Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dobrile Strajina, predsednika veća, Gordane Komnenić, Dragane Mirosavljević, Vesne Subić i Jelice Bojanić Kerkez, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Srđan Aleksić, advokat iz ..., protiv tuženog AD za železnički prevoz putnika „Srbija voz“ sa sedištem u Beogradu, radi isplate naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3125/21 od 12.11.2021. godine, u sednici održanoj 15.06.2022. godine, doneo je

R E Š E NJ E

DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3125/21 od 12.11.2021. godine.

UKIDAJU SE: presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3125/21 od 12.11.2021. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 3426/19 od 15.03.2021. godine i predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 3426/19 od 15.03.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tuženi da tužilji na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od oktobra 2016. godine zaključno sa aprilom 2018. godine isplati pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos, kao u njegovom sadržaju. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tuženi da tužilji na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od oktobra 2016. godine zaključno sa aprilom 2018. godine isplati pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos, kao u njegovom sadržaju. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tuženi da tužilji na ime naknade troškova za ishranu u toku rada za period od oktobra 2016. godine zaključno sa aprilom 2018. godine isplati pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos, kao u njegovom sadržaju. Stavom četvrtim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tuženi da tužilji na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od oktobra 2016. godine zaključno sa aprilom 2018. godine isplati pojedinačno opredeljene novčane iznose sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos, kao u njegovom sadržaju. Stavom petim izreke, rešeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3125/21 od 12.11.2021. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužilje, potvrđena prvostepena presuda i odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava na osnovu člana 404. Zakona o parničnom postupku, radi razmatranja pravnih pitanja u interesu ravnopravnosti građana, kao i radi ujednačavanja sudske prakse.

Imajući u vidu sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda, na koje je revident ukazao, Vrhovni kasacioni sud nalazi da su ispunjeni uslovi iz člana 404. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11...87/18), da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, radi ujednačavanja sudske prakse, pa je doneo odluku kao u prvom stavu izreke.

Odlučujući o reviziji na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija tužilje osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilja je kod tuženog zasnovala radni odnos aneksom ugovora o radu, kada je on u avgustu 2015. godine odlukom Vlade Republike Srbije osnovan kao društvo sticalac imovine AD „Železnice Srbije“ Beograd. Prema zaključenom aneksu ugovora o radu, zaposleni ima pravo na zaradu, zaradu po osnovu ostvarenih rezultata rada, uvećanu zaradu, naknadu zarade, naknadu troškova i druga primanja u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom, a zarada se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, zarade po osnovu doprinosa zaposlenog poslovnom uspehu poslodavca i drugih primanja po osnovu radnog odnosa u skladu sa kolektivnim ugovorom. U spornom periodu na snazi je bio (nakon izvršenih statusnih promena kod tuženog Železnice Srbije AD), Kolektivni ugovor („Službeni glasnik Železnice Srbije“ broj 4/15 od 24.03.2015. godine). Veštačenjem je utvrđeno da je tužilji vršen obračun zarade tako što se utvrđivao mesečni iznos osnovne zarade, a ista je obračunavana kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta posla i ostvarenih efektivnih časova rada, s tim da se na osnovu dostavljenih obračunskih lista ne može utvrditi da li je u vrednosti jednog radnog časa sadržan i iznos na ime troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepenim odlukama odbijen je tužbeni zahtev za isplatu naknade regresa za godišnji odmor, kao i naknade na ime troškova ishrane u toku rada, uz zaključak sudova da su ovi troškovi tužiocu isplaćeni kroz vrednost obračunatih i isplaćenih časova rada, te da nisu od uticaja činjenice što ove naknade nisu vrednosno iskazane, niti se može utvrditi u kom procentu učestvuju u vrednosti jednog radnog časa.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da u pobijanoj odluci zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje nije potpuno utvrđeno.

Članom 104. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05, 61/05, 54/09, 32/13 i 75/14) propisano je da zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu, a prema odredbi člana 105. stav 3. tog zakona, pod zaradom se smatraju sva primanja iz radnog odnosa osim naknada troškova zaposlenog u vezi sa radom iz člana 118. tačka 1. do 4. i drugih primanja iz člana 119. i člana 120. tačka 1. ovog zakona. Po članu 118. stav 1. tačka 5. i 6. Zakona o radu zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Po članu 121. stav 1. istog zakona poslodavac je dužan da zaposlenom prilikom svake isplate zarade i naknade zarade dostavi obračun.

Kolektivnim ugovorom ''Železnice Srbije'' AD („Službeni glasnik Železnice Srbije“, broj 4 od 24.03.2015. godine) regulisano je da odredbe koje se odnose na obračun i isplatu zarade, naknadu zarade i ostalih primanja zaposlenih se primenjuju od 01.02.2015. godine. Po članu 57. u vrednost jednog radnog časa uključena je mesečna vrednost za ishranu u toku rada i vrednost 1/12 regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Vrhovni kasacioni sud smatra da konkretizacija prava iz navedene odredbe KU (iz 2015. godine) nije izvršena, odnosno da se iz ovako utvrđene vrednosti radnog časa ne može utvrditi koji iznos predstavlja naknadu troškova ishrane i regresa, jer ona nije određena u nominalnom iznosu ni aneksom, a ni u obračunskim listama za isplatu zarada tužiocu. Osim toga, visina naknade za ishranu u toku rada i naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora mora biti određena u istom nominalnom iznosu za sve zaposlene bez obzira na njihovo radno mesto, koeficijent za obračun i isplatu zarade i na njihovu stručnu spremu. Zbog toga se ne može prihvatiti stanovište nižestepenih sudova da je vrednost ovih troškova uračunata u vrednost radnog časa, bez određivanja visine naknade u nominalnom iznosu, jer u tom slučaju visina naknade za ishranu i regres ne bi bila ista za sve zaposlene, već bi direktno zavisila od visine koeficijenta za konkretno radno mesto, odnosno bila bi u direktnoj srazmeri sa koeficijentom radnog mesta što nije pravilno.

Imajući u vidu navedeno, nižestepeni sudovi zbog pogrešne primene materijalnog prava nisu ocenili prvilnost obračuna i visinu tražene naknade za topli obrok i regres, dat u nalazu i mišljenju veštaka, zbog čega je činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno, pa nema uslova za preinačenje nižestepenih presuda. Visina regresa i toplog obroka može se utvrditi veštačenjem na osnovu parametara iz ranijih opštih akata na osnovu zakonske ili sudske analogije, pa će prvostepeni sud oceniti pravilnost nalaza i mišljenja veštaka na osnovu člana 8. ZPP.

Na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Dobrila Strajina,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić