U IME NARODA

Vrhovni sud, u veću sastavljenom od sudija: Dragane Marinković, predsednika veća, Marine Milanović i Zorice Bulajić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Aleksandra Jovanović, advokat iz ..., protiv tužene Srednje tehničke škole „Jožef Šinković“ iz Bačke Topole, koju zastupa Pravobranilaštvo Autonomne pokrajine Vojvodine, radi isplate, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3606/22 od 05.01.2023. godine, u sednici održanoj 14.06.2023. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3606/22 od 05.01.2023. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Subotici P1 1144/2021 od 07.06.2022. godine, stavom prvim izreke, usvojen je precizirani tužbeni zahtev. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime neisplaćene minimalne zarade, odnosno neisplaćene naknade za ishranu u toku rada za period od oktobra 2020.godine do novembra 2021. godine isplati iznos od ukupno 39.781,75 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 18.03.2022. godine nadalje do isplate i iznos od 2.737,16 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate na iznose dospelosti svakog pojedinačnog iznosa kod glavnog duga do 17.03.2022. godine. Stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji na ime neisplaćenog regresa za korišćenje godišnjeg odmora za period od oktobra 2020. godine do novembra 2021. godine isplati iznos od ukupno 36.775,32 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od 18.03.2022. godine nadalje do isplate i iznos od 2.560,90 dinara na ime obračunate zakonske zatezne kamate na iznose dospelosti svakog pojedinačnog iznosa kod glavnog duga do 17.03.2022. godine. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužena da tužilji isplati troškove parničnog postupka u iznosu od 53.000,00 dinara, u slučaju docnje sa zakonskom zateznom kamatom od dana izvršnosti presude, do dana isplate.

Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 3606/22 od 05.01.2023. godine, stavom prvim izreke usvojena je žalba tužene pa je preinačena prvostepena presuda u delu odluke o tužbenom zahtevu tako što je odbijen tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se obaveže tužena da joj za period od oktobra 2020.godine do novembra 2021. godine isplati na ime naknade troškova za ishranu u toku rada iznos od 39.781,75 dinara, zateznom kamatom od 18.03.2022. godine do isplate i iznos od 2.737,16 dinara na ime obračunate zatezne kamate do 17.03.2022. godine i na ime naknade troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora iznos od 36.775,32 dinara, sa zateznom kamatom od 18.03.2022. godine do isplate i iznos od 2.560,90 dinara na ime obračunate zatezne kamate do 17.03.2022. godine. Stavom drugim izreke, preinačeno je rešenje o troškovima postupka tako što je odbijen zahtev tužilje za naknadu troškova postupka u iznosu od 53.000,00 dinara sa zateznom kamatom od dana izvršnosti presude do isplate. Stavom trećim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove prvostepenog postupka u iznosu od 9.000,00 dinara, sa zateznom kamatom od izvršnosti presude, do isplate. Stavom četvrtim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj naknadi troškove drugostepenog postupka u iznosu od 18.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Vrhovni sud je ispitao pobijanu odluku, u smislu odredbe člana 408, u vezi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11... 18/20), u vezi člana 92. Zakona o uređenju sudova („Službeni glasnik RS“, br.10/23) pa je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u spornom periodu bila zaposlena kod tužene na radnom mestu ..., sa koeficijentom za obračun plate 6,30. Tužena je tužilji u tom periodu obračunavala platu tako što je koeficijent radnog mesta množila sa osnovicom za dati mesec, te ukoliko je tako obračunata visina osnovne plate bila niža od minimalne zarade tužena je tužilji vršila dopunu (korekciju) do minimalne zarade. Na obračunskim listama plate tužilje nije iskazana kao posebna stavka naknada za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Izveden je dokaz veštačenjem od strane sudskog veštaka ekonomsko – finansijske oblasti i visina utuženih potraživanja obračunata u tri varijante: spram parametara propisanih Posebnim kolektivnim ugovorom za osnovne škole iz 1999.godine, sprama parametara propisanih Opštim kolektivnim ugovorom iz 2008.godine i spram najpovoljnijih kriterijuma za tuženu iz uporedno važećih kolektivnih ugovora u RS.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev, zaključivši da u iznosu minimalne zarade, po definiciji iz člana 111. Zakona o radu, ne može da bude sadržana predmetna naknada za troškove ishrane u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, pa je tužena dužna da te naknade isplati tužilji u iznosima utvrđenom veštačenjem, a prema kriterijumima iz uporedno važećih Kolektivnih ugovora u RS koji su bili važeći u istom periodu na koji se odnosi i predmetno potraživanje tužilje i koji se odnose na javna preduzeća.

Drugostepeni sud je preinačio prvostepenu presudu i odbio tužbeni zahtev, jer poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama koji propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu.

Po oceni Vrhovnog suda, odluka drugostepenog suda zasnovana je na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja („Službeni glasnik RS“, br. 88/2017... 6/20), propisano je da se na utvrđivanje i obračun plata, naknada i dodataka zaposlenih u ustanovi primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama.

Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 34/01...157/20), propisuje način utvrđivanja plata, dodataka, naknada i ostalih primanja zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave (član 1. stav 1. tačka 3). Odredbom člana 3. stav 1. tog Zakona, propisano je da osnovicu za obračun i isplatu plata utvrđuje Vlada, osim za predsednika Republike, narodne poslanike i imenovana, postavljena i zaposlena lica u službama predsednika Republike i Narodne skupštine Republike Srbije. Na osnovu odredbe člana 4. stav 1. istog Zakona, propisano je da koeficijent izražava složenost poslova, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu, a stav 2. istog člana, da koeficijent sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Poseban Kolektivni ugovor za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 92/20), u odredbi člana 20. propisuje elemente za utvrđivanje plate, tako da se plata utvrđuje na osnovu: osnovice za obračun plate, koeficijenta sa kojim se množi osnovica, dodataka na platu i obaveza koje zaposleni plaća po osnovu poreza i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje iz plata u skladu sa zakonom (stav 1). Ukoliko je osnovna plata zaposlenog, koja je utvrđena na osnovu osnovice za obračun plata i koeficijenta iz propisa o koeficijentima za obračun i isplatu plata, za puno radno vreme i ostvareni standardni učinak, manja od minimalne zarade, osnovna plata zaposlenog utvrđena na gore opisani način, isplaćuje se u visini minimalne zarade (stav 2).

Zakonom o radu („Službeni glasnik RS“, br. 24/05...95/18), u odredbi člana 118. stav 1. propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova u skladu sa opštim aktom i ugovorom o radu i to, između ostalog, za ishranu u toku rada, ako poslodavac ovo pravo nije obezbedio na drugi način (tačka 5) i regres za korišćenje godišnjeg odmora (tačka 6), a prema stavu 2. istog člana, visina troškova iz stava 1. tačka 5. ovog člana mora biti izražena u novcu. Odredbe ovog Zakona primenjuju se i na zaposlene u državnim organima, organima teritorijalne autonomije i lokalne samouprave i javnim službama, ako zakonom nije drugačije određeno, na osnovu odredbe člana 2. stav 2. tog zakona.

Uredbom o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS“, br. 44/01...48/21), koju je Vlada Republike Srbije donela na osnovu člana 8. Zakona o platama u državnim organima i javnim službama, utvrđeni su koeficijenti za obračun plata zaposlenih u javnim službama koje se finansiraju iz budžeta Republike Srbije, autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Odredbom člana 2. stav 1. tačka 2. navedene Uredbe, utvrđeni su koeficijenti za obračun isplata zaposlenih iz člana 1. ove Uredbe, koje se primenjuju na zaposlene u srednjem obrazovanju.

U konkretnom slučaju, tužilja je zaposlena u školi, pa se na utvrđivanje i obračun njene plate, kao i naknada i dodataka po osnovu rada prema odredbi člana 187. stav 3. Zakona o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, primenjuju propisi kojima se uređuju plate, naknade i druga primanja zaposlenih u javnim službama. Supsidijarna primena Zakona o radu propisana je samo za slučaj kada posebnim zakonom položaj, prava, obaveze i odgovornostim zaposlenih nisu drugačije uređeni. Pošto poseban zakon – Zakon o platama u državnim organima i javnim službama propisuje da koeficijent za obračun plate sadrži i dodatak za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, sledi da ta odredba posebnog Zakona isključuje primenu opšte norme iz Zakona o radu. Posebnim Kolektivnim ugovorom za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika („Službeni glasnik RS“, br. 21/15 i 92/20, čije važenje je na osnovu Sporazuma produženo do 05.03.2022. godine) nije predviđeno pravo zaposlenih na naknadu troškova za ishranu u toku rada i troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Dakle, kako na osnovu člana 4. stav 2. citiranog Zakon o platama u državnim organima i javnim službama kao lex specialis, proizlazi da su primanja po osnovu naknade za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora sadržana u koeficijentu kao jednom od elemenata plate, to ne postoji pravni osnov za ostvarivanje predmetnog prava tužioca. Taj osnov ne postoji ni u opštem aktu. Stoga je pravilan zaključak drugostepenog suda da tužilji ne pripada pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora pošto su te naknade bile sadržane u koeficijentu plate tužilje, pa je stoga činjenica da joj je u spornom periodu isplaćivana minimalna zarada na osnovu odredbe člana 20. stav 2. Posebnog Kolektivnog ugovora za zaposlene u osnovnim i srednjim školama i domovima učenika (kao ona osnovna plata koja se isplaćuje u toj visini u situaciji kada je bila niža od minimalne zarade) bez uticaja na drugačiju odluku jer ona ne aktivira prava iz Zakona o radu kao opšteg zakona.

Pravilno je odlučeno i o naknadi troškova postupka na osnovu člana 165. stav 2. u vezi članova 153. stav 1. i 154. Zakona o parničnom postupku.

Iz izloženih razloga, Vrhovni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Dragana Marinković, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić