Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Dobrile Strajina i Marine Milanović, članova veća, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Risto Lekić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo unutrašnjih poslova, čiji je zastupnik Državno pravobranilaštvo iz Beograda, radi isplate razlike plate, odlučujući o revizijama tužioca i tužene, izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3182/17 od 13.09.2018. godine, na sednici održanoj 03.06.2021. godine, doneo je

R E Š E NJ E

PRIHVATA SE predlog Apelacionog suda u Beogradu R4 1/20 od 03.07.2020. godine i predlog Apelacionog suda u Beogradu R4 1/20 od 17.01.2020. godine za odlučivanje o revizijama tužioca i tužene, izjavljenim protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3182/17 od 13.09.2018. godine.

UKIDA SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3182/17 od 13.09.2018. godine i predmet vraća drugostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Prvi osnovni sud u Beogradu, presudom P1 1459/17 od 10.05.2017. godine, ispravljene rešenjem tog suda P1 1459/17 od 22.11.2018. godine, usvojio je tužbeni zahtev tužioca, tako što je obavezao tuženu da isplati tužiocu na ime neisplaćenih razlika plate, razliku do dvostrukog iznosa plate za period od 01.10.2008. godine do 30.09.2011. godine, u ukupnom iznosu od 1.617.981,70 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene novčane iznose, sve u roku od 15 dana od dana prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (sve bliže određeno u stavu prvom izreke). Obavezao je tuženu da Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih uplati na ime tužioca razliku pripadajućih doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za period od 01.10.2008. godine do 30.09.2011. godine, prema osnovici utvrđenoj u stavu prvom izreke presude, u roku od 15 dana od dana prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav drugi izreke). Obavezao je tuženu da naknadi tužiocu troškove parničnog postupka u ukupnom iznosu od 263.890,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema pisanog otpravka presude, pod pretnjom prinudnog izvršenja (stav treći izreke).

Apelacioni sud u Beogradu, presudom Gž1 3182/17 od 13.09.2018. godine, odbio je kao neosnovanu žalbu tužene i potvrdio presudu Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1459/17 od 10.05.2017. godine, u delu stava prvog izreke za isplatu neisplaćenih razlika plate do dvostrukog iznosa plate za period od 01.10.2008. godine do 30.09.2011. godine, za ukupan iznos od 377.787,77 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na određene novčane mesečne iznose, kao i u delu stava drugog izreke, kojim je obavezana tužena da Republičkom Fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje zaposlenih uplati na ime tužioca razliku pripadajućih doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje za period od 01.10.2008. godine do 30.09.2011. godine, prema osnovici utvrđenoj u stavu prvom izreke ove presude (sve bliže određeno u stavu prvom izreke). Preinačio je presudu Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1459/17 od 10.05.2017. godine, u ostalom delu stava prvog i drugog izreke, tako što je odbio kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca za isplatu neisplaćenih razlika plate do dvostrukog iznosa plate za period od 01.10.2008. godine do 30.09.2011. godine, iznad iznosa od 377.787,77 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose i zahtev tužioca da se obaveže tužena na uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje na plate iznad dosuđenog iznosa od 377.787,77 dinara (stav drugi izreke). Preinačio je rešenje o troškovima parničnog postupka sadržano u stavu trećem izreke presude Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 1459/17 od 10.05.2017. godine, tako što je obavezao tuženu da naknadi tužiocu troškove postupka koje je imao pred prvostepenim sudom u iznosu od 69.855,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema prepisa presude, a iznad dosuđenog iznosa odbio zahtev tužioca za naknadu troškova nastalih u postupku pred prvostepenim sudom (stav treći izreke). Obavezao je tuženu da naknadi tužiocu troškove postupka po žalbi u iznosu od 49.500,00 dinara, dok je odbio zahtev tužioca iznad dosuđenog iznosa za naknadu troškova postupka po žalbi (stav četvrti izreke).

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u preinačujućem delu, u odnosu na odluku sadržanu u stavu drugom i trećem izreke, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog pogrešne primene materijalnog prava, radi ujednačenja sudske prakse.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, u delu kojim je odbijena kao neosnovana žalba tužene, tužena je blagovremeno izjavila reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, radi razmatranja pravnih pitanja od opšteg interesa, ujednačenja sudske prakse i potrebe novog tumačenja prava.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju tužene.

Tužena je podnela odgovor na reviziju tužioca.

Apelacioni sud u Beogradu, rešenjem R4 1/20 od 17.01.2020. godine, predložio je Vrhovnom kasacionom sudu odlučivanje o izjavljenoj reviziji tužene, u smislu člana 395. Zakona o parničnom postupku.

Apelacioni sud u Beogradu, dopunskim rešenjem R4 1/20 od 03.07.2020. godine, predložio je Vrhovnom kasacionom sudu odlučivanje o reviziji tužioca, izjavljenoj u smislu člana 395. Zakona o parničnom postupku.

Vrhovni kasacioni sud je odlučujući o predlogu Apelacionog suda u Beogradu R4 1/20 od 17.01.2020. godine i R4 1/20 od 03.07.2020. godine za odlučivanje o izjavljenim revizijama tužene i tužioca, na osnovu člana 395. Zakona o parničnom postupku – ZPP (“Službeni glasnik RS“ br. 125/04, 111/09, 36/11 i 53/13 – US), koji se u konkretnoj situaciji primenjuje na osnovu odredbe člana 506. stav 1. važećeg Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13 - US, 74/13 - US, 55/14, 87/18 i 18/20), ocenio da su revizije tužioca i tužene izuzetno dozvoljene.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u pobijanom delu na osnovu člana 399. ZPP i utvrdio da su revizije tužioca i tužene osnovane.

U provedenom postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 399. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilac je sa radnog mesta ... u Odeljenju za obezbeđenje ostalih ličnosti i objekata republičkih organa, Uprave za obezbeđenje, rešenjem Ministarstva unutrašnjih poslova od 05.10.2006. godine, premešten na radno mesto poslovi stalnog dežurstva i obezbeđenja objekata (UOSL) u Odeljenju za operativne telekomunikacije, stalno dežurstvo i obezbeđenje u Službi za borbu protiv organizovanog kriminala, Uprave kriminalističke policije sa 15.10.2006. godine. Tužilac je u periodu potraživanja radio kod tužene u Službi za borbu protiv organizovanog kriminala, a iznosi dosuđeni stavom prvim izreke prvostepene presude na osnovu razlike do iznosa dvostruke plate predstavljaju iznose mesečne plate tužioca utvrđene na osnovu proseka primanja tužioca za utuženi period.

Drugostepeni sud je zaključio da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo, održao raspravu i ponovio izvedene dokaze, izveo dokaz veštačenjem od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke i utvrdio između ostalog na osnovu rezultata veštačenja dostavljenog tom sudu dana 18.06.2018. godine, da obračunata neto zarada tužioca za septembar 2008. godine je iznosila 27.687,14 dinara, a u novembru 2008. godine tužilac je na novom radnom mestu u Službi za borbu protiv organizovanog kriminala primio platu u visini od 37.363,04 dinara, odnosno platu veću za 34,94% u odnosu na prethodno radno mesto (ili 134,94% zarade u odnosu na prethodno radno mesto, umesto iznos od 200%), pa je prema toj varijanti plata tužioca koja je trebala da bude isplaćena, dobijena tako što je isplaćena plata tužioca uvećana za koeficijent uvećanja, koji se dobija kada se koeficijent za duplu plati podeli sa koeficijentom na novom radnom mestu. Na osnovu takvog obračuna razlika između dvostrukog iznosa plate i iznosa obračunate isplaćene plate tužiocu za utuženi period iznosi 779.964,26 dinara (u tabelarnom delu nalaza dati su pojedinačni obroci svakog iznosa plate sa datumima dospelosti). Prema drugoj varijanti nalaza veštaka dostavljenog tom sudu 22.06.2018. godine utvrđeno je da je u septembru 2008. godine tužilac ostvario pravo na platu u iznosu od 27.687,14 dinara, te dvostruki iznos te plate čini iznos od 55.374,98 dinara i prema toj varijanti nalaza veštaka razlika između plata isplaćenih tužiocu za utuženi period i navedenog dvostrukog iznosa osnovne plate obračunate za septembar 2008. godine predstavlja iznos od 377.787,77 dinara i da novčani iznosi sadržani u stavu prvom izreke drugostepene presude predstavljaju pojedinačne mesečne iznose razlike plate prema drugoj varijanti obračuna izvršenog od strane veštaka ekonomsko-finansijske struke datog u dopuni nalaza i mišljenja.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, drugostepeni sud je na osnovu druge varijante nalaza i mišljenja veštaka utvrdio da je osnovna plata tužioca na radnom mestu na kojem je bio raspoređen pre stupanja u Službu septembra 2008. godine iznosila 27.687,14 dinara, da dvostruki iznos plate prema tom radnom mestu iznosi 55.374,28 dinara i s obzirom na to da dvostruki iznos plate tužioca prema ranijem radnom mestu, pre stupanja u Službu za borbu protiv organizovanog kriminala utvrđen u iznosu od 55.374,28 dinara, da je to upravo iznos plate koju je tužilac trebalo da primi posle stupanja u ovu službu. Stoga je drugostepeni sud kao pravilnu prihvatio drugu varijantu nalaza veštaka, prema kojoj razlika između plate isplaćene tužiocu za utuženi period i do dvostrukog iznosa plate koju je ostvario na poslovima sa kojih je stupio na rad u Službu za borbu protiv organizovanog kriminala, obračunata prema plati koju je tužilac ostvario u septembru 2008. godine, a ne prema plati koju je veštak obračunao primenom koeficijenta uvećanja, koja predstavlja osnovicu za obračun utuženog iznosa razlike plate prema prvoj varijanti nalaza veštaka. Drugostepeni sud je potvrdio prvostepenu presudu u stavu prvom izreke za iznos od 377.787,77 dinara, sa zakonskom zateznom kamatom na pojedinačne mesečne iznose razlike plate, kao u njenom sadržaju i u stavu drugom izreke i u delu za uplatu doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje na iznos od 377.787,77 dinara, a iznad tog iznosa preinačio prvostepenu presudu i odbio kao neosnovan tužbeni zahtev za isplatu razlike plate i uplatu doprinosa na taj iznos.

Međutim, osnovano se u revizijama ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava, na koji zakonski razlog ovaj sud pazi i po službenoj dužnosti, u smislu člana 399. ZPP, usled čega je činjenično stanje nepotpuno utvrđeno, zbog čega je drugostepena presuda ukinuta u odnosu na odluku za isplatu razlike plate, kao i uplatu traženih doprinosa.

Odredbom člana 104. stav 1. Zakona o radu („Službeni glasnik RS“ br. 24/05, 61/05, 54/09 i 32/13) je propisano da, zaposleni ima pravo na odgovarajuću zaradu, koja se utvrđuje u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Odredbom 18. stav 1. Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u suzbijanju organizovanog kriminala, korupcije i drugih posebno teških krivičnih dela („Službeni glasnik RS“ broj 42/02, 27/03, 39/03, 60/03, 67/03, 29/04, 58/04, 45/05, 61/05, 72/09, 72/11, 101/11 i 32/13) je propisano da, lica koja obavljaju poslove i zadatke u državnim organima posebnim organizacionim jedinicama iz ovog zakona imaju pravo na platu koja ne može biti veća od dvostrukog iznosa plate koju bi ostvrila lica zaposlena na odgovarajućim poslovima i zadacima u Tužilaštvu za organizovani kriminal, Višem sudu u Beogradu, Apelacionom sudu u Beogradu, ministarstvu nadležnom za unutrašnje poslove i Okružnom zatvoru u Beogradu. Odredbom stava 2. ovog člana, da, plate lica iz stava 1. ovog člana uređuje Vlada (u „Službenom glasniku RS“ br. 61/05 od 18.07.2005. godine objavljen je integrisan tekst sa stupanjem na snagu danom objavljivanja, i ovaj član je do izmene u 72/09 glasio: član 18. stav 1. - „lica koja obavljaju poslove i zadatke u posebnim organizacionim jedinicama iz ovog zakona imaju pravo na platu koja ne može biti veća od dvostrukog iznosa plate koju bi ostvarila na poslovima sa kojih su stupila na rad u te organizacione jedinice“, član 18. stav 2. – plata lica iz stava 1. ovog člana uređuje Vlada Republike Srbije.

Odredbom člana 2. stav 1. Uredbe o platama lica koja obavljaju poslove u posebnim organizacionim jedinicama državnih organa nadležnih za suzbijanje organizovanog kriminala („Službeni glasnik RS“ br. 14/03, 67/05, 105/05 i 114/14) je propisano da, plata starešine Službe i zamenika starešine Službe, ovlašćenog službenog lica u Službi, rukovodioca i zamenika rukovodioca Posebne pritvorske jedinice i zaposlenog na poslovima obezbeđenja u Posebnoj pritvorskoj jedinici, obračunava se i isplaćuje u dvostrukom iznosu plate koju su ostvarivali na poslovima sa kojih su stupili na rad u organizacione jedinice iz člana 1. ove Uredbe. Odredbom člana 3. stav 2. iste Uredbe je propisano da, zaposleni u Službi koji nema svojstvo ovlašćenog službenog lica ima pravo na platu u dvostrukom iznosu od plate koja se obračunava i isplaćuje zaposlenom na odgovarajućem radnom mestu u sedištu Ministarstva unutrašnjih poslova. Odredbom člana 3. stav 5. iste Uredbe je propisano da, prilikom obračunavanja dvostrukog iznosa plate u smislu stava 1. – 4. ovog člana, ne uzimaju se u obzir dodaci na platu utvrđeni zakonom.

Pravo na uvećanje plate zaposlenih u posebnim organizacionim jedinicama Ministarstva unutrašnjih poslova nadležnim za suzbijanje organizovanog kriminala i otkrivanje ratnih zločina, imaju lica, zaposleni koji su pre stupanja na rad u Službu za borbu protiv organizovanog kriminala i Službu za otkrivanje ratnih zločina bila radno angažovana u MUP-u i imaju pravo na dvostruki iznos plate koji bi ostvarila na poslovima i zadacima u tom ministarstvu uz ograničenja iz odredbi člana 18. stav 1. Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u suzbijanju organizovanog kriminala, korupcije i drugih posebno teških krivičnih dela.

Prema tome, polazeći od citiranih odredbi Zakona i Uredbe, imajući u vidu izražen pravni stav ovog suda, tužilac ima pravo na isplatu dvostrukog iznosa plate koji bi ostvario u spornom periodu na poslovima i zadacima u Ministarstvu unutrašnjih poslova uz ograničenje iz odredbi člana 18. stav 1. Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u suzbijanju organizovanog kriminala, korupcije i drugih posebno teških krivičnih dela i člana 2. i 3. Uredbe o platama lica koja obavljaju poslove u posebnim organizacionim jedinicama državnih organa nadležnih za suzbijanje organizovanog kriminala, odnosno do visine osnovne plate koju bi primao na mesečnom nivou na radnom mestu na kome je bio prethodno radno angažovan do momenta premeštaja, što podrazumeva da svako uvećanje osnovne mesečne plate na ranijem radnom mestu posledično dovodi do uvećanja dvostrukog iznosa njegove osnovne plate u Službi za borbu protiv organizovanog kriminala (stav izražen u presudi Vrhovnog kasacionog suda Rev2 589/2019 od 04.07.2019. godine).

U ponovnom postupku, drugostepeni sud će radi pravilne primene materijalnog prava (citiranih odredbi Zakona i Uredbe), pravilno i potpuno utvrditi činjenično stanje u vezi razlike plate do dvostrukog iznosa plate za sporni period i doneti novu, pravilnu i zakonitu odluku.

Kako je ukinuta odluka drugostepena presuda u pogledu odluke o glavnom zahtevu za isplatu razlike plate, kao i zahteva za uplatu traženih doprinosa, to je ukinuta i odluka o troškovima postupka, s obzirom na to da će o troškovima postupka zajedno sa troškovima revizija i odgovora na revizije biti odlučeno u konačnoj odluci, u smislu odredbe člana 161. stav 3. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbi člana 395. i 407. stav 2. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

upravitelj pisarnice

Marina Antonić