U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Mirko Rakić, advokat iz ..., protiv tuženog Centra za socijalni rad Svilajnac iz Svilajnca, čiji je zastupnik Opštinsko pravobranilaštvo Svilajnac, radi poništaja rešenja i vraćanja na rad, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1908/21 od 25.02.2022. godine, u sednici održanoj 13.12.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1908/21 od 25.02.2022. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Despotovcu Sudska jedinica Svilajnac P1 146/18 od 23.04.2021. godine, stavom prvim izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje pa su poništena rešenja tuženog i to: rešenje broj ../2018 od 02.04.2018. godine i rešenje o otkazu ugovora o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa broj ../2018 od 02.04.2018. godine i obavezan tuženi da tužilju vrati na posao. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da tužilji na ime troškova parničnog postupka isplati iznos od 115.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1908/21 od 25.02.2022. godine, odbijena je, kao neosnovana, žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tužilja je podnela odgovor na reviziju.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, u smislu odredbe člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je bila u radnom odnosu kod tuženog. Rešenjem predsednika Opštine Svilajnac od 29.03.2006. godine odobreno je finansiranje iz budžeta bruto zarade jednog socijalnog radnika u Centru za socijalni rad u Svilajncu. Odlukom Opštinskog veća Opštine Svilajnac od 15.06.2012. godine odobreno je finansiranje bruto zarade jednog socijanog radnika u Centru za socijalni rad Svilajnac do iznosa bruto zarade utvrđene u skladu sa Republičkom uredbom kojom su regulisani koeficijenti za stručne poslove u ustanovama socijalne zaštite i stavljeno van snage rešenje predsednika Opštine Svilajnac od 29.03.2006. godine kojim je odobreno finansiranje bruto zarade za jednog socijalnog radnika. Tužilja, po zanimanju ... ugovorom o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti od 09.04.2012.godine zasnovala je radni odnos kod tuženog na poslovima ... . Aneksom ugovora o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa od 01.06.2012. godine izmenjen je ugovor o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa od 09.04.2012. godine u pogledu načina obračuna zarade. Odlukom Opštinskog veća Opštine Svilajnac od 26.01.2018.godine stavljena je van snage odluka istog organa od 15.06.2012. godine i obustavljeno finansiranje bruto zarade jednog socijalnog radnika kod tuženog iz budžeta Opštine Svilajnac. Rešenjem tuženog broj ../2018 od 02.04.2018. godine utvrđeno je da je prestala potreba za radom tužilje na poslovima ... zbog ekonomskih promena kod poslodavca, a zatim joj je rešenjem broj ../2018 od 02.04.2018. godine otkazan ugovor o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa od 09.04.2012. godine sa aneksom od 01.06.2012. godine. Tuženi je tužilji otkazao ugovor o radu jer je jedino njena zarada bila finansirana iz budžeta Opštine Svilajnac. Zarade ostalih zaposlenih su bile finansirane iz republičkog budžeta. Nakon prestanka radnog odnosa tužilje tuženi je zasnovao radni odnos sa socijalnim radnicima na određeno vreme čija radna mesta su bila sistematizovana pravilnikom tužene, a finansirana su iz budžeta Republike. Pravilnikom o organizaciji i unutrašnjoj sistematizaciji tuženog od 05.03.2018.godine bilo je predviđeno četiri izvršioca na poslovima ... .

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su usvojili tužbeni zahtev. Prema Pravilniku o organizaciji i unutrašnjoj sistematizaciji tuženog od 05.03.2018. godine bilo je predviđeno četiri izvršioca na poslovima ..., koje je obavljala i tužilja, pa je tuženi iako nije imao obavezu da donese program rešavanja viška zaposlenih, morao da primeni unapred propisane kriterijume za rešavanje viška zaposlenih i na osnovu kriterijuma izvrši bodovanje tužilje i ostalih zaposlenih na tim poslovima. Osim toga, Zakon o radu kod utvrđivanja ko od zaposlenih predstavlja višak zbog tehnoloških, organizacionih i ekonomskih promena ne pravi razliku da li se određeno lice finansira iz budžeta republike ili lokalne samouprave jer je u oba slučaja reč o radnom odnosu koji zaposlenom garantuje sva prava, obaveze i odgovornosti u skladu sa Ustavom, Zakonom o radu i ugovorom o radu. Stoga je bez značaja činjenica što je tužilja jedina finansirana iz budžeta opštine Svilajnac, tim pre što je odlukom Opštinskog veća opštine Svilajnac od 26.01.2018.godine odobreno finansiranje bruto zarade jednog socijalnog radnika, a ne ... . Kod izloženog osporeno rešenje je poništeno, a tuženi obavezan da tužilju vrati na rad primenom odredbe člana 191. stav 1. Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog suda, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno pravo.

Članom 179. stav 5. tačka 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05...113/17) propisano je da zaposlenom može da prestane radni odnos ako za to postoji opravdan razlog koji se odnosi na potrebe poslodavca i to ako usled tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena prestane potreba za obavljanjem određenog posla ili dođe do smanjenja obima posla.

Zakon o radu propisuje postupak koji će se primenjivati u slučaju prestanka potrebe za radom zaposlenog i određuje prava koja je poslodavac dužan da obezbedi zaposlenom za čijim je radom prestala potreba. Tako je poslodavac dužan da donese Program rešavanja viška zaposlenih kada se stekne neki od uslova iz člana 153 Zakona o radu, u zavisnosti od broja zaposlenih koji predstavljaju višak u odnosu na ukupan broj zaposlenih. Međutim, i u situaciji kada poslodavac nije u obavezi da donese Program rešavanja viška zaposlenih to mu ne daje pravo da bez određenog kriterijuma sam odluči koji zaposleni predstavljaju višak. Dakle, poslodavac nema diskreciono pravo da sam odluči koji zaposleni predstavlja višak, već određivanje zaposlenog kome radni odnos prestaje mora da bude izvršeno na osnovu određenog kriterijuma koji isključuje svaku proizvoljnost i voluntarizam.

Osporenim rešenjima tuženog utvrđeno je da je prestala potreba za radom tužilje na poslovima ... zbog ekonomskih promena nastalih kod poslodavca – nepostojanja uslova za dalje finansiranje i otkazan joj je ugovor o radu zbog prestanka potrebe za njenim radom. Pravilnikom o organizaciji i unutrašnjoj sistematizaciji tuženog od 05.03.2018.godine bilo je predviđeno četiri izvršioca na poslovima ..., koje je obavljala i tužilja. S tim u vezi tužilja je morala da bude izložena konkurenciji sa ostalim zaposlenima na istim poslovima, primenom kriterijuma na osnovu kojih je poslodavac trebalo da utvrdi ko od zaposlenih predstavlja višak. U konkretnom slučaju tuženi nije utvrdio i primenio kriterijume koji bi pokazali zašto je tužilja višak u odnosu na ostale izvršioce koji su obavljali iste poslove koje i tužilja, što osporena rešenja čini nezakonitom.

Bez uticaja je to što su u uvodu ugovora o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa od 09.04.2012.godine i aneksa ugovora o uređivanju međusobnih prava, obaveza i odgovornosti od 01.06.2012.godine navedene i odluke opštine Svilajnac od 29.03.2006.godine i od 15.06.2012.godine, kojima je odobreno finansiranje zarade jednog socijalnog radnika, kao i to što je zarada tužilje finansirana iz budžeta opštine Svilajnac. Naime, poslodavac je u obavezi da primeni kriterijume pri odlučivanju ko će od više zaposlenih na istom radnom mestu biti proglašen tehnološkim viškom, pa i u situaciji kada nije bio u obavezi da donese program rešavanja viška zaposlnih, a što u konkretnom slučaju nije učinjeno.

Kod izloženog neosnovani su revizijski navodi kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava.

Navodima da je zarada tužilje finansirana isključivo iz budžeta opštine Svilajnac, te da se prestanak finansiranja mogao odnositi samo i isključivo na tužilju, tuženi u reviziji ponavlja navode isticane u žalbi protiv prvostepene presude, koji su pravilno cenjeni u pobijanoj odluci i koji su bez značaja upravo iz razloga koje daje drugostepeni sud i odnosi se na to da je odlukom Opštinskog veća opštine Svilajnac odobreno finansiranje bruto zarade jednog socijalnog radnika, a ne ..., koje poslove je obavljala tužilja, a koje razloge prihvata i ovaj sud.

Suprotno navodima revizije, drugostepeni sud nije bio dužan da u skladu sa odredbama člana 383 Zakona o parničnom postupku zakaže raspravu pred drugostepenim sudom jer je odluku zasnovao na činjeničnom stanju koje je utvrđeno u prvostepenom postupku. U obrazloženju ožalbene presude ocenjeni su bitni žalbeni navodi u skladu sa članom 396 stav 1 Zakona o parničnom postupku, pa se s tim u vezi neosnovano navodima revizije ukazuje na bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374 stav 1 Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić