Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Snežane Andrejević, predsednika veća, Biserke Živanović i Spomenke Zarić članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca D.M. iz B., čiji su punomoćnici P.G. i S.V., advokati iz B., protiv tuženog Ž.S. AD iz B., radi isplate, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 43/15 od 19.03.2015. godine, u sednici veća održanoj dana 29.10.2015. godine, doneo je

R E Š E NJ E

UKIDAJU SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 43/15 od 19.03.2015. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 11934/10 od 28.04.2014. godine, ispravljena rešenjem od 10.11.2014. godine, i predmet VRAĆA prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 11934/10 od 28.04.2014. godine, ispravljenom rešenjem od 10.11.2014. godine, stavom prvim izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da mu na ime smenskog rada isplati iznos glavnog duga od 419.609,25 dinara sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom drugim izreke je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da mu na ime toplog obroka isplati ukupan iznos od 319.648,08 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom trećim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da mu na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora isplati ukupan iznos od 319.648,08 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom četvrtim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da mu na ime manje isplaćene naknade za prevoz na rad i sa rada isplati ukupan iznos od 55.807,00 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom petim izreke je obavezan tuženi da tužiocu na ime uvećane zarade za noćni rad isplati iznos od 23.071,97 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke.

Stavom šestim izreke je obavezan tuženi da tužiocu na ime dodatka za lokomotivski rad isplati iznos od 21.884,51 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom sedmim izreke je odbijen tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da mu na ime dodatka na zaradu za rad u jednoposedu isplati iznos od 156.131,50 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom osmim izreke je obavezan tuženi da tužiocu na ime uvećane zarade za prekovremeni rad isplati ukupan iznos od 5.367,27 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom devetim izreke je obavezan tuženi da tužiocu na ime uvećane zarade za rad na dan državnog i verskog praznika koji je neradni dan isplati ukupan iznos od 8.181,49 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose bliže navedene u tom stavu izreke. Stavom desetim izreke je obavezan tuženi da za tužioca na dosuđene iznose uplati nadležnom Fondu doprinose za penzijsko i invalidsko osiguranje, te je stavom jedanaestim izreke odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Apelacioni sud u Beogradu je presudom Gž1 43/15 od 19.03.2015. godine, stavom prvim izreke, potvrdio prvostepenu presudu, sa ispravkom, u stavu prvom, drugom, trećem, četvrtom i sedmom izreke i žalbu tužioca je odbio kao neosnovanu, a stavom drugim izreke je ukinuo prvostepenu presudu, sa ispravkom, u stavu petom, šestom, osmom, devetom, desetom i jedanaestom izreke i u tom delu je predmet upućen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv drugostepene presude tužilac je blagovremeno preko punomoćnika izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, pozivajući se na odredbu člana 395. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 125/04, 111/09).

Apelacioni sud u Beogradu rešenjem R4 69/2015 od 17.09.2015. godine predložio je Vrhovnom kasacinom sudu odlučivanje o izjavljenoj reviziji u smislu odredbe člana 395. ZPP.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 399. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09), koji se primenjuje na osnovu odredbe člana 506. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

U pravnosnažno okončanom postupku je utvrđeno da je tužilac u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme, raspoređen na radno mesto mašinovođe elektrovuče i nadzornik lokomotive. Radno vreme mašinovođe nije uvek isto, nije organizovano po nekom unapred predviđenom obrascu. Prema važećem aneksu kolektivnog ugovora, zaposleni ima pravo na zaradu koja se sastoji od zarade za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, primanja za ishranu u toku rada i primanja za regres za korišćenje godišnjeg odmora. Zarade zaposlenog za obavljeni rad i vreme provedeno u radu se utvrđuje na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada, a osnovna zarada zaposlenih se utvrđuje kao proizvod vrednosti jednog radnog člasa, koeficijenta 2,55 i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časova.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za isplatu po osnovu smenskog rada, sa obrazloženjem da je tužiocu smenski rad vrednovan prilikom utvrđivanja osnovne zarade, te da nema prava na isplatu razlike između 26 % koliko bi mu pripadalo na osnovu člana 108. stava 1. tačka 2. Zakona o radu i 4 % koliko mu tuženi isplaćuje na ime smenskog rada. Osim toga, nižestepeni sud satra da je naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora i troškova na ime toplog obroka isplaćena prema opštim aktima tuženog, odnosno kroz zaradu, zbog čega je neosnovano potraživanje tužioca i u ovom delu.

Navedeni zaključak sudova se za sada ne može prihvatiti, jer je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Prema članu 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ broj 24/05), zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu i to za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan prilikom utvrđivanja osnovne zarade – najmanje 26 % od osnovice. Prema stavu 2. istog člana, ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu prvom ovog člana, procenat uvećane zarade ne može biti niži od zbira procenata po svakom osnovu uvećanja, dok prema stavu četvrtom osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Kolektivnim ugovorom tuženog („Službeni glasnik RS“ broj 84/02 ... 46/11) članom 58. predviđeno je da se zarada zaposlenog za obavljeni rad i vreme provedeno na radu utvrđuje na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada. Osnovna zarada zaposlenog u smislu člana 59. istog opšteg akta utvrđuje se kao proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla utvrđenog u prilogu 1. Kolektivnog ugovora i prosečnog mesečnog fonda časova rada o 174 časa. Prema odredbi člana 65. stav 1. tačka 4. navedenog kolektivnog ugovora tuženog, zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu za rad u smenama u turnusu u visini od 2 % osnovne zarade, a prema tački 5. istog člana, za rad u turnusu zaposlene koje neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja, u visini 4 % osnovne zarade. Iz odredbi opšteg akta tuženog i ugovora o radu proizlazi da je rad tužioca u spornom periodu bio organizovan kao rad u smenama. Tužiocu pripada razlika uvećane zarade po osnovu smenskog rada između uvećanih 4 % i 26 % koje predviđa Zakon o radu u članu 108. stav 1. tačka 2. kao minimum uvećanja koji poslodavac mora ispoštovati, bez obzira što svojim opštim aktom nije priznao zaposlenima ni najmanji procenat uvećanja osnovne zarade, jer je kod tuženog utvrđeno pravo zaposlenog na uvećanu zaradu po osnovu smenskog rada u visini od 4 %, te su ovom odredbom zaposleni kod tuženog utvrđena manja prava po osnovu rada u smenama u odnosu na pravo koje je utvrđeno Zakonom o radu.

Izmenama i dopunama Zakona o radu od 18.07.2005. godine, počev od 01.01.2006. godine, ponovo je stvorena obaveza poslodavca da obračun isplata regresa i toplog obroka vrši u linearnom iznosu i da ta naknada mora biti iskazana u obračunskoj listi zaposlenih i to u linearnom iznosu. Poslodavcima je takođe od 01.01.2006. godine ostavljena mogućnost da svojim aktima o raspodeli zarada mogu ugovoriti manji ili veći iznos regresa toplog obroka od iznosa koji je propisan opštim Kolektivnim ugovorom i Zakonom o radu, ali uz obavezu poslodavca da donese odluku o visini mesečnog iznosa toplog obroka i regresa, što tuženi u konkretnom slučaju nije dostavio u toku postupka, niti je veštaku dostavio prilikom izrade nalaza i mišljenja, što nesumnjivo dovodi do zaključka da tuženi navedenu odluku nije ni doneo, a pri tome ne iskazuje na platnoj listi i iznos naknade na ime toplog obroka i regresa.

Stim u vezi, i sudski veštak u svom nalazu i mišljenju ističe da tuženi nije dao decidan podatak koliki je deo mesečne cene rada po radnom času na ime toplog obroka i regresa, niti je u obračunskim listama tužioca iskazao njihovu visinu u linearnom iznosu po obavezi iz Zakona o radu iz 2005. godine.

Iz navedenog sledi da se u konkretnom slučaju tuženi u pogledu naknade na ime toplog obroka i regresa nije pridržavao zakonskih propisa, te da ih je primenjivao na štetu tužioca.

Sudski veštak se u svom nalazu izjasnio da mu prilikom izrade nisu bili dostavljeni podaci o drugim isplatama zaposlenih, osim godišnjih pregleda primanja zarada tužioca, u pogledu naknade prevoza, a što se tiče dodatka za rad u jednoposedu, veštak je ostavio sudu na ocenu da li zaposleni na upravljanju jednoposeda u skladu sa pojedinačnim kolektivnim ugovorom, svoj posao obavljao u ukupnom broju sati ili ne.

U ponovnom postupku, prvostepeni sud će utvrditi napred navedene činjenice radi pravilne primene materijalnog prava i donošenja odluke na zakonu zasnovane.

Sa navedenog, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci na osnovu odredbe člana 407. stav 2. ZPP.

Predsednik veća – sudija

Snežana Andrejević,s.r.