U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Vera Đorović, advokat iz ..., protiv tuženog TP „Srbija“ A.D. iz Kragujevca, čiji je punomoćnik Zorka Borozan, advokat iz ..., radi isplate otpremnine, odlučujući o reviziji tuženog, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 913/20 od 24.11.2020. godine, na sednici održanoj 21.10.2021. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 913/20 od 24.11.2020. godine, tako što se ODBIJA kao neosnovana žalba tužilje i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1515/17 od 23.11.2017. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Osnovni sud u Kragujevcu, presudom P1 1515/17 od 23.11.2017. godine, odbio je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje, kojim je tražila da se obaveže tuženi da isplati tužilji na ime neisplaćenog dela otpremnine iznos od 379.786,40 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 13.05.2010. godine pa do konačne isplate, sve u roku od 15 dana od dana prijema presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav prvi izreke). Obavezao je tužilju da naknadi tuženom troškove parničnog postupka u iznosu od 158.760,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav drugi izreke).

Apelacioni sud u Kragujevcu, presudom Gž1 913/20 od 24.11.2020. godine, preinačio je presudu Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1515/17 od 23.11.2017. godine, tako što je: 1) usvojio tužbeni zahtev tužilje i obavezao tuženog da isplati tužilji na ime neisplaćenog dela otpremnine iznos od 379.786,40 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 13.05.2010. godine pa do konačne isplate, u roku od 15 dana od dana prijema presude, pod pretnjom izvršenja i 2) obavezao tuženog da naknadi tužilji troškove parničnog postupka u iznosu od 188.160,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude pa do isplate, u roku od 15 dana od dana prijema presude pod pretnjom izvršenja, dok je u preostalom delu odbio kao neosnovan zahtev tužilje za dosuđenje zakonske zatezne kamate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, kao posebnu, zbog pogrešne primene materijalnog prava, na osnovu odredbe člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, sa predlogom da se preinači drugostepena presuda, tako što će se potvrditi prvostepena presuda i obavezati tužilja da naknadi tuženom troškove postupka u iznosu od 445.370,00 dinara po Advokatskoj Tarifi, troškove postupka po Taksenoj Tarifi i troškove revizije po Advokatskoj Tarifi.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu odredbe člana 403. stav 2. tačka 2, a u vezi člana 408. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13 - US, 74/13 – US, 55/14, 87/18 i 18/20) i utvrdio da je revizija tuženog osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti na osnovu člana 408. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila zaposlena kod tuženog na neodređeno vreme sve do donošenja rešenja tuženog od 14.04.2010. godine, kojim je tužilji prestao radni odnos otkazom ugovora o radu, zbog prestanka potrebe za njenim radom usled ekonomskih i organizacionih promena. Istim rešenjem je utvrđeno da se tužilji isplaćuje otpremnina u iznosu od 220.000,00 dinara, a na osnovu Sporazuma od 14.04.2010. godine zaključenog između poslodavca i zaposlenog. Prema obrazloženju navedenog rešenja, tužilji je obračun otpremnine izvršen u skladu sa članom 158. stav 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05 i 61/05). U Sporazumu od 14.04.2010. godine je između ostalog konstatovano, da je zaposlenom obračun otpremnine izvršen u skladu sa članovima 158. i 159. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05 i 61/05), da će ista biti isplaćena u roku od 30 dana od dana donošenja rešenja o prestanku radnog odnosa i da je tužilja potvrdila da su isplatom otpremnine u iznosu od 220.000,00 dinara izmirena sva potraživanja iz radnog odnosa do njegovog prestanka, vezano za zarade, naknade zarade i naknade troškova i drugih primanja i eventualne štete, osim zarada za mart i april 2010. godine i da se potpisom ovog Sporazuma tužilja odrekla bilo kakvih potraživanja prema poslodavcu za isplatu zarade, naknade zarade, naknade troškova i drugih primanja eventualne štete, osim navedenih zarada. Tuženi je 13.05.2010. godine isplatio tužilji otpremninu u iznosu od 220.000,00 dinara. Visina utuženog potraživanja po ovom osnovu nije među strankama sporna. Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog, koji je zaključen između predstavnika sindikata zaposlenih kod tuženog i generalnog direktora tuženog od 03.09.2003. godine, koji je donet na neodređeno vreme u skladu sa tada važećim Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“ broj 70/01) je važio i u trenutku kada je tužilji prestao radni odnos 14.04.2010. godine. Članom 72. navedenog pojedinačnog Kolektivnog ugovora, utvrđeno je pravo zaposlenih na otpremninu iznosa od 200 evra za svaku godinu ukupnog staža osiguranja zaposlenih, kao i ostala prava predviđena Zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom. Tuženi je zaključenjem Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije (kupovina sa otplatom na rate) broj 1.1566/07-1508/02 zaključenim 20.09.2007. godine ušao u postupak privatizacije. Aneks I, koji je sastavni deo Ugovora o prodaji kapitala, sadrži Socijalni program koji će se primenjivati u subjektu posle zaključenja ugovora. Istim aneksom, kupac se obavezao da u okviru subjekta privatizacije obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenih pojedinačnim kolektivnim ugovorom, kao i drugim opštim aktima subjekata, važećih u trenutku zaključenja ovog ugovora sve do promene istih u skladu sa zakonom. Poslednja rata iz Ugovora o privatizaciji isplaćena je 30.11.2011. godine, kada je završen postupak privatizacije. Visina utuženog potraživanja na ime razlike između isplaćene i pripadajuće otpremnine prema članu 72. Pojedinačnog kolektivnog ugovora utvrđena je na osnovu veštačenja od strane veštaka ekonomsko finansijske struke (tužba je podneta 19.11.2012. godine).

Kod utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev tužilje radi isplate na ime neisplaćenog dela otpremnine u iznosu od 379.786,40 dinara, iz razloga što je utvrdio da pojedinačni Kolektivni ugovor tuženog nije bio na snazi u vreme prestanka radnog odnosa tužilje, te da se odredbe istog ne mogu primeniti u konkretnoj situaciji. Zatim, da iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je tužilji obračunata naknada na osnovu člana 54. Pravilnika o radu tuženog od 11.01.2010. godine, koji je važio u spornom periodu u skladu sa odredbom člana 158. Zakona o radu, što tužilja nije sporila u toku ovog postupka.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev tužilje, radi isplate na ime neisplaćenog dela otpremnine iznosa od 379.786,40 dinara, između ostalog iz razloga što privatizacija tuženog u vreme sticanja prava tužilje na otpremninu nije bila završena (poslednja rata kupoprodajne cene isplaćena je 30.11.2011. godine) i kako je isplata otpremnine jedan od zakonom utvrđenih oblika pravne zaštite zaposlenih u slučaju prestanka radnog odnosa zbog uvođenja tehnoloških, ekonomskih i organizacionih promena, to se iste u smislu odredbe člana 60. stav 4. Ustava Republike Srbije niko ne može odreći, navodeći i da se o pravu na isplatu razlike otpremnine izjasnio Ustavni sud Republike Srbije u odluci Už 4747/2012 od 13.11.2014. godine, a o primeni parametara (kojim se utvrđuju visine utuženih potraživanja) sadržanih u odredbama Kolektivnog ugovora, koji nije bio važeći u vreme nastanka spornog odnosa zaposlenog i poslodavca izjasnio se Vrhovni kasacioni sud u odluci Rev2 326/20 od 20.02.2020. godine. Zatim, što je ugovornu obavezu preuzetu navedenim Ugovorom o kupoprodaji sa Aneksom I tuženi dužan da ispuni, odnosno da tužilji isplati razliku između otpremnine obračunate u visini od 200 evra po godini staža osiguranja i isplaćene otpremnine obračunate u skladu sa odredbom člana 158. stav 2. Zakona o radu. Ovo što je tuženi zaključenjem Ugovora o prodaji kapitala metodom javne aukcije (kupovina sa otplatom na rate), zaključenim 20.09.2007. godine ušao u postupak privatizacije i članom 2.1. tog ugovora pored ostalog ugovorio i da taj ugovor ima snagu osnivačkog akta subjekta, a članom 7.1. – 7.1.6. istog i da se ugovor smatra raskinutim po sili zakona zbog neispunjenja, ako ni u naknadno ostavljenom roku za ispunjenje, kupac pored ostalog ne izvršava odredbe Aneksa I ugovora, odnosno rešavanje pitanja zaposlenih sprovodi suprotno odredbama Aneksa I ugovora. Prema podacima iz APR-e nije bilo promene u pogledu osnivačkog akta tužene za 2010. godinu, a da je tuženi u odgovoru na tužbu istakao da se isplata stimulacione otpremnine u iznosu od 200 evra po godini staža odnosi na pravo zaposlenih samo u toku privatizacije.

Osnovano se u reviziji ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava od strane drugostepenog suda, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti u smislu člana 408. ZPP, zbog čega je drugostepena presuda preinačena i odbijena žalba tužilje.

Odredbom člana 263. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05, 61/05 i 54/09) je propisano da, kolektivni ugovor se zaključuje na period do tri godine. Odredbom stava 2. ovog člana, da, po isteku roka iz stava 1. ovog člana, kolektivni ugovor prestaje da važi, ako se učesnici kolektivnog ugovora drukčije ne sporazumeju najkasnije 30 dana pre isteka važenja kolektivnog ugovora. Odredbom člana 284. stav 1. ovog zakona, da, odredbe kolektivnog ugovora koji je na snazi na dan stupanja na snagu ovog zakona, a koji nisu u suprotnosti sa ovim zakonom, ostaju na snazi do zaključivanja kolektivnog ugovora u skladu sa ovim zakonom.

Shodno citiranim odredbam Zakona o radu proizlazi da, ako je kolektivni ugovor po ranijem zakonu bio zaključen na neodređeno vreme, kao u konkretnoj situaciji, posle stupanja na snagu propisa kojim je ograničeno trajanje važenja kolektivnog ugovora, može da se primenjuje još samo tri godine, jer po isteku tog roka, njegove odredbe postaju suprotne citiranoj odredbi člana 263. stav 1. Zakona o radu, koji propisuje da Kolektivni ugovor može da važi najviše tri godine.

Pojedinačni Kolektivni ugovor tuženog zaključen je u vreme važenja ranijeg Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 70/01 i 73/01), kojim je člana 151. bilo propisano da, kolektivni ugovor može da se zaključi na neodređeno ili određeno vreme. Prema Zakonu o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05, 61/05 i 54/09, koji je stupio na snagu 23.03.2005. godine), koji se primenjuje u konkretnoj situaciji, trajanje važenja Kolektivnog ugovora ograničeno je na tri godine, pa odredba člana 78. Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog, kojim je određeno da se zaključivanje ovog ugovora vrši na neodređeno vreme u suprotnosti je sa odredbom člana 263. stav 1. Zakona o radu. Stoga, Pojedinačni kolektivni ugovor tuženog od 03.09.2003. godine nije mogao biti primenjen na radno-pravne situacije nastale posle 23.03.2008. godine, dakle, po isteku roka od tri godine od dana stupanja na snagu Zakona o radu. koji se u ovom sporu iz radnog odnosa primenjuje.

Prema tome, okolnost da je 20.09.2007. godine, dakle pre isteka roka od tri godine posle stupanja na snagu novog Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05, 61/05 i 54/09) zaključen Ugovor o prodaji kapitala tuženog metodom javne aukcije sa Aneksom I, nije dovelo do produžetka važnosti Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog od 03.09.2003. godine, posle 23.03.2008. godine, s obzirom na to da se tim Ugovorom i Aneksom tuženi obavezao da obezbedi poštovanje svih prava zaposlenih utvrđenim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom, kao i drugim opštim aktima subjekta privatizacije važećim u trenutku zaključenja ovog ugovora sve do promene istih u skladu sa zakonom, imajući u vidu da je trajanje važnosti Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog od 03.09.2003. godine u konkretnoj situaciji promenjeno novim Zakonom o radu, tako što je ograničeno na tri godine (do 23.03.2008. godine).

Radi pravilne primene materijalnog prava, ovaj sud je preinačio drugostepenu presudu, tako što je odbio žalbu tužilje i potvrdio prvostepenu presudu, imajući u vidu i da je u ovoj parnici Vrhovni kasacioni sud, rešenjem Rev2 2272/2016 od 17.05.2017. godine, ukinuo drugostepenu i prvostepenu presudu, rešenjem Rev2 1842/2019 od 11.12.2019. godine, ukinuo ponovo drugostepenu presudu i da je u sličnoj činjenično pravnoj situaciji protiv istog tuženog kao poslodavca u presudi ovoga suda Rev2 25/2021 od 18.01.2021. godine, izražen stav o vremenskom važenju Pojedinačnog kolektivnog ugovora tuženog od 03.09.2003. godine.

Tuženi u reviziji nije opredelio vrstu i iznos troškova za koje traži naknadu u smislu odredbe člana 163. stav 2. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić