu na terenu. Vrednost jednog toplog obroka dnevno tužiocima je isplaćena kroz zaradu, dok za dva obroka dnevno nije. Pravnosnažnom presudom je svakom od tužilaca dosuđen za ukupan broj dana u 2005. godini iznos u visini dve dnevne naknade za mesečnu ishranu u toku rada predviđene odredbama člana 30a stav 1. tačka 1. Opšteg kolektivnog ugovora („Službeni glasnik RS“, br 22/97… i 32/01), i to u odsustvu posebnog propisa kojim je predviđena visina tih troškova, i dalje od stupanja na snagu Uredbe o izmenama i dopunama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Službeni glasnik RS“, br. 37/94…81/05) po odredbi člana 23v stav 1. tačka 4. Uredbe, za period od 23.09.2005. godine do 31.12.2006. godine, u visini 2/3 razlike između terenskog dodatka od 3% i dnevnice za službeno putovanje u vrednosti od 5% od prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike Srbije, s tim što je za osnovicu uzeta najniža zarada (za mesec februar) u 2005.- oj godini i u 2006.-oj godini.

Tužioci su zaposleni kod tuženog, koji prema odredbama člana 1. stav 3. i člana 17. Zakona o državnoj upravi („Službeni glasnik RS“, br. 20/92…49/99) i odredbama člana 1. stav 2. i člana 34. Zakona o državnoj upravi („Službeni glasnik RS“ br. 79/05) ima status posebne republičke organizacije, kao organizacionog oblika državne uprave.

Način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja postavljenih i zaposlenih lica u posebnim organizacijama u utuženom periodu bio je uređen Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama (član 1. tačka 1.) Odredbama člana 5. stav 1. tačka 4) i stav 2. tog zakona je bilo propisano da dodatak na platu pripada za dnevnu naknadu za povećane troškove rada i boravka na terenu (terenski dodatak) koji se obračunava i isplaćuje u visini utvrđenoj propisima o radu.

Propis kojim su u utuženom periodu bili utvrđeni visina, uslovi i način isplate određenih naknada i drugih primanja zaposlenih u državnim organima jeste Uredba o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Službeni glasnik RS“, br. 37/94…37/01) (član 1.), kojom je bilo propisano da dodatak na platu za rad na terenu obuhvata troškove za smeštaj i ishranu (član 16. stav 2.) i da dnevni dodatak za rad na terenu iznosi 3% od prosečne zarade po zaposlenom u privredi Republike isplaćene prema poslednjem konačno objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike, na dan isplate (član 17.).

Uredba o izmenama i dopunama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Službeni glasnik RS“, br. 81/05) stupila je na snagu 01.10.2005. godine. Njome je brisan član 16. i član 17. Uredbe i dodat član 23v koji u stavu 1. tačka 4) propisuje da se dodatak na platu isplaćuje za povećane dnevne troškove rada i boravka na terenu (terenski dodatak) – u iznosu od 3% prosečne mesečne zarade zaposlenog u privredi Republike, prema poslednjem konačnom objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za statistiku, a ako nisu obezbeđeni smeštaj i ishrana, u terenski dodatak ulaze i troškovi smeštaja i ishrane, ali najviše do iznosa naknade za dnevnicu za službeno putovanje i troškove noćenja (član 6. i 7. ove uredbe). Citirana odredba člana 23v stav 1. tačka 4. u prečišćenom tekstu Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Službeni glasnik RS“, broj 95/05) sadržana je u članu 23. tačka 4).

Na osnovu iznetog proizilazi zaključak da je tužiocima naknada troškova za ishranu za vreme rada i boravka na terenu za period od 01.01.2005. godine do 30.09.2005. godine bila uračunata u terenski dodatak u propisanoj visini po članu 17. tada važeće Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica, time i isplaćena, te im posebna naknada za ishranu na radu na terenu u tom periodu ne pripada. Prema utvrđenom činjeničnom stanju ne može se razgraničiti koliko je dana koji od tužilaca proveo na radu na terenu u 2005.-oj godini od 01.10.2005. godine, odnosno od stupanja na snagu Uredbe o izmenama i dopunama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica („Službeni glasnik RS“, br. 81/05), kojom je za slučaj da nije obezbeđen smeštaj i ishrana predviđeno da u terenski dodatak ulaze i troškovi smeštaja i ishrane, ali najviše do iznosa naknade za dnevnicu za službeno putovanje i troškove noćenja prema članu 6. i 7. te uredbe. Prema tome, činjenično stanje nije potpuno utvrđeno za pravilnu primenu citiranog materijalnog prava od značaja za odluku o tužbenim zahtevima tužilaca za isplatu po osnovu ishrane na radu na terenu u 2005.-oj godini.

Navedeni stav o primeni relevantnog materijalnog prava izražen je i u odluci Vrhovnog kasacionog suda Rev2 1340/2020 od 30.07.2020. godine.

To je razlog zbog kojeg je u navedenom delu revizijski sud ukinuo drugostepenu i prvostepenu presudu i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje, po odredbi člana 416. stav 2. Zakona o parničnom postupku, i posledično i u delu odluke o troškovima postupka, po odredbi člana 165. stav 3. Zakona o parničnom postupku.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će utvrditi koji broj dana su tužioci boravili na terenu od 01.01.2005. do 01.10.2005. godine, a koji broj dana od 01.10.2005. do 31.12.2005. godine i nakon potpuno utvrđenog činjeničnog stanja, imajući u vidu naznačenu Uredbu o izmenama i dopunama Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih odnosno postavljenih lica, oceniće da li tužiocima za ceo period 2005. godine pripada tražena naknada ili od 01.10.2005. godine pa do kraja 2005. godine i doneće zakonitu odluku.

Revizija nije osnovana u odnosu na pravnosnažnu presudu o tužbenim zahtevima za isplatu iznosa na ime ishrane za vreme rada i boravka na terenu za 2006. godinu, jer je u tom delu odluka doneta pravilnom primenom materijalnog prava na koje je napred ukazano, prema visini pripadajućeg iznosa terenskog dodatka u situaciji kada je tužiocima tuženi poslodavac obezbedio smeštaj i isplatio naknadu za jedan obrok, ali im nije obezbedio dva pripadajuća obroka dnevno, na ime ishrane za vreme rada i boravka na terenu, shodno odredbi člana 23v stav 1. tačka 4) u vezi člana 6. Uredbe o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u državnim organima i izabranih, odnosno postavljenih lica. Navodi revizije tiču se pravilnosti utvrđenog činjeničnog stanja, što nisu zakonom predviđeni relevantni revizijski razlozi.

Sa iznetog je revizija u odnosu na navedeni deo pravnosnažne presude odbijena, kao neosnovana, na osnovu odredaba člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća - sudija
dr Dragiša B. Slijepčević,s.r.

Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić