Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Milomira Nikolića, predsednika veća, Marine Govedarica i Slađane Nakić-Momirović, članova veća, u parnici tužilaca Z.L. iz J. i Z.K. iz B., čiji su zajednički punomoćnici S.V. i P.G., advokati iz B., protiv tuženog Ž.S. AD B., radi isplate, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3523/14 od 26.03.2015. godine, u sednici održanoj 16.12.2015. godine, doneo je

R E Š E NJ E

PRIHVATA SE odlučivanje o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3523/14 od 26.03.2015. godine, kao izuzetno dozvoljenoj.

UKIDAJU SE presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3523/14 od 26.03.2015. godine i Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 11885/10 od 24.04.2014. godine i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 11885/10 od 24.04.2014. godine, u prvom stavu izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se obaveže tuženi da tužiocu Z.L., na ime manje isplaćenih zarada po osnovu smenskog rada, naknade troškova ishrane u toku rada i regresa za korišćenje godišnjeg odmora, isplati ukupan iznos od 662.743,84 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate i tužiocu Z.K., na ime manje isplaćenih zarada po osnovu smenskog rada, naknade troškova ishrane u toku rada, regresa za korišćenje godinjeg odmora i naknade troškova prevoza za dolazak na rad i odlazak sa rada, isplati ukupan iznos od 897.864,65 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svakog pojedinačnog mesečnog iznosa do isplate. U drugom stavu izreke, odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužilaca koji su tražili da se obaveže tuženi da u korist tužilaca, na iznose navedene u prvom stavu izreke, izvrši uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje Republičkom fondu penzijskog i invalidskog osiguranja. U trećem stavu izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka. Presudom Apelacionog u Beogradu Gž1 3523/14 od 26.03.2015. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca i potvrđena presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 11885/10 od 24.04.2014. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, uz predlog da se o reviziji odlučuje kao o izuzetno dozvoljenoj zbog rešavanja spornog pravnog pitanja od opšteg interesa, ujednačavanja sudske prakse i novog tumačenja prava u skladu sa odredbom člana 395. ZPP.

Apelacioni sud u Beogradu je rešenjem R4 89/2015 od 18.09.2015. godine predložio Vrhovnom kasacionom sudu odlučivanje o izjavljenoj reviziji u smislu odredbe člana 395. ZPP.

Vrhovni kasacioni sud je prihvatio odlučivanje o reviziji kao izuzetno dozvoljenoj zbog potrebe ujednačavanja sudske prakse.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 399. ZPP („Službeni glasnik RS“, broj 125/04 i 111/09), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 1. ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11), Vrhovni kasacioni sud je utvrdio da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužioci su zasnovali radni odnos kod tuženog i bili su raspoređeni da obavljaju poslove mašinovođe. Prema ugovorima o radu, tužioci imaju pravo na zaradu, zaradu po osnovu ostvarenih rezultata rada, uvećanu zaradu, naknadu zarade, naknadu troškova i druga primanja u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom. Zarada zaposlenog za obavljeni rad i vreme provedeno na radu, utvrđuje se na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada, a osnovna zarada zaposlenog se utvrđuje kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta 2,55 i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 170 časova. Navedenim ugovorima je određeno i da zaposleni neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja, zbog čega se utvrđeni koeficijent uvećava koeficijentom od 0,15%, kao i da se zarada isplaćuje u roku utvrđenim kolektivnim ugovorom.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili kao neosnovane tužbene zahteve tužilaca sa obrazloženjem da je tužiocima smenski rad vrednovan prilikom utvrđivanja osnovne zarade, te da nemaju pravo na isplatu razlike između 26%, koliko bi im pripadalo na osnovu člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu i 4% koliko im tuženi isplaćuje na ime smenskog rada. Osim toga, sudovi smatraju da je naknada troškova za regres za korišćenje godišnjeg odmora i troškova na ime toplog obroka isplaćena prema opštim aktima tuženog, kao i da je naknada za prevoz isplaćivana pravilno i zakonito.

Navedeni zaključak sudova se za sada ne može prihvatiti, jer je, zbog pogrešne primene materijalnog prava, činjenično stanje nepotpuno utvrđeno.

Prema članu 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu („Službeni glasnik RS, br. 24/05), zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu i to za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan prilikom utvrđivanja osnovne zarade - najmanje 26% od osnovice. Prema stavu 2. istog člana, ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu 1. ovog člana, procenat uvećane zarade ne može biti niži od zbira procenata po svakom osnovu uvećanja, dok prema stavu 4. osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Kolektivnim ugovorom tuženog („Službeni glasnik RS“, br. 84/02...46/11), u članu 58. predviđeno je da se zarada zaposlenog za obavljeni rad i vreme provedeno na radu utvrđuje na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada. Osnovna zarada zaposlenog u smislu člana 59. istog opšteg akta utvrđuje se kao proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla utvrđenog u Prilogu 1. Kolektivnog ugovora i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časa. Prema odredbi člana 65. stav 1. tačka 4. navedenog kolektivnog ugovora tuženog, zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu za rad u smenama u turnusu u visini 2% osnovne zarade, a prema tački 5. istog člana, za rad u turnusu za zaposlene koji neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja u visini 4% osnovne zarade. Iz odredbi opšteg akta tuženog i ugovora o radu proizilazi da je rad tužilaca u spornom periodu bio organizovan kao rad u smenama. Tužiocima pripada razlika uvećane zarade po osnovu smenskog rada između isplaćenih 4 % i 26 % koje predviđa Zakon o radu u članu 108. stav 1. tačka 2. kao minimum uvećanja koji poslodavac mora poštovati, bez obzira što svojim opštim aktom nije priznao zaposlenima ni najmanji procenat uvećanja osnovne zarade, jer je kod tuženog utvrđeno pravo zaposlenima na uvećanu zaradu po osnovu smenskog rada u visini od 4 %, te su ovom odredbom zaposlenima kod tuženog utvrđena manja prava po osnovu rada u smenama u odnosu na pravo koje je utvrđeno Zakonom o radu.

Izmenama i dopunama Zakona o radu od 18.07.2005. godine, počev od 01.01.2006. godine, ponovo je stvorena obaveza poslodavca da obračun isplata regresa i toplog obroka vrši u linearnom iznosu i da ta naknada mora biti iskazana u obračunskoj listi zaposlenih i to u linearnom iznosu za sve tužioce. Poslodavcima je takođe od 01.01.2006. godine ostavljena mogućnost da svojim aktima o raspodeli zarada mogu ugovoriti manji ili veći iznos regresa i toplog obroka od iznosa koji je propisan Opštim kolektivnim ugovorom i Zakonom o radu, ali uz obavezu poslodavca da donese odluku o visini mesečnog iznosa toplog obroka i regresa, što tuženi u konkretnom slučaju nije dostavio u toku postupka, niti je dostavio veštaku prilikom izrade nalaza i mišljenja, što nesumnjivo dovodi do zaključka da tuženi navedenu odluku nije ni doneo, a pri tome ne iskazuje na platnoj listi iznos naknade na ime toplog obroka i regresa. I veštak u svom nalazu i mišljenju ističe da tuženi nije dao decidan podatak koliki je deo mesečne cene rada po radnom času na ime toplog obroka i regresa, niti je u obračunskim listama tužilaca iskazao njihovu visinu u linearnom iznosu kao što je propisano odredbama Zakona o radu.

Dakle, pravilna primena materijalnog prava i zakonita odluka u ovoj parnici zahteva utvrđenje napred navedenih činjenica, koje u dosadašnjem postupku nisu utvrđene, zbog čega je sud primenom člana 407. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Milomir Nikolić,s.r.