Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž1 1444/21 od 23.12.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao žalba tužene i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom izreke, obavezujućem delu stava drugog izreke i u stavu trećem izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan zahtev tužene da se obaveže tužilac da joj naknadi troškove žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužena je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava sa pozivom na odredbu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni sud je ocenio da su u konkretnom slučaju ispunjeni uslovi iz člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku – ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11...10/23), za odlučivanje o posebnoj reviziji tužene radi ujednačavanja sudske prakse, pa je iz navedenih razloga na osnovu člana 404. stav 2. tog zakona odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je utvrdio da je revizija tužene osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je bivši poslodavac tužene. U periodu od juna 2013. godine zaključno do aprila 2018. godine tužilac je isplaćivao tuženoj zaradu sa docnjom. Kao tuženi nije isplatio tužilji dugujuću zaradu za drugi deo marta, april i maj 2016. godine, tužena je protiv tužioca pokrenula izvršne postupke pred prvostepenim sudom. Račun tužioca je bio u blokadi u periodu od 10.03.2016.godine do 26.07.2016.godine (sa prekidima) i od 04.08.2016.godine do 28.12.2017.godine (neprekidno). Radi isplate dugujuće zarade radnicima (konačna isplata za april 2016.godine i akontacija i konačna isplatu za maj 2016. godine) tužilac je sa PD „Sloga“ DOO Kruševac zaključio 08.09.2016.godine ugovor o asignaciji kojim ga je ovlastio da sa svog poslovnog računa isplati neto zarade radnicima tužioca u ukupnom iznosu od 3.844.214,63 dinara.

Za mart 2016. godine, deo dugujuće zarade (iznos od 15.649,37 dinara) isplaćen je tuženoj 09.05.2016. godine od strane tužioca putem naloga, a potom i u izvršnom postupku 12.07.2016. godine skidanjem istog iznosa sa računa tužioca prinudnim putem (po rešenju o izvršenju Osnovnog suda u Kragujevcu I 1423/16). Za april 2016. godine dugujuća zarada (iznos od 36.252,40 dinara) isplaćena je tuženoj iz dva dela, prvi deo (iznos od 15.646,47 dinara) od strane tužioca 12.07.2016. godine putem naloga, a drugi deo (iznos od 17.605,93 dinara) 09.09.2016. godine asignacijom preko asignata PD „Sloga“ DOO Kruševac, a potom i u izvršnom postupku 15.07.2016. godine skidanjem ukupnog iznosa od 36.252,40 dinara sa računa tužioca prinudnim putem na osnovu rešenja o izvršenju Osnovnog suda u Kragujevcu I 1422/16) dana 15.07.2016. godine. Za maj 2016. godine dugujuća zarada (iznos od ukupno 37.130,34 dinara) isplaćena je tuženoj 09.09.2016. godine asignacijom preko asignata PD „Sloga“ DOO Kruševac, a potom i u izvršnom postupku u istom iznosu 28.12.2017. godine sa računa tužioca prinudnim putem (po rešenju o izvršenju Osnovnog suda u Kragujevcu I 1421/16). Po donošenju nepravnosnažne presude prvostepenog suda P1 674/18 od 18.11.2019. godine u ovom postupku tužena je tužiocu na ime dvostruke naplate istog duga uplatila iznos od 4.120,77 dinara.

Tužbenim zahtevom tužilac potražuje od tužene po osnovu dvostruke isplate zarade iz radnog odnosa za mart, april i maj 2016. godine iznos od 89.946,08 dinara i po osnovu obračunate zakonske zatezne kamate od isplate do 01.04.2019. godine kao dana veštačenja iznos od 20.066,60 dinara (utvrđen veštačenjem). Tužena je istakla prigovor prebijanja po osnovu obračunate zakonske zatezne zbog docnje tužioca u isplati zarada tuženoj za period od juna 2013. godine zaključno sa prvim delom marta 2018. godine koje potraživanje iznosi ukupno 68.086,37 dinara (utvrđeno veštačenjem), računajući od dospeća svakog pojedinog potraživanja do 01.04.2019. godine kao dana veštačenja.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su na osnovu članova 210., 214., 277. Zakona o obligacionim odnosima u vezi članova 104.-107. Zakona o radu odlučili kao u izreci, jer je tuženoj dva puta isplaćena zarada za utužene mesece od strane tužioca (mart, april i maj 2016.godine). Ocenili su da je delimično osnovan prigovor prebijanja tužene od 05.06.2019. godine jer je deo potraživanja tužene zastareo (imajući u vidu istaknuti prigovor zastarelosti) i to za period od od juna 2013.godine do maja 2016. godine pozivajući se na rok od tri godine iz člana 196. Zakona o radu. Utvrdili su da postoje međusobna potraživanja stranaka i da su ispunjeni uslovi za prebijanje njihovih međusobnih potraživanja do iznosa od 31.114,73 dinara (za period od juna 2016. godine zaključno do aprila 2018.godine za koji je ocenio da potraživanje koje je predmet prigovora prebijanja nije zastarelo), dok su u preostalom delu prigovor prebijanja za iznos od 36.971,64 dinara odbili kao neosnovan (za period od juna 2013.godine do maja 2016.godine za koji je potraživanje tužilje zastarelo). U preostalom delu su delimično usvojili tužbeni zahtev i obavezali tuženu da tužiocu na ime sticanja bez osnova – dvostruke isplate za mesece mart, april i maj 2016. godine isplati iznos od 54.710,58 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 01.04.2019. godine do isplate, kao i iznos od 20.066,00 dinara na ime zakonske zatezne kamate obračunate na glavni dug u iznosu od 89.946,08 dinara i to od dospeća do 01.04.2019. godine kao dana veštačenja, a odbili tužbeni zahtev za iznos od još 4.120,77 dinara, koji je tužena isplatila tužiocu tokom postupka (za koji iznos su umanjili iznos od 58.831,35 dinara koji je preostao nakon prebijanja potraživanja stranaka, dobivši tako dosuđeni iznos od 54.710,58 dinara).

Po stanovištu Vrhovnog suda, osnovano se revizijom tužene pobijaju nižestepene odluke zbog pogrešene primene materijalnog prava zbog čega nisu utvrđene sve bitne činjenice.

Po oceni Vrhovnog suda, imajući u vidu sadržinu tražene pravne zaštite tužioca (vraćanje po osnovu sticanja bez osnova – dvostruka isplata istog duga), prigovor prebijanja istaknut od strane tužene i prigovor zastarelosti potraživanja tužene istaknut od strane tužioca, ne može se prihvatiti kao pravilan zaključak nižestepenih sudova da su ukupna potraživanja tužioca prema tuženoj veća od iznosa potraživanja tužene prema tužiocu koje je predmet prigovora prebijanja, odnosno da je došlo do prestanka uzajamnih potraživanja do iznosa utvrđenog u nižestepenim odlukama, a da razliku tužena ima obavezu da isplati tužiocu u dosuđenom iznosu sa pripadajućom kamatom.

Naime, osnovano se revizijom tužene pobija pravilnost ocene prigovora zastarelosti potraživanja koja su predmet prigovora prebijanja. Naime, nižestepeni sudovi su ocenili da je ovaj prigovor delimično osnovan za period od juna 2013. godine zaključno sa majem 2016. godine s pozivanjem na član 196. Zakona o radu koji predviđa rok zastarelosti od tri godine, s obzirom da je prigovor prebijanja istaknut 05.06.2019. godine.

Odredbom člana 337. ZOO propisano je da prebijanje ne nastaje čim se steknu uslovi za to nego je potrebno da jedna strana izjavi drugoj da vrši prebijanje (stav 1.), a da se posle izjave o prebijanju smatra da je prebijanje nastalo onog časa kada su se stekli uslovi za to (stav2.). Odredbom člana 339. istog Zakona propisano je da se dug može prebiti sa zastarelim potraživanjem samo ako ono još nije bilo zastarelo u času kada su se stekli uslovi za prebijanje (stav1.), a ako su uslovi za prebijanje nastali pošto je jedno od potraživanja zastarelo, prebijanje ne nastaje ako je dužnik zastarelog potraživanja istakao prigovor zastarelosti (stav 2.). Odredbom člana 371. ZOO propisano je da potraživanja zastarevaju za 10 godina, ako zakonom nije određen neki drugi rok zastarelosti.

Polazeći od citiranih zakonskih odredaba, kao i odredbe člana 196. Zakona o radu koji predviđa rok zastarelosti od tri godine (imajući u vidu da se potraživanja koja su predmet prigovora prebijnja odnose na obračunatu zakonsku zateznu kamatu po mesecima za period od juna 2013. godine zaključno sa aprilom 2018. godine zbog docnje u isplati zarade tuženoj), kao i da je tužena istakla prigovor prebijanja u smislu člana 337. stav 1. ZOO, mora se primeniti stav 2. istog člana koji propisuje da prebijanje nastaje onog časa kada su se stekli uslovi za to. To znači da se tek sa danom nastanka obaveze tužene prema tužiocu da vrati stečeno bez osnova stiču uslovi za prebijanje potraživanja, pa se u odnosu na taj momenat ceni prigovor zastarelosti, a ne u odnosu na momenat kada je istaknut prigovor prebijanja (05.06.2019. godine) kako to pogrešno smatraju nižestepeni sudovi. Pored toga, prema članu 339. stav 1. ZOO, dozvoljava se prebijanje sa zastarelim dugom koji nije bio zastareo u trenutku sticanja uslova za prebijanje. Kako nižestepeni sudovi, zbog pogrešne primene materijalnog prava, nisu utvrdili kada je nastala obaveza tužene da tužiocu vrati stečeno bez osnova odnosno kada je došlo do dvostruke isplate dugovanog (što se ovde razlikuje za svaki od meseca koji su obuhavaćeni utuženim potraživanjem), a kada su nastala odnosno dopela potraživanja tužene prema tužiocu (zarade isplaćene sa docnjom), to nisu ispunjeni uslovi za preinačenje nižestepenih odluka.

Zato je Vrhovni sud ukinuo nižestepene odluke u usvajajućem delu i predmet vratio prvostepenom sudu na ponovno suđenje da bi se utvrdile navedene bitne činjenice od kojih zavisi visina potraživanja tužioca prema tuženoj i visina potraživanja tužene prema tužiocu. Radi pravilne ocene prigovora zastarelosti potražavanja tužene prema tužiocu (koje je predmet prebijanja) sudovi će utvrditi kada je, ukoliko je tužbeni zahtev osnovan, nastala obaveza tužene da tužiocu vrati stečeno bez osnova, odnosno kada je došlo do dvostruke isplate dugovanog (što se ovde razlikuje za svaki mesec na koji se odnosi utuženo potraživanje), a kada su nastala odnosno dopela potraživanja tužene prema tužiocu, nakon čega će pravilnom primeno materijalnog prava odlučiti o tužbenom zahtevu i prigovoru prebijanja.

Kako odluka o troškovima postupka zavisi od odluke o glavnoj stvari, to je i ona ukinuta.

Na osnovu člana 416. stav 2 ZPP Vrhovni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća – sudija

Zvezdana Lutovac,s.r.

Za tačnost otpravka

Zamenik upravitelja pisarnice

Milanka Ranković