Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Rajka Jasika, advokat u ..., protiv tužene Republike Srbije - Ministarstva pravde, Uprave za izvršenje zavodskih sankcija, Specijalne zatvorske bolnice iz Beograda, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Beograd, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3286/20 od  02.07.2021. godine,  u sednici veća održanoj 29. septembra 2021. godine

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3286/20 od  02.07.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu 13 P1 1352/19 od 18.12.2019. godine, u prvom stavu izreke usvojen je tužbeni zahtev tužilje i obavezana tužena da tužilji, na ime razlike neisplaćene plate za period od 01.01.2007. godine do 31.01.2011. godine, isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, kao i da za tužilju uplati odgovarajuće doprinose za obavezno socijalno  osiguranje. U drugom stavu izreke obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 155.140,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti odluke do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3286/20 od  02.07.2021. godine, u prvom stavu izreke preinačena je prvostepena presuda u prvom stavu izreke i odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev da se tužena obaveže da tužilji isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, sve određeno u tom stavu izreke, uz uplatu odgovarajućih doprinosa za obavezno socijalno osiguranje. U drugom stavu izreke preinačeno je rešenje o troškovima, sadržano u drugom stavu izreke prvostepene presude, i odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova parničnog postupka, a tužilja obavezana da tuženoj naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara. U stavu trećem izreke obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tužilja je izjavila blagovremenu reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br.72/11 i 18/20), pa je utvrdio da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u radnom odnosu kod tužene i ima svojstvo državnog službenika, a obavlja poslove na radnom mestu za ... u Službi za zdravstvenu zaštitu, sa zvanjem .... Rešenjem tužene od 01.01.2007. godine određen joj je koeficijent 2,53 za obračun i isplatu plate, s tim da je određeno da se navedeni koeficijent uvećava za 10% po osnovu staža osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem, a koji ima stepen uvećanja 12/16, tako da ukupan koeficijent iznosi 2,79. Obračun plate tužilji u utuženom periodu vršen je u skladu sa članom 7. stav 3. Uredbe o koeficijentima za obračuna i isplatu plata u Upravi za izvršenje zavodskih sancija („Službeni glasnik RS“ broj 16/07 i 21/09). Odlukom Ustavnog suda IU broj 63/2007 od 18.11.2020. godine („Službeni glasnik RS“ broj 1/2011 od 14.01.2011. godine), utvrđeno je da odredba člana 7. stav 3. Uredbe nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom. Nakon toga je rešenjem Ministarstva pravde – Uprave za izvršenje krivičnih sankcija broj 121-860-5-01 od 15.01.2011. godine tužilji počev od 15.01.2011. godine utvrđen koeficijent za obračun i isplatu plata od 2,66 koji se uvećava za 30% po osnovu staža osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem, a koji ima stepen uvećanja 12/16, tako da ukupan koeficijent izosi 3,46. Tužilja se nakon donošenja odluke Ustavnog suda nije obratila tuženoj sa zahtevom u smislu člana 61. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu radi izmene pojedinačnog akta. Kako je tužilji u periodu od 01.01.2007. godine do 31.01.2011. godine isplaćena plata u umanjenom iznosu, jer joj je uvećanje koeficijenta vršeno za 10% umesto za 30% primenom neustavnog i nezakonitog člana 7. stav 3. navedene Uredbe, tužilja tužbom traži naknadu štete u visini utvrđenoj prema podacima tužene, odnosno izveštajem od 25.04.2012. godine, u skladu sa kojim je konačno opredelila tužbeni zahtev.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tužbeni zahtev tužilje osnovan, imajući u vidu navedenu odluku Ustavnog suda od 18.11.2010. godine kojom je utvrđeno da odredba člana 7. stav 3. Uredbe o koeficijentima za obračun i isplatu plata u Upravi za izvršenje zavodskih sankcija nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom, a da je tužena donela odluku kojom je tužilji priznala pravo na uvećani koeficijent samo za period od 15.11.2011. godine, odnosno od donošenja odluke Ustavnog suda pa ubuduće. Po stavu prvostepenog suda donošenjem navedenog rešenja tužena je izmenila svoju prethodnu odluku o visini koeficijenta tužilji, donetu na osnovu nezakonite odredbe Uredbe, ali samo za period posle 14.01.2011. godine, čime nije otklonjena šteta koju je tužilja pretrpela u utuženom periodu isplatom manje obračunate zarade zbog nepravilno određenog koeficijenta, što predstavlja nezakonit rad tužene. Stoga je prvostepeni sud primenom člana 172. Zakona o obligacionim odnosima usvojio tužbeni zahtev po osnovu i u visini razlike između isplaćene i pripadajuće zarade, sa kamatom u smislu člana 277. Zakona o obligacionim odnosima. Prvostepeni sud je ocenio neosnovanim prigovor zastarelosti potraživanja od januara 2007. do kraja 2008. godine u smislu člana 372. Zakona o obligacionim odnosima, jer je rok za podnošenje tužbe počeo da teče od prvog dana nakon objavljivanja odluke Ustavnog suda od 14.01.2011. godine, te da stoga potraživanje nije zastarelo.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu odluku polazeći od člana 61. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu („Službeni glasnik RS“, br.109/07 ... 103/15), sa razloga što se tužilja nije obratila tuženoj zahtevom za izmenu rešenja tužene od 01.01.2007. godine, te ono nije izmenjeno. Stoga je zahtev za isplatu na ime naknade štete neosnovan. Tužilja je protekom roka iz člana 61. stav 2. Zakona o Ustavnom sudu i prekludirana u pravu da zahteva otklanjanje posledica koju je primena odredbe člana 7. stav 3. Uredbe u konkretnom slučaju proizvela. Podnošenje tužbe sudu ne može zameniti obraćanje nadležnom organu tužene za izmenu pojedinačnog akta, niti takvu obavezu može isključiti.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da je na utvrđeno činjenično stanje drugostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo.

Odredbom člana 61. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu propisano je da svako kome je povređeno pravo konačnim ili pravnosnažnim pojedinačnim aktom donetim na osnovu zakona ili drugog opšteg akta, za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, ima pravo da traži od nadležnog organa izmenu tog pojedinačnog akta, u skladu sa pravilima postupka u kome je pojedinačni akt donet, dok je stavom 2. propisano da se predlog za izmenu konačnog ili pravnosnažnog pojedinačnog akta donetog na osnovu zakona i drugog opšteg akta za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, može podneti u roku od šest meseci od dana objavljivanja odluke u „Službenom glasniku RS“, ako od dostavljanja pojedinačnog akta do podnošenja predloga ili inicijative za pokretanje postupka nije proteklo više od dve godine.

Odredbom člana 142. stav 1. Zakona o državnim službenicima („Službeni glasnik RS“, br.79/05...104/09), propisano je da žalbena komisija odlučuje o žalbama državnih službenika na rešenja kojima se u upravnom postupku odlučuje o njihovim pravima i dužnostima, a odredbom člana 143. stav 3. istog zakona je propisano da se protiv odluke žalbene komisije može pokrenuti upravni spor.

Pravilan je zaključak drugostepenog suda da tužilja nije ishodovala u skladu sa navedenom odredbom zakona da Ustavni sud odredi drugačiji način otklanjanja posledica povrede prava konačnim pojedinačnim aktom donetim na osnovu opšteg akta za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom i zakonom, pa su se u konkretnoj situaciji posledice mole otkloniti izmenom pojedinačnog akta. Dakle, lice kome je povređeno pravo konačnim ili pravnosnažnim pojedinačnim aktom donetim na osnovu zakona ili drugog opšteg akta, za koji je odlukom Ustavnog suda utvrđeno da nije u saglasnosti sa Ustavom i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, potvrđenim međunarodnim ugovorima ili zakonom, ne može se obratiti sudu tužbom za naknadu štete pre nego što pokuša da otkloni štetne posledice neustavnosti i/ili nezakonitosti kasiranog opšteg akta izmenom pojedinačnog akta od strane njegovog donosioca, a ukoliko to nije moguće – podnošenjem zahteva Ustavnom sudu da svojom odlukom odredi drugi način otklanjanja štetnih posledica (utvrđivanjem prava na naknadu štete, povraćajem u pređašnje stanje ili na drugi način).

Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da je u ovoj parnici bilo nužno da tužilja dokaže da je u smislu odredbe člana 61. Zakona o Ustavnom sudu postupila u skladu sa pravilima postupka u kome je donet pojedinačni akt - sporno rešenje tužene od 01.01.2007. godine i da tako materijalizuje pravne posledice navedene odluke Ustavnog suda, odnosno dokaže da je sporno rešenje izmenjeno, pa kako to tužilja nije dokazala, ne može koristiti ni institut naknade štete radi isplate razlike neisplaćene zarade za period počev od januara 2007. zaključno sa januarom 2011. godine, jer za to nema osnova, s obzirom da sud u parnici ne može otklanjati posledice nezakonite norme naznačene uredbe jer sud nije ovlašćen da utvrđuje uvećanje koeficijenta iz navedenog osnova, suprotno pravnosnažnom pojedinačnom pravnom aktu. Navedeno rešenje je ostalo na pravnoj snazi i deluje svojom materijalnom pravnosnažnošću u pogledu utvrđenog koeficijenta tužilji po osnovu staža osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem u utuženom periodu i na osnovu kojeg je tužilji izvršen obračun isplate plate za utuženi period potraživanja. Kako je rešenje tužene od 01.01.2007. godine doneto na osnovu odredbe Uredbe za koju je Ustavni sud utvrdio da je protivna Ustavu i zakonu, u pogledu istog tužilja je bila dužna da postupa u skladu sa pravilima postupka u kome je donet pojedinačni akt, da bi tek da je akt izmenjen, za period od 01.01.2007. do 31.01.2011. godine, mogla da potražuje od tuženog naknadu štete, što je u konkretnom slučaju izostalo.

Imajući u vidu izloženo neosnovani su revizijski navodi u pogledu pogrešne primene materijalnog prava.

Kako se ostalim revizijskim navodima ne dovodi u sumnju zakonitost i pravilnost pobijane presude, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić