Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 197/21 od 03.06.2021. godine, u stavu prvom izreke, delimično je preinačena napred navedena prvostepena presuda u odbijajućem delu na način da je usvojen tužbeni zahtev za naknadu štete u vidu izgubljene zarade za period od 29.12.2011. do 01.02.2015. godine preko iznosa od 1.136.173,10 dinara do traženih 2.089.338,90 dinara sa zakonskom zateznom kamatom kako je određeno u tom stavu izreke, i obavezan tuženi da za tužioca na dosuđene iznose uplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje u visini prema obračunu nadležnih službi na dan uplate, i to Republičkom fondu za zdravstveno osiguranje, Republičkom fondu za penzijsko i invalidsko osiguranje i Nacionalnoj službi za zapošljavanje, pa je preinačeno i rešenje o troškovima postupka sadržano u prvostepenoj presudi i obavezan tuženi da tužiocu pored dosuđenog iznosa naknade troškova postupka isplati još i iznos od 9.533,38 dinara sa zateznom kamatom od izvršnosti presude do isplate, dok je žalba tuženog odbijena kao neosnovana i prvostepena presuda u usvajajućem delu potvrđena. U stavu drugom obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove žalbenog postupka u iznosu od 78.000,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio blagovremenu reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, zbog pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući dozvoljenost izjavljene revizije, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je revizija tuženog dozvoljena protiv preinačujućeg dela drugostepene presude po odredbi člana 403. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/2011…18/2020), pa je u tom delu ispitao pravilnost pobijane presude po odredbama člana 408. Zakona o parničnom postupku i utvrdio da revizija tuženog nije osnovana.

Pobijana presuda u navedenom delu doneta je bez bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Navodi revizije kojima se ističe da o odlučnim činjenicama nisu navedeni razlozi, ili su ti razlozi protivrečni dokazima, ukazuje se na bitnu povredu odredbe parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku, što prema odredbi člana 407. stav 1. Zakona o parničnom postupku nije dozvoljen revizijski razlog.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužiocu je radni odnos kod tuženog prestao 29.12.2011. godine usled nezakonitog otkaza ugovora o radu, a dana 25.04.2012. godine nadležni Fond PIO doneo je rešenje kojim se tužocu utvrđuje pravo na srazmerni deo starosne penzije počev od 30.12.2011. godine u iznosu od 24.886,03 dinara mesečno sa pravom na usklađivanje penzije počev od 01.04.2012. godine. Tužilac je tada navršio staž od 40 godina 3 meseca i 19 dana, a isplata penzije vršena je od 30.12.2011. godine. Presudom Osnovnog suda u Novom Sadu P1 485/12 od 29.04.2014. godine, koja je potvrđena presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 2189/14 od 29.10.2014. godine, poništeno je rešenje tuženog o otkazu ugovora o radu, a odbijen je tužbeni zahtev za utvrđenje da je tužiocu radni odnos kod tuženog prestao dana 29.12.2011. godine po osnovu sticanja prava na starosnu penziju. Tuženi je tužioca vratio na rad 01.02.2015. godine. Utvrđeni su iznosi zarade koju bi tužilac ostvario da je u spornom periodu, kada je zbog nezakonitog otkaza bio van radnog odnosa, radio kod tuženog, prema obračunu osnovne zarade uporednih radnika sa minulim radom.

Na osnovu utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud zaključuje da je tužbeni zahtev delimično osnovan, za iznos izgubljene zarade prema obračunu osnovne zarade sa minimalnim radom prema ugovoru o radu tužoca i kolektivnom ugovoru tuženog koji je bio na snazi u spornom periodu, ali umanjen za iznos primljene penzije za svaki mesec spornog perioda, za koji iznos je tužbeni zahtev odbijen.

Drugostepeni sud ne prihvata materijalnopravni zaključak prvostepenog suda i nalazi da je prvostepeni sud pogrešno primenio materijalno pravo kada je od iznosa naknade štete po osnovu izgubljene zarade za sporni period umanjio iznose primljene penzije za svaki mesec spornog perioda. Prema stanovištu drugostepenog suda, pravo na penziju proizlazi iz obaveznog socijalnog osiguranja, pa se naknada primljena po tom osnovu, bez obzira na to iz kog razloga je došlo do prestanka radnog odnosa, odnosno staža osiguranja, ne može smatrati prihodom koji je zaposleni ostvario radom, a ni po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa u smislu odredbe člana 191. stav 3. Zakona o radu. Po oceni toga suda naknada štete zbog izgubljene zarade nije se mogla umanjiti za iznos primljene penzije za sporni period kako je to zaključio prvostepeni sud, zbog čega je u delu u kojem je odbijen tužbeni zahtev preinačio prvostepenu odluku i usvojio tužbeni zahtev u punom iznosu naknade štete na ime izgubljene zarade za sporni period.

Revident osporava izneto stanovište drugostepenog suda. Prema stanovištu tuženog, iznosi koje je tužilac primio na ime penzije moraju biti uračunati u ukupan iznos naknade štete koju tužilac trpi zbog nezakonitog otkaza ugovora o radu, pa smatra da iz tog razloga drugostepena odluka u preinačujućem delu nezakonita. Ukazuje na odluku Vrhovnog kasacionog suda Rev2 290/2019 od 29.01.2020. godine donete u ovom predmetu, u kojoj je revizijski sud već zauzeo pravni stav da iznos na ime naknade štete zbog izgubljene zarade mora biti umanjen za iznos penzije.

Revizija tuženog nije osnovana.

Pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo kada je preinačio prvostepenu presudu u odbijajućem delu i usvojio tužbeni zahtev za isplatu punog iznosa naknade štete, bez umanjenja iznosa primljenih po osnovu prevremene penzije.

Ne mogu se prihvatiti revizijski navodi tuženog da je za primljene iznose penzije morao biti umanjen iznos naknade štete koju tužilac trpi zbog izostanka zarade u periodu kada je nezakonito bio van radnog odnosa.

Odredbom člana 191. stav 3. Zakona o radu („Sl. glasnik RS“, br. 24/2005 ... 54/2009) koji je bio na snazi u spornom periodu, kojim su određene pravne posledice nezakonitog prestanka radnog odnosa, propisano je da se naknada štete umanjuje za iznos prihoda koji je zaposleni ostvario po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa. Međutim, u konkretnom slučaju tužilac nije ostvarivao prihode po osnovu rada, već po osnovu prevremene penzije, koji prihod nema radnopravni karakter. U citiranoj odredbi člana 191. stav 3. Zakona o radu govori se o prihodu koji je ostvaren po osnovu rada, što podrazumeva pre svega, radno angažovanje zaposlenog u faktičkom smislu. Suprotno navedenom, penzija je dohodak koji se ostvaruje posle prestanka osiguranja u skladu sa odredbom člana 82a stav 1. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, i zavisi od dužine ulaganja i visine osnovice na koju je plaćen doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje. Stoga, penzija, iako se stiče i ostvaruje po osnovu radnog angažovanja na neki od načina propisanih odredbom člana 11. Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, nema prirodu naknade za izvršeni rad, već socijalnog davanja i kao takvo, ne može spadati u prihod koji je zaposleni ostvario po osnovu rada u smisli člana 191. stav 3. Zakona o radu. Naravno, drugo je pitanje da li lice koje je usled nezakonitog otkaza ugovora o radu ostvarilo uslov za prevremenu peniziju, može zadržati primljene iznose po osnovu prevremene penzije, budući da su razlozi prestanka osiguranja tužioca otpali poništajem rešenja o otkazu ugovora o radu, pa su samim tim prestali i razlozi na osnovu kojih je tužilac ostvario pravo na prevremenu penziju. To pitanje nije od značaja za prava tužioca kao zaposlenog prema poslodavcu, uzrokovana nezakonitim prestankom radnog odnosa, što je predmet ove parnice.

Bez uticaja su revizijski navodi kojima se revident poziva na odluku Vrhovnog kasacionog suda Rev2 292/2019 od 29.01.2020. godine koja je doneta po vanrednom pravnom leku u ovoj pravnoj stvari, a u kojoj izraženo drugačije pravno stanovište u pogledu obračunavanja iznosa penzije u ukupnom iznosu naknade štete u vidu izgubljene zarade. Ovo iz razloga što pojedinačna odluka Vrhovnog kasacionog suda ne može uticati na pravilnu primenu materijalnog prava, koja je evidentna u donošenju osporene drugostepene odluke, prema oceni Vrhovnog kasacionog suda.

Imajući u vidu navedeno, Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 414. stav 1. Zakona o parničnom postupku, doneo odluku kao u stavu prvom izreke presude.

U preostalom delu revizija tuženog nije dozvoljena, jer nisu ispunjeni uslovi iz odredbe člana 403. stav 3. Zakona o parničnom postupku, kojom je propisano da revizija nije dozvoljena u imovinsko-pravnim sporovima, ako vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi dinarsku protivvrednost od 40.000 evra po srednjem kursu Narodne banke Srbije na dan podnošenja tužbe.

Tuženi revizijom pobija drugostepenu presudu i u delu u kojem je odbijena žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda kojom je obavezan tuženi da tužiocu isplati iznos od 2.089.338,90 dinara, što predstavlja protivvrednost od 17.194,15 evra na dan podnošenja tužbe prema srednjem kursu Narodne banke Srbije. Vrhovni kasacioni sud zaključuje da revizija tuženog u tom delu nije dozvoljena, jer vrednost predmeta spora pobijanog dela ne prelazi zakonom propisani cenzus za izjavljivanje revizije.

Iz navedenog razloga, Vrhovni kasacioni sud je primenom odredbe člana 413. Zakona o parničnom postupku, odlučio kao u stavu drugom izreke.

Vrhovni kasacioni sud nije odlučivao o zahtevu tužioca za dosuđenje troškova revizijskog postupka nastalih podnošenjem odgovora na reviziju, jer tužilac ove troškove nije opredelio u skladu sa odredbom člana 163. stav 2. Zakona o parničnom postupku, budući da nije opredelio ni vrstu ni iznos troškova koji potražuje.

Predsednik veća - sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić