Odlučujući o izjavljenoj reviziji, na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. i člana 408. Zakona o parničnom postupku (ZPP), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tuženi je bio u radnom odnosu u Zdravstvenom centru „BB“ iz ..., po ugovoru o radu br. .. od 06.11.2008. godine, i iz radnog odnosa bio je upućen na specijalizaciju. Između označenog Zdravstvenog centra i tuženog je 05.10.2009. godine zaključen ugovor o specijalizaciji kojim su regulisana međusobna prava i obaveze ugovarača. Tim ugovorom se tuženi, između ostalog, obavezao da po završenoj specijalizaciji (u trajanju od 48 meseci - četiri godine) ostane na radu u Zdravstvenom centru na poslovima specijaliste anesteziologije sa reanimacijom dvostruko duže od trajanja specijalizacije (član 7) i da, ako posle završene specijalizacije ne nastavi službu dvostruko duže od trajanja specijalizacije kod Zdravstvenog centra, odnosno ustanove koja eventualno bude nasledila prava i obaveze tog Centra, vrati ukupan bruto iznos sredstava uloženih u njegovu specijalizaciju (član 8). Tuženi se nalazio na specijalizaciji od 26.11.2009. godine do 03.03.2014. godine - specijalistički ispit položio je 26.02.2014. godine. Izjavom od 05.05.2014. godine tuženi je otkazao ugovor o radu sa tužiocem i istog dana zasnovao radni odnos u Kliničkom centru ... . Tužilac je 09.05.2014. godine doneo rešenje o prestanku radnog odnosa tuženog na njegov lični zahtev. Istim rešenjem utvrđena je obaveza tuženog da, u skladu sa ugovorom o specijalizaciji od 05.10.2009. godine, zbog neispunjavanja obaveze iz člana 7. tog ugovora vrati sve naknade i troškove koje je tužilac, kao pravni sledbenik Zdravstvenog centra „BB“, imao za vreme njegove specijalizacije. Tuženi ovo potraživanje tužioca nije izmirio.

Podnetom tužbom tužilac traži isplatu iznosa od 5.313.134,66 dinara, po specifikaciji priloženoj uz tužbu - zaradu u iznosu od 4.759.785,14 dinara, troškove specijalizacije u iznosu od 519.200,00 dinara i prevoz u iznosu od 34.148,52 dinara.

Prvostepeni sud je, polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, ovaj tužbeni zahtev odbio. Takvu odluku taj sud je zasnovao na članu 184. stav 10. Zakona o zdravstvenoj zaštiti kojim je propisano da je zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik dužan da, po položenom specijalističkom ispitu, u zdravstvenoj ustanovi iz Plana mreže provede u radnom odnosu dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije. Tumačenjem ove odredbe prvostepeni sud je izveo zaključak da je tuženi, zasnivanjem radnog odnosa u Kliničkom centru ... - Zdravstvenoj ustanovi iz Plana mreže, ispunio svoju obavezu i da je na taj način njegova ugovorna obaveza prestala u smislu člana 295. Zakona o obligacionim odnosima.

Drugostepeni sud je, odlučujući o žalbi tužioca, preinačio prvostepenu presudu i usvojio tužbeni zahtev. Po nalaženju tog suda, odredbama članova 181-189 Zakona o zdravstvenoj zaštiti je na opšti način uređeno stručno usavršavanje zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika, a u konkretnom slučaju primenjuje se član 132. Zakona o obligacionim odnosima, i na osnovu te odredbe tuženi je dužan isplatiti traženi novčani iznos zbog neizvršenja obaveze da kod tužioca ostane na radu dvostruko duže od vremena trajanja specijalizacije, preuzete zaključenim ugovorom o specijalizaciji. S`tim u vezi, drugostepeni sud smatra da je tužilac odobrio specijalizaciju u skladu sa svojim potrebama i da je zato tuženi bio dužan da kod tužioca, a ne u nekoj drugoj zdravstvenoj ustanovi iz Plana mreže, radi dvostruko duže od vremena trajanja specijalizacije i da je u suprotnom dužan da vrati ono što je od tužioca primio tokom specijalizacije.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, ovako pravno stanovište drugostepenog suda se za sada ne može prihvatiti.

Na prava, obaveze i odgovornosti zdravstvenih radnika i zdravstvenih saradnika primenjuju se opšti propisi o radu, pre svega Zakon o radu, osim u pogledu onih prava, obaveza i odgovornosti koje su u Zakonom o zdravstvenoj zaštiti posebno uređene, kada se primenjuju odredbe tog zakona. Specijalizacija je poseban vid stručnog usavršavanja, uređen Zakonom o zdravstvenoj zaštiti, koji podrazumeva i rad sa pacijentima na pružanju zdravstvene zaštite, za vreme kada specijalizant ima pravo na zaradu, budući da zakonom (ni Zakonom o zdravstvenoj zašiti ni Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama) nije drugačije propisano.

Troškove specijalizacije zaposlenog snosi poslodavac. Zauzvrat, zdravstveni radnik, odnosno zdravstveni saradnik dužan je da, po položenom specijalističkom ispitu, u zdravstvenoj ustanovi iz Plana mreže provede u radnom odnosu dvostruko duži period od perioda trajanja specijalizacije, odnosno uže specijalizacije. Posledice povrede te obaveze Zakonom o zdravstvenoj zaštiti nisu posebno uređene već je propisano da se o pravima, obavezama i odgovornostima za vreme stručnog usavršavanja u toku specijalizacije zaključuje ugovor između ustanove i zaposlenog. Zakonom o radu (član 49) uređena je samo situacija kada zaposleni prekine obrazovanje, stručno osposobljavanje ili usavršavanje, u kom slučaju je dužan da poslodavcu naknadi troškove, osim ako je to učinio iz opravdanih razloga. Pravo na pravičnu naknadu za rad zajemčeno je članom 60. stav 4. Ustava Republike Srbije i tog prava niko se ne može odreći, odnosno ono ne može biti predmet slobodnog raspolaganja, niti iko može biti lišen tog prava.

Saglasno tome, imajući u vidu da je specijalizant u radnom odnosu i da mu za vreme dok traje specijalizacija pripada zarada, da se u specijalistički staž uračunava deo vremena proveden na radu u matičnoj ustnovi pre odobravanja specijalizacije, kao i da program specijalizacije obuhvata i neposredno pružanje zdravstvene zaštite, obaveza tuženog da vrati sve primljene zarade sa plaćenim porezima i doprinosima (jer nije ostao na radu kod tužioca vreme koje je dvostruko duže od vremena trajanja specijalizacije), nezavisno od toga koliko je tokom specijalizacije specijalistički radio, kao i koliko je vremena proveo na radu nakon položene specijalizacije, u suštini liišava tuženog prava na zaradu za sve vreme trajanja specijalizacije, i za obavljeni rad u tom periodu, što je suprotno zajemčenom pravu na naknadu za rad iz člana 60. stav 4. Ustava.

Iz navedenih razloga, pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o izjavljenoj žalbi.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će, imajući izloženo u vidu, oceniti osnovanost navoda žalbe tuženog i pravilnost donete prvostepene presude a zatim pravilnom primenom materijalnog prava doneti novu i na zakonu zasnovanu odluku.

S`toga je, na osnovu člana 416. stav 2. ZPP, odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić