.jpg "Sudska praksa")
Republika Srbija
VRHOVNI KASACIONI SUD
Rev2 1837/2022
22.06.2022. godina
Beograd
U IME NARODA
Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Katarine Manojlović Andrić, predsednika veća, Gordane Džakula, Branislava Bosiljkovića, Branke Dražić i Danijele Nikolić, članova veća, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Aleksandar Veselinović, advokat iz ..., protiv tuženog JKP „Vodovod i kanalizacija“ Pančevo, čiji je punomoćnik Saša Levnajić, advokat iz ..., radi isplate, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4/22 od 21.01.2022. godine, u sednici veća održanoj 22.06.2022. godine, doneo je
P R E S U D U
DOZVOLJAVA SE odlučivanje o posebnoj reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4/22 od 21.01.2022. godine.
PREINAČUJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4/22 od 21.01.2022. godine i presuda Osnovnog suda u Pančevu P1 368/21 od 24.11.2021. godine, u stavovima prvom i trećem izreke, tako što se ODBIJA kao neosnovan tužbeni zahtev da se obaveže tuženi da tužiocu za period od maja 2018. do decembra 2019. godine isplati na ime naknade za neisplaćeni topli obrok iznos od ukupno 35.442,09 dinara i na ime naknade troškova regresa za korišćenje godišnjeg odmora ukupan iznos od 45.395,04 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom na svaki pojedinačni mesečni iznos, kao i zahtev za naknadu troškova parničnog postupka.
OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 119.112,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema otpravka presude.
O b r a z l o ž e nj e
Presudom Osnovnog suda u Pančevu P1 368/21 od 24.11.2021. godine, stavom prvim izreke, delimično je usvojen tužbeni zahtev tužioca i obavezan tuženi da tužiocu isplati na ime naknade za neisplaćeni topli obrok iznos od 35.442,09 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na navedeni iznos i to pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti do isplate, i da tužiocu na ime naknade za neisplaćeni regres za korišćenje godišnjeg odmora isplati iznos od 45.395,04 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na navedeni iznos i to pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti svakog do isplate. Stavom drugim izreke, odbijen je kao neosnovan deo tužbenog zahteva tužioca u iznosu od dosuđene naknade za korišćenje godišnjeg odmora od 45.395,04 dinara do traženog iznosa od 47.916,80 dinara. Stavom trećim izreke, obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 61.266,98 dinara.
Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4/22 od 21.01.2022. godine, stavom prvim izreke, odbijene su kao neosnovane žalbe tužioca i tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom i trećem izreke. Stavom drugim izreke, odbijeni su kao neosnovani zahtevi tužioca i tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi.
Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio posebnu reviziju u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava.
Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US, 55/14, 87/18 i 18/20) - u daljem tekstu: ZPP, revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom ako je po oceni Vrhovnog kasacionog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). U stavu 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni kasacioni sud u veću od pet sudija.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u ovom sporu postoji potreba za odlučivanjem o reviziji predviđenoj navedenom odredbom (posebna revizija), radi ujednačavanja sudske prakse imajući u vidu različite odluke apelacionih sudova u istoj pravnoj situaciji što ukazuje na potrebu ujednačavanja sudske prakse apelacionih sudova zbog čega je odlučeno kao u stavu prvom izreke.
Ispitujući pobijanu presudu na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.
U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2) ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.
Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je u utuženom periodu bio raspoređen kod tuženog na osnovu ugovora o radu od 16.08.2016. godine na određeno vreme počev od 16.08.2016. godine do povratka privremeno odsutnog zaposlenog, na poslovima ... Odeljenja ... – Služba ... – Odeljenje ... . Članom 12. ugovora određeno je da se zarada na poslovima koje zaposleni obavlja, a koja ne može biti manja od minimalne zarade, sastoji od osnovne zarade, dela zarade za radni učinak i uvećane zarade, da se zaposlenom osnovna zarada utvrđuje kao proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla od 3,15 za ove poslove i vremena provedenog na radu uz standardni radni učinak. Članom 22. ugovora propisano je da zaposleni ima pravo na naknadu troškova između ostalog za ishranu u toku rada u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja i 1/12 regresa mesečno za korišćenje godišnjeg odmora, u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja. Tužilac je zaključio sa tuženim i ugovor o radu na određeno vreme od 15.08.2018. godine do povratka privremeno odsutnog zaposlenog i raspoređen na poslove ... Službe ... – Služba ... . Članom 12. ugovora utvrđeno je da se zaposlenom zarada za poslove koje obavlja koja ne može biti manja od minimalne zarade, sastoji od osnovne zarade, dela zarade za radni učinak i uvećane zarade, da koeficijent posla iznosi 3,40 za ove poslove i vreme provedeno na radu uz standardni radni učinak, a članom 22. da zaposleni ima pravo na naknadu troškova između ostalog, za ishranu u toku rada u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja kao i 1/12 regresa mesečno za korišćenje godišnjeg odmora u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja. Tužilac i tuženi su zaključili ugovor o radu 31.08.2018. godine na određeno vreme počev od 01.09.2018. godine do povratka privremeno odsutnog zaposlenog po kome je tužilac raspoređen na poslove rada na ... . Članom 12. ugovora određeno je da se zaposlenom zarada za poslove koje obavlja, a koja ne može biti manja od minimalne zarade se sastoji od osnovne zarade, dela zarade za radni učinak i uvećane zarade, a zaposlenom se osnovna zarada utvrđuje kao proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla koji iznosi 3,00 za ove poslove i vremena provedenog na radu uz standardni radni učinak, a članom 22. da zaposleni ima pravo na naknadu troškova između ostalog, za ishranu u toku rada u visini koja se utvrđuje godišnjim programom poslovanja kao i 1/12 regresa mesečno za korišćenje godišnjeg odmora. Dalje je utvrđeno da je Programom poslovanja za 2016. godinu iz decembra 2015. godine koji je tuženi kao poslodavac usvojio odlukom od 22.12.2015. godine tačkom 6. predviđeno da su topli obrok i regres planirani na nivou 2014. godine i to topli obrok 99,97 dinara po danu i regres 1.141,22 dinara po radniku mesečno. Programom poslovanja za 2017. godinu od 23.12.2016. godine, tačkom 6. predviđeno je da su topli obrok i regres planirani na nivou 2014. godine i to 99,97 dinara po danu topli obrok i regres 1.141,22 dinara po radniku mesečno. Programom poslovanja za 2019. godinu koji je tuženi usvojio odlukom od 21.12.2018. godine, topli obrok i regres planirani su na nivou 2014. godine (topli obrok 99,97 dinara po danu i regres 1.141,22 dinara po radniku mesečno). Tuženi je u utuženom periodu zaposlenima pa i tužiocu naknadu za ishranu u toku rada i regres za korišćenje godišnjeg odmora isplaćivao u skladu sa svojim Programom poslovanja za navedene godine.
Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su, primenjujući odredbe član 118. stav 1. tač. 5) i 6), član 246. st. 1. i 2, čl. 256. i 257. Zakona o radu, člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbi čl. 60, 65. i 66. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe čl. 80, 84. i 85. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javno komunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilac osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima, da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih javnih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, pa je kao osnovan usvojio postavljen tužbeni zahtev.
Po oceni Vrhovnog kasacionog suda osnovano se revizijom tuženog ukazuje da su nižestepeni sudovi na pravilno utvrđeno činjenično stanje pogrešno primenili materijalno pravo.
Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se ovim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava, sa ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona, propisano je da se platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plate izabranog, imenovanog i postavljenog lica, zaposlenog kod korisnika javnih sredstava utvrđenog u skladu sa zakonom koji uređuje platu u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi, na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugih stalnih primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donet za vreme primene ovog zakona.
Tuženi je korisnik budžetskih sredstava i na njega se, osim pomenutog zakona, primenjuju Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, pa obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).
Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa kao što je, između ostalog, i naknada za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a što proizlazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, pa pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za regres za korišćenje godišnjeg odmora, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarade i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.
S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovnice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu, jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate.
Zbog toga su po shvatanju Vrhovnog kasacionog suda odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovice za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava ništave i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužioca odbijen, kao neosnovan.
Na osnovu člana 416. ZPP odlučeno je kao u stavu drugom izreke.
Tuženi je uspeo u postupku po reviziji pa mu, na osnovu odredbe člana 165. stav 2. u vezi člana 163. stav 2, člana 153. stav 1. i člana 154. ZPP, pripadaju troškovi celog postupka. Iznos naknade troškova tuženom Vrhovni kasacioni sud je odmerio prema njegovom opredeljenom zahtevu i to: na ime angažovanja punomoćnika advokata za sastav revizije od 18.000,00 dinara prema važećoj Advokatskoj tarifi („Službeni glasnik RS“, br. 37/21 od 14.04.2021. godine); za zastupanje tuženog od strane advokata na dva održana ročišta u iznosu od po 10.500,00 dinara, na ime sudskih taksi na odgovor na tužbu 6.162,00 dinara, za žalbu 12.325,00 dinara, taksa za reviziju 24.650,00 dinara i za odluku po reviziji 36.975,00 dinara, na osnovu važeće Taksene tarife.
Predsednik veća – sudija
Katarina Manojlović Andrić,s.r.
Za tačnost otpravka
Upravitelj pisarnice
Marina Antonić
