U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Vesne Subić, predsednika veća, Zorana Hadžića, Mirjane Andrijašević, Dragane Mirosavljević i Dobrile Strajina, članova veća, u parnici tužioca-protivtuženog AA iz ..., čiji je punomoćnik Jovan Prodanović, advokat iz ..., protiv tuženog-protivtužioca JKP „Zelenilo“ Pančevo, čiji je punomoćnik Zoran Krstić, advokat iz ..., uz učešće umešača na strani tuženog-protivtužioca Grada Pančeva, koga zastupa Gradsko pravobranilaštvo Grada Pančeva, radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog- protivtužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3560/21 od 19.01.2022. godine, u sednici veća održanoj dana 03.11.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tuženog-protivtužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3560/21 od 19.01.2022. godine, kao o izuzetno dozvoljenoj.

PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3560/21 od 19.01.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 578/19 od 27.05.2021. godine u stavovima drugom, trećem i četvrtom izreke, i presuđuje:

1) USVAJA SE prejudicijelni protivtužbeni zahtev tuženog-protivtužioca i utvrđuje da tužilac-protivtuženi, kao zaposleni kod korisnika javnih sredstava, nema pravo na naplatu- isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Posebnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije od 18.03.2015. godine i Posebnom kolektivnom ugovoru za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva od 25.06.2015. godine za vreme važenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Sl. glasnik RS“, br. 116/2014).

2) ODBIJA SE, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca-protivtuženog da se obaveže tuženi-protivtužilac da tužiocu-protivtuženom, na ime naknade troškova ishrane u toku rada, za period od 01.11.2016. godine do 31.10.2019. godine, isplati ukupan iznos od 60.857,01 dinara, odnosno određene pojedinačne mesečne novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate i troškovima parničnog postupka.

OBAVEZUJE SE tužilac-protivtuženi da tuženom-protivtužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 71.250,00 dinara, u roku od 8 dana od dana prijema otpravka presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 578/19 od 27.05.2021. godine, stavom prvim izreke, dozvoljeno je stupanje u parnicu umešača Grada Pančeva na strani tuženog-protivtužioca. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan prejudicijelni protivtužbeni zahtev tuženog-protivtužioca kojim je traženo da se utvrdi da tužilac-protivtuženi, kao zaposleni kod korisnika javnih sredstava, nema pravo na naplatu - isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Posebnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije od 18.03.2015. godine i Posebnom kolektivnom ugovoru za javna i javno-komunalna preduzeća Grada Pančeva od 25.06.2015. godine za vreme važenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Sl. glasnik RS“, br. 116/2014). Stavom trećim izreke, usvojen je tuženi zahtev tužioca-protivtuženog, pa je obavezan tuženi-protivtužilac da tužiocu-protivtuženom na ime naknade troškova ishrane u toku rada, za period od 01.11.2016. godine do 31.10.2019. godine, isplati ukupan iznos od 60.857,01 dinara, odnosno određene pojedinačne mesečne novčane iznose, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi-protivtužilac da tužiocu-protivtuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 92.168,56 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3560/21 od 19.01.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tuženog-protivtužioca i umešača na strani tuženog-protivtužioca i prvostepena presuda potvrđena u stavovima drugom, trećem i četvrtom izreke. Stavom drugim izreke, odbijeni su kao neosnovani zahtevi tuženog-protivtužioca i umešača na strani tuženog- protivtužioca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi-protivtužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, s predlogom da se o reviziji odluči kao o izuzetno dozvoljenoj, u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda ispunjeni su uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11... 18/2020, u daljem tekstu: ZPP) za odlučivanje o reviziji kao o izuzetno dozvoljenoj, imajući u vidu različitu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao, pa je radi potrebe ujednačavanja sudske prakse doneta odluka kao u stavu prvom izreke.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je ocenio da je revizija osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac-protivtuženi je u utuženom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog-protivtužioca na neodređeno vreme. U utuženom periodu tuženi je tužiocu-protivtuženom obračunavao i isplaćivao naknadu troškova za ishranu u toku rada u nižem iznosu od iznosa koji je predviđen odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ broj 59/2015, koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine) i Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 27/15 ... i 94/19). Visina potraživanja na ime naknade za ishranu u toku rada utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka za ekonomsko-finansijsku oblast.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su primenjujući član 4, član 9. stav 2, član 118. stav 1. tač. 5. i 6, član 246. st. 1. i 2, čl.256, 258. i 259. Zakona o radu, član 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, čl. 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i čl. 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javnokomunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilac-protivtuženi osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada u skladu sa Posebnim kolektivnim ugovorima, kao i da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada. Stoga su kao osnovan usvojili postavljen tužbeni zahtev, a odbili kao neosnovan protivtužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tuženog- protivtužioca ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi-protivtužilac je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim navedenog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što su, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog - protivtužioca primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate.

Zbog toga su po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu).

Kako je na činjenično stanje pogrešno primenjeno materijalno pravo, Vrhovni kasacioni sud je preinačio nižestepene presude i usvojio protivtužbeni zahtev, a odbio tužbeni zahtev za isplatu razlike između isplaćenog i traženog iznosa na ime naknade troškova ishrane u toku rada, pa je primenom odredbe člana 416. stav 1. ZPP odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Tuženi-protivtužilac je uspeo u postupku po reviziji pa mu, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 163. stav 2., 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku, pripadaju troškovi celog postupka. Iznos naknade troškova Vrhovni kasacioni sud je odmerio na ukupan iznos od 71.250,00 dinara, a u okviru postavljenog i opredeljenog zahteva za naknadu troškova postupka i to: za sastav odgovora na tužbu, za sastav prejudicijelne protivtužbe i jednog obrazloženog podneska iznos od po 9.000,00 dinara (27.000,00 dinara) i za zastupanje tuženog- protivtužioca od strane advokata na tri održana ročišta u iznosu od po 10.500,00 dinara (31.500,00 dinara) i jednom neodržanom ročištu u iznosu od 6.000,00 dinara prema Tarifi o nagradama i naknadama troškova za rad advokata. Tuženom- protivtužiocu pripada i pravo na nakandu troškova sudskih taksi: na odgovor na tužbu u iznosu od 2.950,00 dinara, na protivtužbu u iznosu od 1.900,00 dinara i taksa za prvostepenu presudu u iznosu od 1.900,00 dinara, primenom Taksene tarife iz Zakona o sudskim taksama.

Predsednik veća-sudija

Vesna Subić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić