Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3430/21 od 03.09.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u stavu prvom i trećem izreke. Stavom drugim izreke, odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv pravnosnažne drugostepene presude tuženi je blagovremeno izjavio reviziju u smislu člana 404. Zakona o parničnom postupku, zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Prema odredbi člana 404. stav 1. Zakona o parničnom postupku, revizija je izuzetno dozvoljena zbog pogrešne primene materijalnog prava i protiv drugostepene presude koja ne bi mogla da se pobija revizijom, ako je po oceni Vrhovnog suda potrebno da se razmotre pravna pitanja od opšteg interesa ili pravna pitanja u interesu ravnopravnosti građana, radi ujednačavanja sudske prakse, kao i ako je potrebno novo tumačenje prava (posebna revizija). U stavu 2. istog člana propisano je da o dozvoljenosti i osnovanosti revizije iz stava 1. ovog člana odlučuje Vrhovni sud u veću od pet sudija.

Po oceni Vrhovnog suda, u ovom sporu postoji potreba za odlučivanjem o reviziji predviđenoj navedenom odredbom radi ujednačavanja sudske prakse, imajući u vidu drugačiju sudsku praksu u istoj pravnoj situaciji.

Ispitujući pobijanu presudu, na osnovu člana 408. ZPP, Vrhovni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je u utuženom periodu bila u radnom odnosu kod tuženog na neodređeno vreme. U tom periodu na snazi je bio Poseban kolektivni ugovor za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije („Službeni glasnik RS“ br. 27/2015 od 18.03.2015. godine, koji je stupio na snagu 26.03.2015. godine), kojim je u članu 65. određeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u iznosu od 250,00 dinara, kao i Poseban kolektivni ugovor za javna i javna komunalna preduzeće Grada Pančeva („Službeni glasnik RS“ br. 59/2015-30 koji je stupio na snagu 03.07.2015. godine) kojim je u članu 84. određeno da zaposleni ima pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada u visini utvrđenoj posebnim kolektivnim ugovorom, tim ugovorom, opštim aktom kod poslodavca i ugovorom o radu, a da se visina naknade troškova za ishranu u toku rada sa pripadajućim porezima i doprinosima utvrđuje dnevno najmanje u visini od 250,00 dinara. Tuženi poslodavac naknadu za ishranu u toku rada zaposlenima, pa i tužilji, nije isplaćivao u skladu sa citiranim odredbama ovih opštih akata već u nižem iznosu, i to pozivom na odredbe Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“ br. 116/2014, koji je stupio na snagu 28.10.2014. godine i počeo da se primenjuje od 01.11.2014. godine), a kojim zakonom su se u cilju očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru privremeno uređivali osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade za obračun i isplatu plata postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava. Iznosi dosuđeni nižestepenim presudama predstavljaju razliku između tužilji isplaćenih naknada na ime ishrane u toku rada i naknada pripadajućih prema kolektivnim ugovorima važećim u utuženom periodu. Visina ukupnog potraživanja tužilje utvrđena je na osnovu nalaza i mišljenja sudskog veštaka.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja nižestepeni sudovi su, primenjujući članove 118. stav 1. tačka 5. i 6, 246. stav 1. i 2, 256-259. i 257. Zakona o radu u vezi člana 9. st. 1. i 2. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, pravila iz odredbe 65. Posebnog kolektivnog ugovora za javna preduzeća u komunalnoj delatnosti na teritoriji Republike Srbije i odredbe 4. Posebnog kolektivnog ugovora za javna i javna komunalna preduzeća Grada Pančeva, ocenili da tužilja osnovano potražuje manje isplaćenu naknadu troškova za ishranu u toku rada u skladu sa posebnim kolektivnim ugovorima i da se pravila iz člana 4. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata odnosno zarade i drugih primanja kod korisnika javnih sredstava ne odnose na naknadu za ishranu u toku rada, pa je usvojen tužbeni zahtev, a drugostepeni sud je potvrdio presudu.

Stanovište nižestepenih sudova nije pravilno.

Odredbom člana 1. Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava („Službeni glasnik RS“, broj 116/14 – stupio na snagu 28.10.2014. godine) propisano je da se tim zakonom privremeno uređuje osnovica, odnosno vrednost radnog časa, vrednost boda i vrednost osnovne zarade, za obračun i isplatu plata, odnosno zarada kao i drugih stalnih primanja izabranih, imenovanih, postavljenih i zaposlenih lica kod korisnika javnih sredstava s ciljem očuvanja finansijskog sistema u Republici Srbiji i sistema plata i zarada u javnom sektoru. U članu 3. stav 1. navedenog zakona propisano je da se u tom zakonu platom smatra zarada zaposlenog kod korisnika javnih sredstava, utvrđena u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose, odnosno plata izabranog, imenovanog i postavljenog lica i zaposlenog kod korisnika javnih sredstava, utvrđena u skladu sa zakonima koji uređuju plate u državnim organima, organima lokalne vlasti, organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i javnim službama. U članu 4. istog zakona propisano je da su ništave odredbe opšteg ili pojedinačnog akta kojima se povećavaju osnovice, koeficijenti i drugi elementi, odnosno uvode novi elementi na osnovu kojih se povećava iznos plata i drugog stalnog primanja kod subjekata iz člana 2. ovog zakona, donetog za vreme primene ovog zakona.

Tuženi je korisnik budžetskih sredstava pa se na njega, osim pomenutog zakona, primenjuje i Zakon o budžetu i Zakon o budžetskom sistemu, tako da obaveze koje preuzima moraju odgovarati aproprijaciji koja mu je odobrena za tu namenu u odgovarajućoj budžetskoj godini (član 54. Zakona o budžetskom sistemu).

Pod zaradom se smatraju primanja iz radnog odnosa, između ostalog i naknada za ishranu u toku rada, što proizilazi iz odredbe člana 105. Zakona o radu, a pojam zarade u skladu sa Zakonom o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, podrazumeva zaradu utvrđenu u skladu sa zakonom koji uređuje radne odnose. Drugačijim tumačenjem pojma zarade ne bi bio ispunjen cilj Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava (član 1), jer bi to značilo selektivnu primenu zakona, imajući u vidu i da koeficijent za obračun plate izabranih, imenovanih i postavljenih lica i zaposlenih, u skladu sa Zakonom o platama u državnim organima i javnim službama, sadrži i dodatak na ime naknade za ishranu u toku rada, na koje se kao i na zaposlene kod tuženog primenjuje Zakon o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava.

S obzirom da su pravila iz Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, Zakona o budžetu i Zakona o budžetskom sistemu imperativne prirode koja se moraju bezuslovno poštovati, bez prava da se u njima bilo šta menja, kod budžetskog finansiranja plata kod tuženog nije moguće primeniti korektivno pravilo iz člana 8. stav 2. Zakona o radu jer je upravo zakonom određen način utvrđivanja osnovice za plate. Zbog toga i po shvatanju ovog suda, odredbe Posebnog kolektivnog ugovora, donete nakon stupanja na snagu Zakona o privremenom uređivanju osnovica za obračun i isplatu plata, odnosno zarada i drugih stalnih primanja kod korisnika javnih sredstava, ništave su i kao takve ne mogu da proizvode pravno dejstvo (PKU ne može biti suprotan zakonu na osnovu člana 103. ZOO u vezi člana 240. Zakona o radu) zbog čega su nižestepene presude preinačene i tužbeni zahtev tužilje odbijen.

Na osnovu člana 416. stav 1. ZPP odlučeno je kao u drugom stavu izreke.

Na osnovu člana 165. stav 2. ZPP tuženom su dosuđeni troškovi prvostepenog, drugostepenog i revizijskog postupka i to na ime odgovora na tužbu i obrazloženi podnesak od strane advokata po 6.000,00 dinara, zastupanje na jednom neodržanom ročištu 4.500,00 dinara i dva održana ročišta po 7.500,00 dinara, za sastav žalbe 12.000,00 dinara i za sastav revizije 18.000,00 dinara, na ime takse na žalbu i drugostepenu odluku po 4.344,14 dinara, takse na reviziju 8.688,28 dinara i taksa na revizijsku odluku 13.032,42 dinara, sve odmereno prema važećoj AT i TT.

Predsednik veća – sudija

Branislav Bosiljković,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić