U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužilaca AA iz ... i BB iz ..., čiji je zajednički punomoćnik advokat Ivan Ivanković, iz ..., protiv tuženog JP „EPS“ Beograd, Ogranak RB „Kolubara“ Lazarevac, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužilaca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4333/22 od 27.01.2023. godine, u sednici održanoj 24.04.2024. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4333/22 od 27.01.2023. godine tako što se odbija kao neosnovana žalba tuženog i POTVRĐUJE presuda Osnovnog suda u Lazarevcu P1 344/22 od 05.12.2022. godine i ODBIJA SE zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tuženi da tužiocu AA naknadi troškove revizijskog postupka u iznosu od 92.700,00 dinara, a tužiocu BB u iznosu od 83.200,00 dinara, u roku od 8 dana od dana dostavljanja prepisa ove presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Lazarevcu P1 344/22 od 05.12.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužioca AA i obavezan tuženi da na ime manje isplaćene zarade po osnovu smenskog rada tužiocu isplati pojedinačne iznose određene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, kao i da na dosuđene iznose uplati za tužioca doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje Republičkom fondu za PIO. Stavom drugim izreke usvojen je tužbeni zahtev tužioca BB i obavezan tuženi da na ime manje isplaćene zarade po osnovu smenskog rada tužiocu isplati pojedinačne iznose određene u ovom stavu izreke sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti svakog pojedinačnog iznosa do isplate, kao i da na dosuđene iznose uplati za tužioca doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje Republičkom fondu za PIO. Stavom trećim izreke obavezan je tuženi da tužiocima na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 319.450,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti odluke do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4333/22 od 27.01.2023. godine, stavom prvim izreke, preinačena je prvostepena presuda u stavu prvom i drugom izreke, tako što je odbijen, kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se obaveže tuženi da im na ime manje isplaćene zarade po osnovu smenskog rada za period od jula 2016. godine do decembra 2020. godine isplati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti do isplate, kao i da za tužioce na dosuđene novčane iznose uplati doprinose za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje Republičkom Fondu za PIO zaposlenih. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima parničnog postupka, sadržano u stavu trećem izreke prvostepene presude pa je odbijen, kao neosnovan zahtev tužilaca za naknadu troškova parničnog postupka a obavezani su tužioci da tuženom naknade troškove prvostepenog postupka u iznosu od 7.478,13 dinara. Stavom trećim izreke, obavezani su tužioci da tuženom naknade troškove drugostepenog postupka u iznosu od 29.912,52 dinara. Stavom četvrtim izreke odbijen je zahtev tužilaca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ 72/11...18/20), pa je našao da je revizija tužilaca osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su u radnom odnosu kod tuženog. U utuženom periodu obavljali su rad tako što su svaki drugi dan radili u vremenu od 07,00 do 19,00 časova, odnosno po 12 časova. Organizacija rada je takva da tužioci menjaju drugog zaposlenog na istom radnom mestu svakog drugog dana, s tim što jedan dan rade od 07,00 do 19,00 časova, a drugi dan im je pauza i tako se ciklus redovno ponavlja. Tuženi prilikom obračuna i isplate zarade tužiocima zarade nije uvećao za rad po osnovu smenskog rada za 8,9% shodno odredbi člana 38. stav 1. tačka 4. Posebnog kolektivnog ugovora tuženog. Visina potraživanja tužilaca na ime manje isplaćenih zarada po osnovu smenskog rada utvrđena je ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je zaključio da je tužilac obavljao rad u smenama i usvojio je tužbene zahteve tužilaca za isplatu uvećanih zarada po tom osnovu sa pripadajućim doprinosima.

Po oceni drugostepenog suda, rad tužioca nije smenski rad te im ne pripada uvećanje zarada za smenski rad, zbog čega je preinačio prvostepenu odluku i odbio tužbene zahteve tužilaca.

Po oceni Vrhovnog suda, stanovište drugostepenog suda nije pravilno.

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...95/18) u članu 63. propisano je da je rad u smenama organizacija rada kod poslodavca prema kojoj se zaposleni na istim poslovima smenjuju prema utvrđenom rasporedu, pri čemu izmena smena može da bude kontinuirana ili sa prekidima tokom određenog perioda dana ili nedelja (stav 1), da zaposleni koji radi u smenama je zaposleni koji kod poslodavca kod koga je rad organizovan u smenama u toku meseca posao obavlja u različitim smenama najmanje trećinu svog radnog vremena (stav 2). Odredbom člana 108. stav 4. istog zakona propisano je da opštim aktom i ugovorom o radu mogu da se utvrde i drugi slučajevi u kojima zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu, kao što je uvećanje zarade po osnovu rada u smenama.

Posebnim kolektivnim ugovorom za Elektroprivredu Srbije („Službeni glasnik RS“, br. 15/15...38/18) u članu 7. stav 2. tačka 2. propisano je da poslodavac donosi odluku o rasporedu, početku i završetku radnog vremena, polazeći od sledećeg: na radnim mestima gde proces rada traje neprekidno, rad se organizuje u smenama, pri čemu se pod smenskim radom podrazumeva rad u dve (po 12 sati) ili više smena (po 6 ili 8 sati) u toku radnog dana kada na istim sredstvima za rad, rade naizmenično najmanje dva zaposlena, ili dve grupe zaposlenih, pri čemu izmena smena može biti kontinuirana ili sa prekidima tokom određenog perioda dana ili nedelja, dok je odredbom člana 38. stav 1. tačka 4. propisano da se osnovna zarada zaposlenog uvećava za rad u smenama za 8,9%.

Prema direktivi Evropske unije 2003/88 – ES smenski rad je definisan kao način organizacije rada u kome radnici menjaju jedni druge na istom radnom mestu u skladu sa određenim obrascem, uključujući i obrazac rotiranja, koji može biti neprekidan ili sa prekidima (kontinuiran ili diskontinuiran), iziskujući potrebu da radnik radi u različito vreme tokom određenog perioda danju ili noću, a turnus se u svom jezičkom značenju izjednačava sa smenskim radom (per turnum, po redu, redom). Direktiva Evropske unije nije izvor prava ali njena sadržina pomaže u tumačenju pojma smenskog rada koji naši zakoni ne sadrže.

Imajući u vidu utvrđene činjenice da tuženi nije izvršio uvećanje zarada tužiocima prema navedenim zakonskim odredbama i odredbama Kolektivnog ugovora koje su važile u spornom periodu, da su tužioci u utuženom periodu radili po modelu radnog vremena 12 (rad) – 36 (odmor) – 12 (rad), Vrhovni sud nalazi da je prvostepeni sud pravilno usvojio tužbene zahteve tužilaca i obavezao tuženog na isplatu traženih razlika u zaradi po osnovu smenskog rada, sa pripadajućim doprinosima. Po oceni Vrhovnog suda, kada se zaposleni na istom poslu smenjuju prema unapred utvrđenom redosledu, radi se o smenskom radu. Naime, rad u smenama je rad koji se neprekidno ili sa prekidima radi u najmanje 2 smene, bilo dnevne ili noćne, odnosno takva organizacija rada u kome radnici menjaju jedni druge na istom radnom mestu u skladu sa određenim obrascem, uključujući obrazac rotiranja, koji može biti neprekidan ili sa prekidima u različito vreme tokom određenog perioda dana ili noći. Kako je u konkretnom slučaju kod ovakvog režima rada postojao kontinuitet, te imajući u vidu i činjenicu da je smenski rad priznat u opštem aktu tužene (Posebni kolektivni ugovor za Elektroprivredu Srbije), što ukazuje između ostalog da rad sa navedenim modelom radnog vremena predstavlja smenski rad, to je po oceni Vrhovnog suda pravilan zaključak prvostepenog suda da tužioci, u smislu odredbe člana 108. stav 4. Zakona o radu i člana 38. stav 1. tačka 4. Posebnog kolektivnog ugovora za Elektroprivredu Srbije, imaju pravo na uvećane zarade u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu u utuženom periodu, kao i pravo na uplatu doprinosa za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje Republičkom Fondu za PIO.

Kako je preinačena drugostepena presuda i odbijena žalba tuženog, to je potvrđena i odluka o troškovima prvostepenog postupka i odbijen zahtev tuženog da se obavežu tužioci da mu naknade troškove parničnog postupka.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni sud je na osnovu člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u stavu prvom izreke.

Budući da su tužioci uspeli u postupku po reviziji, to im na osnovu članova 165. stav 2, 153, 154. i 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku, pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka za radnje preduzete od strane zajedničkog punomoćnika advokata, prema AT i TT, i to: tužiocu AA na ime sastava revizije iznos od 18.000,00 dinara, takse na reviziju u iznosu od 29.880,00 dinara, na odluku po reviziji u iznosu od 44.820,00 dinara, što ukupno iznosi 92.720,00 dinara, a tužiocu BB na ime sastava revizije iznos od 9.000,00 dinara, takse na reviziju u iznosu od 29.680,00 dinara i na odluku po reviziji u iznosu od 44.520,00 dinara, što ukupno iznosi 83.200,00 dinara te je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Gordana Komnenić s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković