.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI SUD
Rev2 1628/2023
17.05.2023. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Gordane Komnenić, predsednika veća, dr Ilije Zindovića i Marije Terzić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji su punomoćnici Miloš Radojević i Aleksandar Milunović, advokati iz ..., protiv tuženog Dom zdravlja „Kragujevac“ iz Kragujevca, koga po ovlašćenju Državnog pravobranioca zastupa direktor dr Vasilije Antić, radi naknade štete, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 3550/22 od 23.11.2022. godine, u sednici koja je održana dana 17.05.2023. godine, doneo je
P R E S U D U
ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 3550/22 od 23.11.2022. godine.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1444/21 od 25.05.2022. godine, stavom 1. izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje, pa je obavezan tuženi da tužilji za period od septembra 2018. godine zaključno sa junom 2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada pojedinačno opredeljene mesečne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog tog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom stavu. Stavom 2. izreke, usvojen je tužbeni zahtev tužilje, pa je obavezan tuženi da tužilji za isti period isplati na ime regresa za godišnji odmor pojedinačno opredeljene mesečne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog tog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom stavu. Stavom 3. izreke, obavezan je tuženi da tužilji na ime naknade troškova parničnog postupka isplati iznos od 67.000,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate.
Apelacioni sud u Kragujevcu je presudom Gž1 3550/22 od 23.11.2022. godine, stavom prvim izreke, preinačio presudu Osnovnog suda u Kragujevcu P1 1444/21 od 25.05.2022. godine, tako što je pod 1. odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tuženi da joj na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od septembra 2018. godine zaključno sa junom 2021. godine isplati pojedinačno opredeljene mesečne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog tog iznosa do isplate, sve bliže navedeno u tom delu, pod 2. odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tuženi da joj na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora za period od septembra 2018. godine zaključno sa junom 2021. godine isplati pojedinačno opredeljene mesečne iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog tog iznosa do isplat i pod 3. odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.
Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Vrhovni sud je ispitao pobijanu presudu, u smislu odredbe člana 408. u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), pa je našao da revizija nije osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.
Tužena je dala odgovor na reviziju.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je kod tuženog zaposlena na radnom mestu ... sa koeficijentom za obračun plate od 6,83. U periodu od septembra 2018. godine do juna 2021. godine tuženi je tužilji isplaćivao platu u visini minimalne zarade. U isplatnim listama plate tužilje potraživane naknade nisu iskazivane kao posebna stavka. Visina potraživanja tužilje utvrđena je nalazom i mišljenjem sudskog veštaka ekonomsko – finansijske struke prema odredbama OKU iz 1997. godine (prva varijanta).
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je tužbeni zahtev tužilje usvojio i tuženog obavezao da joj isplati tražene naknade u iznosima utvrđenimu prvoj varijanti nalaza i mišljenja sudskog veštaka. Po mišljenju prvostepenog suda, u iznosu minimalne zarade po definiciji ove zarade iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana naknada potraživanih troškova, zbog čega je tuženi dužan da tužilji te troškove isplati u iznosima utvrđenim veštačenjem.
Drugostepeni sud je stanovišta da su ove naknade u skladu sa odredbom člana 4. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama tužilji bile uračunate u koeficijent i isplaćene kroz platu. Iz navedenih razloga, drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbene zahteve tužilje kao neosnovane.
Po oceni Vrhovnog suda, drugostepeni sud je pravilno primenio materijalno pravo.
Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01... 86/19) propisan je način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Odredbom člana 3. stav 1. tog zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Prema odredbi člana 4. stav 1. zakona, koeficijent plate izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu i sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.
Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01... 58/14), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 13. te uredbe utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih iz člana 1. uredbe, koji se primenjuje na zaposlene u zdravstvenim ustanovama.
Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 1/2015 i 3/2018), kao i Poseban kolektivni ugovor za zdravstvene ustanove čiji je osnivač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samouprave („Službeni glasnik RS“, br. 96/2019 i 58/2019) propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodatka na platu, obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata i dela plate po osnovu radnog učinka, u skladu sa zakonom (stav 2.), da osnovna plata pripada zaposlenom koji radi puno radno vreme ili radno vreme koje se smatra punim radnim vremenom (stav 3.).
Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05... 113/17), u odredbi člana 111. stav 1. i 2. propisano je da zaposleni ima pravo na minimalnu zaradu za standardni učinak i vreme provedeno na radu, a da se minimalna zarada određuje na osnovu minimalne cene rada utvrđene u skladu sa tim zakonom, vremena provedenog na radu i poreza i doprinosa koji se plaćaju iz zarade; članom 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5.) i regresa za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6.), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samuprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.
U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u zdravstvenoj ustanovi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Suprotno navodima revizije, primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom, položaj, prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto Zakon o platama u državnim organima i javnim službama, kao poseban zakon, propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog zakona isključuje primenu opšte norme i Zakona o radu. Posebnim kolektivnim ugovorom za zdravstvene ustanove čiji je osnovač Republika Srbija, autonomna pokrajina i jedinica lokalne samuprave nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, kao lex specialis, proizilazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužilje. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji ne pripada pravo na naknadu potraživanih troškova, pa činjenica da je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada po oceni Vrhovnog suda je bez uticaja na drugačiju odluku, jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu, kao opšteg zakona.
Iz izloženih razloga, Vrhovi sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u izreci.
Predsednik veća - sudija
Gordana Komnenić, s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
