O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 272/20 od 05.04.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan prejudicijelni protivtužbeni zahtev kojim je tražio da se utvrdi da tužilac-protivtuženi, kao zaposleni kod korisnika javnih sredstava, nema pravo na naplatu - isplatu naknade troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora prema Posebnom kolektivnom ugovoru za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije od 18.03.2015. godine i Posebnom kolektivnom ugovoru za javna i javnokomunalna preduzeća Grada Pančeva od 25.06.2015. godine, za vreme važenja Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (''Sl. glasnik RS'', 116/2014), kao i da se obaveže tužilac- protivtuženi da tuženom-protivtužiocu nadoknadi parnične troškove za zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti do isplate. Stavom drugim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan je tuženi-protivtužilac da tužiocu-protivtuženom za period od 01.07.2017. godine do 31.12.2019. godine na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplati novčane iznose po mesecima, sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos počev od prvog u narednom mesecu za prethodni mesec do isplate. Stavom trećim izreke, usvojen je tužbeni zahtev i obavezan je tuženi-protivtužilac da tužiocu-protivtuženom za isti period na ime naknade troškova ishrane u toku rada isplati novčane iznose po mesecima, sa zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni iznos počev od prvog u narednom mesecu za prethodni mesec do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezan je tuženi- protivtužilac da tužiocu-protivtuženom naknadi troškove parničnog postupka od 77.553,45 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 5252/21 od 03.02.2022. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog-protivtužioca, potvrđena prvostepena presuda i odbijen zahtev tuženog-protivtužioca za naknadu troškova postupka po žalbi.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio posebnu reviziju u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US i 55/14) - u daljem tekstu: ZPP, revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija), a stavom 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u ovom sporu postoji potreba za odlučivanjem o reviziji predviđenoj navedenom odredbom (posebna revizija), radi ujednačavanja sudske prakse imajući u vidu drugačiju sudsku praksu u bitno sličnoj pravnoj situaciji izraženu u presudama Vrhovnog kasacionog suda na koje je revident ukazao.

Ispitujući pobijanu presudu primenom člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog - protivtužioca osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u spornom periodu bio u radnom odnosu kod tuženog. U istom periodu poslodavac je naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplaćivao zaposlenima u skladu sa Pravilnikom o zaradama, naknadama zarade, dodacima na zarade i druga primanja, po kojima je naknada trošikova za ishranu u toku rada iznosila 1.500,00 dinara mesečno, a regres za korišćenje godišnjeg odmora 1.000,00 dinara mesečno. Iznosi dosuđeni tužiocu predstavljaju razliku između naknade troškova za ishranu u toku rada obračunate u vrednosti propisanoj Posebnim kolektivnim ugovorom za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike („Službeni glasnik RS” br. 27/15 od 18.03.2015. godine, stupio na snagu 26.03.2015. godine) i Posebnim kolektivnim ugovorom za javna i javno komunalna preduzeća grada Pančeva („Službeni glasnik RS” br. 59/2015) i naknade tih troškova isplaćenih tužiocu za utuženi period. Visina potraživanja utvrđena je na osnovu rezultata veštačenja objavljenog od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su primenjujući član 4, član 9. stav 2, član 118. stav 1. tač. 5. i 6, član 246. st. 1. i 2, čl. 256, 258. i 259. Zakona o radu, član 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, čl. 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i čl. 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, kao i da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa su usvojili postavljen tužbeni zahtev. Kako se radi o istom identitetu spora, iz istih razloga nižestepeni sudovi su odbili protivtužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi pogrešno primenili materijalno pravo.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 - stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plate i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava, pa se na njega, osim navedenog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što su, između ostalog, i naknada za ishranu u toku rada i regres, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regres, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate.

Zbog toga su po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene tako što je usvojen protivtužbeni zahtev tuženog i odbijen, kao neosnovan, tužbeni zahtev tužioca.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.

Prema uspehu u sporu, tuženom primenom člana 165. stav 2. u vezi čl. 153, 154. i 163. ZPP pripada pravo na naknadu troškova celog postupka i to: pravo na naknadu opredeljenih troškova za sastav odgovora na tužbu, za sastav protivtužbe i dva obrazložena podneska po 9.000,00 dinara, za zastupanje tuženog od strane advokata na tri održana ročišta po 10.500,00 dinara, što sve ukupno iznosi 67.500,00 dinara, sve odmereno prema Advokatskoj tarifi važećoj u vreme presuđenja („Službeni glasnik RS“ br. 37/21 od 14.04.2021. godine), zbog čega je odlučeno kao u stavu trećem izreke.

Predsednik veća - sudija

Dobrila Strajina, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić